Του Θάνου Παγκούτσου,
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Περιφερειών (Committee of the Regions) αποτελεί ένα υπερεθνικό-συμβουλευτικό θεσμικό όργανο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δημιουργήθηκε με σκοπό την συμμετοχή των περιφερειών στο κοινοτικό δίκαιο και στην εφαρμογή των Ευρωπαϊκών πολιτικών. Ήταν αποτέλεσμα αιτημάτων των κρατών που αποτελούν ομοσπονδιακές δημοκρατίες (Βέλγιο, Γερμανία) και των κρατών με αυτόνομες περιοχές (Ισπανία). Η βασική αρμοδιότητα της ΕτΠ είναι η έκδοση γνωμοδοτήσεων για τις προτάσεις πολιτικής που καταθέτει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. H επιτροπή έχει 329 μέλη, και άλλα τόσα αναπληρωματικά, από το τοπικό και περιφερειακό επίπεδο διακυβέρνησης κάθε χώρας, (η Ελληνική αντιπροσωπεία αποτελείται από 12 τακτικά και 12 αναπληρωματικά μέλη).
Μέσα στην Επιτροπή λειτουργούν έξι πολιτικές ομάδες, στην λογική των πολιτικών ομάδων του Ευρωκοινοβουλίου: Το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (EPP), το Ευρωπαϊκό Σοσιαλιστικό Κόμμα (PES), η ομάδα «Renew Europe», η ομάδα «Ευρωπαϊκή Συμμαχία» (EA), η ομάδα των Ευρωπαίων Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών (ECR) και οι Πράσινοι. Τα μέλη μπορούν επίσης, αν το επιθυμούν, να επιλέξουν να μην ανήκουν σε ένα πολιτικό κόμμα (αδέσμευτοι). Ο αριθμός των μελών της αντιπροσωπείας κάθε χώρας καθορίζεται ανάλογα με τον πληθυσμό της. Πρόεδρος της ΕτΠ είναι ο Περιφερειάρχης Κεντρικής Μακεδονίας Απόστολος Τζιτζικώστας, γεγονός το οποίο είναι πολύ τιμητικό για την χώρα μας και αποδεικνύει την σημαντικότητα και σοβαρότητα που επιδεικνύει η Ελλάδα σε ζητήματα ευρωπαϊκής περιφερειακής πολιτικής.
Η Επιτροπή των Περιφερειών δημιουργήθηκε με την Συνθήκη του Μάαστριχτ το 1992, και συστάθηκε επισήμως το 1994. Με την σύσταση της δόθηκε λύση σε δύο μεγάλα και βασικά ζητήματα που απασχολούσαν το ευρωπαϊκό οικοδόμημα εκείνη την κρίσιμη περίοδο. Αφενός, καταρχάς, η αναγκαιότητα της συμμετοχής των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης και περιφερειακής διοίκησης στην λήψη αποφάσεων, καθώς τα 2/3 της Ευρωπαϊκής νομοθεσίας εφαρμόζονται απευθείας στο τοπικό επίπεδο. Αφετέρου, με την σύσταση της Επιτροπής των Περιφερειών, οι πολίτες προσεγγίζουν πιο άμεσα την Ένωση και το κοινοτικό κεκτημένο, και γεφυρώνεται ένα χάσμα κατανόησης της ευρωπαϊκής πραγματικότητας. Η ούτως ή άλλως αμεσότερη επαφή του τοπικού επιπέδου διακυβέρνησης, συνέβαλε στην ισχυροποίηση του δεσμού μεταξύ πολιτών και Ένωσης.
Η Συνθήκη της Λισαβώνας, η οποία υπογράφτηκε το 2007 και τέθηκε σε εφαρμογή το 2009, επέδρασσε καταλυτικά στον ρόλο και την λειτουργία της ΕτΠ, καθώς σύμφωνα με την Συνθήκη, η ΕτΠ δίνει στις περιφέρειες και τις πόλεις τη δυνατότητα να διατυπώνουν επίσημα τη γνώμη τους κατά τη νομοθετική διαδικασία της Ε.Ε, μεριμνώντας ώστε να λαμβάνονται υπόψη οι απόψεις και οι ανάγκες των περιφερειακών και τοπικών αρχών. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει την υποχρέωση να πραγματοποιεί νέες διαβουλεύσεις με την Επιτροπή των Περιφερειών κάθε φορά που διατυπώνει νομοθετική πρόταση, η οποία σχετίζεται με έναν από τους πολλούς τομείς πολιτικής που έχουν άμεσες συνέπειες για την τοπική και περιφερειακή διακυβέρνηση. Παράλληλα, στην Λισαβώνα ορίζεται η διαβούλευση και του Συμβουλίου, όπως, επίσης και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με την ΕτΠ σε υποθέσεις που άπτονται της περιφερειακής πολιτικής. Πρόσθετα μια σημαντικότατη προσθήκη στο λειτουργικό και θεσμικό πλαίσιο της Επιτροπής των Περιφερειών μετά τη Λισαβώνα, είναι η δυνατότητα προσφυγής της ΕτΠ στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σε περιπτώσεις όπου θίγονται και παραβιάζονται τα δικαιώματα της, τα οποία προκύπτουν από τις Συνθήκες, όπως επίσης όταν κρίνει ότι μια νομοθετική πράξη της Ε.Ε παραβαίνει την αρχή της επικουρικότητας ή δεν σέβεται τις αρμοδιότητες των Δήμων και των Περιφερειών.
Η τρέχουσα πανδημία που αντιμετωπίζει ο πλανήτης μας, η οποία ταρακούνησε συθέμελα την συνοχή και συνεκτικότητα του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, ανέδειξε τους Δήμους και τις Περιφέρειες σε πρωταρχικούς φορείς αντιμετώπισης της υγειονομικής κρίσης. Με αυτό το βασικό πλαίσιο ως γνώμονα η ΕτΠ παρουσίασε φέτος τις πολιτικές προτεραιότητες της περιόδου 2020-2025. Η πρώτη κύρια προτεραιότητα είναι το να έρθει η ένωση πιο κοντά στους πολίτες, μέσα από την επανεξέταση του τρόπου που λειτουργεί η δημοκρατία σήμερα. Δεύτερη προτεραιότητα για την τρέχουσα προγραμματική περίοδο είναι η δημιουργία ανθεκτικών τοπικών και περιφερειακών κοινοτήτων, ικανών να αντιμετωπίσουν και να διαχειριστούν τις κρίσιμες προκλήσεις και μεταβολές της κοινωνίας. Τέλος, η τρίτη προτεραιότητα της ΕτΠ είναι η συνέχιση και διατήρηση της συνοχής μέσα από ενωσιακές πολιτικές με βάση τον κάθε τόπο και τις ανάγκες του.
Συνοψίζοντας, η Επιτροπή των Περιφερειών αποτελεί ένα μέσο για την συμμετοχή των πολιτών και των τοπικών κοινωνιών στον Ευρωπαϊκό διάλογο και την συζήτηση για τα καθημερινά ουσιαστικά προβλήματα. Η ενίσχυση του bottom-up πλαισίου λήψης αποφάσεων, αποτελεί μια πρακτική η οποία αυξάνει την δημοκρατία και δίνει βήμα στους τοπικούς φορείς να συμμετάσχουν στην διαδικασία του policy making. Επίσης, είναι πολύ σημαντική η προσπάθεια που διενεργεί η ΕτΠ για την επικοινωνία προς τους πολίτες του γεγονότος ότι η Ένωση είναι καθημερινά στην ζωή μας, σε κάθε πτυχή της καθημερινότητας μας. Η Συνθήκη της Λισαβώνας λειτούργησε καίρια και αποφασιστικά στην ολοκλήρωση του πλαισίου αρμοδιοτήτων και στην ανάδειξη των Ευρωπαϊκών περιφερειών και Δήμων, ως τους κυρίαρχους φορείς και βασικούς δρώντες της Ευρωπαϊκής Ιδέας.
