Το νησί της Αφροδίτης: Ημέρα Ανεξαρτησίας της Κύπρου

Του Τιμολέοντος Παλαιολόγου,

Η 1^η Οκτωβρίου δεν μοιάζει με κάποια ιδιαίτερη ημερομηνία. Για την ακρίβεια στην Ελλάδα δεν συμπίπτει με κάποια σημαντική θρησκευτική εορτή, ούτε, βέβαια, εθνική. Ωστόσο, κάθε 1^η Οκτωβρίου μία χώρα εορτάζει επετειακά την ανεξαρτησία της. Αυτή η χώρα δεν είναι άλλη από την Κύπρο, επισήμως Κυπριακή Δημοκρατία. Μολονότι η 1^η Οκτωβρίου 1960 έχει καθιερωθεί ως η ημέρα ανεξαρτησίας της Κύπρου, στην πραγματικότητα η Κυπριακή Δημοκρατία εγκαθιδρύθηκε στις 16 Αυγούστου 1960. Η ανεξαρτητοποίηση όμως δεν αποτελούσε πάντα αίτημα των Κυπρίων. Η αρχική προσέγγιση ήταν η επίλυση του ζητήματος μέσω της ένωσης με την Ελλάδα, κάτι που τελικά δεν επετεύχθη.

Ελλάς και Κύπρος

Η Ελλάδα πολλές φορές επεδίωξε ανεπιτυχώς την προσάρτηση της Κύπρου. Η Βρετανική Αυτοκρατορία μάλιστα, το 1915, για πρώτη και μοναδική φορά, προσέφερε την Κύπρο στην Ελλάδα ως αντάλλαγμα για την έξοδο της τελευταίας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ. Ωστόσο, η πολιτική κατάσταση στην χώρα, εν μέσω του εθνικού διχασμού, δεν επέτρεψε η προσφορά να μετουσιωθεί σε πραγματικότητα. Οι Κύπριοι επίσης επεδίωξαν την ένωση, τόσο με την συμμετοχή τους στην επανάσταση του 1821, όσο και με μετέπειτα αντίστοιχα κινήματα, όπως την εξέγερση των «Οκτωβριανών» το 1931. Ίσως το πιο ισχυρό παράδειγμα της επιθυμίας των ελληνοκυπρίων για ένωση να βρίσκεται στο αποτέλεσμα του άτυπου ενωτικού δημοψηφίσματος της Εκκλησίας της Κύπρου στο οποίο συμμετείχε το 95,7% (κατά τον καθηγητή Νίκο Χριστοδουλίδη) του ελληνικού πληθυσμού του νησιού και το αποτέλεσμα ήταν συντριπτικό υπέρ της ένωσης.

ΕΟΚΑ

Η σημαντικότερη συνεισφορά που δρομολόγησε τα γεγονότα για την ανεξαρτησία της Κύπρου όμως, προέκυψε από την ΕΟΚΑ. Η Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών, με πολιτικό ηγέτη τον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου Μακάριο Γ΄ και στρατιωτικό αρχηγό τον Γεώργιο Γρίβα «Διγενή», απόστρατο Συνταγματάρχη του Ελληνικού Στρατού, αποτέλεσε την καρδιά της επαναστατικής φλόγας της νήσου.

Την 1^η Απριλίου 1955 ο αγώνας της ΕΟΚΑ ξεκινά με βομβιστικές επιθέσεις εναντίον Βρετανικών θέσεων σε ολόκληρο το νησί. Παράλληλα, κυκλοφορεί και η πρώτη προκήρυξη του Γρίβα «Διγενή» με την οποία γνωστοποιεί στους κύπριους τους στόχους της οργάνωσης: «Με την βοήθειαν του Θεού, με πίστιν εις τον τίμιον αγώνα μας, με την συμπαράστασιν ολόκληρου του Ελληνισμού και με την βοήθειαν των Κυπρίων, αναλαμβάνομεν τον αγώνα διά την αποτίναξιν του αγγλικού ζυγού». Σύσσωμος ο λαός της Κύπρου σπεύδει να ενισχύσει την προσπάθεια της ΕΟΚΑ, είτε συμμετέχοντας ενεργά ως μέλη, είτε δρώντας υποβοηθητικά ως προς την λειτουργία της οργάνωσης. Η απήχηση της ΕΟΚΑ θορυβεί τους Βρετανούς, οι οποίοι προβαίνουν σε συλλήψεις και επικηρύξεις μελών.

Η επανάσταση του λαού της Κύπρου διεθνοποίησε το Κυπριακό ζήτημα και εξανάγκασε την Βρετανία να συνομιλήσει και να διαπραγματευτεί με την Ελλάδα και την Τουρκία για το μέλλον του νησιού. Με τις συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου που υπογράφηκαν αντιστοίχως στις 11 Φεβρουαρίου 1959 από τους πρωθυπουργούς Κωνσταντίνο Καραμανλή και Αντνάν Μεντερές και στις 19 Φεβρουαρίου από τους προαναφερθέντες μαζί με τον Βρετανό πρωθυπουργό Χάρολντ Μακμίλαν, τερματίζεται έτσι ο αγώνας της ΕΟΚΑ και δρομολογείται η ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Στις 16 Αυγούστου 1960 εγκαθιδρύεται η Κυπριακή Δημοκρατία με τις «ευλογίες» της Ελλάδας, της Τουρκίας και του Ηνωμένου Βασιλείου και ταυτοχρόνως τίθεται σε ισχύ το συμφωνηθέν σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Μέσω των ανωτέρω συμφωνιών, οι πλευρές επιδίωξαν να δημιουργήσουν μία βιώσιμη λύση για τους πολίτες της Κύπρου. Καθότι το 1960 η Κύπρος είχε συνολικό πληθυσμό 577.615 κατοίκους εκ των οποίων οι 442.521 ήταν Έλληνες και 104.350 Τούρκοι πολλές προβλέψεις του Συντάγματος επιχειρούν την εξασφάλιση της τουρκικής μειονότητας. Παρόλα αυτά, η ανεξαρτητοποίηση της Κύπρου δεν συνετέλεσε στην παύση των δικοινοτικών συγκρούσεων, αλλά ούτε στην οριστική επίλυση του Κυπριακού προβλήματος, το οποίο είναι υπαρκτό και στις μέρες μας.

Βιβλιογραφία

• Συλλογικό Έργο, 1999, Κυπριακός Ελληνισμός, Σημερινή Πραγματικότητα και Μέλλον, Αθήνα: εκδόσεις «Συντονιστικό Κέντρο Ελληνισμού»
• Στατιστική Υπηρεσία Κύπρου, Απογραφή Πληθυσμού 1960, http://www.cystat.gov.cy/mof/cystat/statistics.nsf/All/F8312DAC6D793BCAC2257F64003C5D62/$file/POP_CEN_1960-POP(RELIG_GROUP)_DIS_MUN_COM-EN-250216.pdf?OpenElement
• Ίδρυμα Απελευθερωτικού Αγώνα Ε.Ο.Κ.Α 1955–1959, Σύντομη Ιστορική Αναφορά Στον Απελευθερωτικό Αγώνα Της Ε.Ο.Κ.Α Στην Κύπρο (1955-1959 http://www.eoka.org.cy/?page_id=604