Της Κωνσταντίνας Κασούμη,
Η Μεσόγειος θάλασσα βρίσκεται ανάμεσα στις ηπείρους της Ευρώπης, της Ασίας και της Αφρικής. Συνδέεται στο δυτικό τμήμα της με τον Ατλαντικό ωκεανό μέσω του πορθμού του Γιβραλτάρ και στα Ανατολικά με την Ερυθρά θάλασσα δια της διώρυγας του Σουέζ.
Ενδιαφέρον προκαλούν οι εντάσεις των τελευταίων μηνών στην Ανατολική Μεσόγειο, η οποία συνιστά τμήμα της Μεσογείου, που εκτείνεται από τη Νότια Ιταλία ως τις ακτές της Μέσης Ανατολής. Είναι γεγονός ότι η Ανατολική Μεσόγειος συνιστά εξαιρετικά σημαντική δύναμη λόγω των υδρογονανθράκων στην ΑΟΖ της Αιγύπτου, της Κύπρου και του Ισραήλ.
Τα κράτη, με σκοπό να εξασφαλίσουν την ασφάλεια και την άμυνά τους, την προαγωγή των εμπορικών, οικονομικών και πολιτικών συμφερόντων τους και την αποκλειστικότητα στους τομείς της έρευνας, εκμετάλλευσης και προστασίας του θαλάσσιου πλούτου στις παράκτιες περιοχές, έθεσαν σε ισχύ το νομικό καθεστώς της αιγιαλίτιδας ζώνης. Σύμφωνα με το αρ. 2 της Συμβάσεως για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982 (στο εξής ΣΔΘ), η κυριαρχία του παράκτιου κράτους επεκτείνεται πέραν του χερσαίου εδάφους και των εσωτερικών του υδάτων σε μία παρακείμενη ζώνη, στον υπερκείμενο της ζώνης αυτής εναέριο χώρο καθώς και στο έδαφος και υπέδαφος του βυθού.
Η Τουρκία, η οποία δεν έχει υπογράψει τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982, δεν παύει να δεσμεύεται από αυτήν, διότι αποτελεί Διεθνές Εθιμικό Δίκαιο μετά την επικύρωσή της από 60 χώρες το 1990. Δεν αναγνωρίζει υφαλοκρηπίδα, δηλαδή ομαλή προέκταση της ακτής κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας (αρ. 76 ΣΔΘ 1982) και ΑΟΖ, δηλαδή θαλάσσια έκταση, εντός της οποίας ένα κράτος έχει δικαίωμα εκμετάλλευσης ή έρευνας των θαλάσσιων πόρων (αρ. 74 ΣΔΘ 1982) στον άξονα Καστελλόριζο-Ρόδος-Κάρπαθος-Κρήτη. Απόρροια της θέσης της αυτής είναι και η σύναψη του Μνημονίου Κατανόησης με τη Λιβύη στην Κωνσταντινούπολη, την 27η Νοεμβρίου 2019. Στη συμφωνία αυτή, τα δύο κράτη οριοθέτησαν τη θαλάσσια δικαιοδοσία τους στην Ανατολική Μεσόγειο, μη αναγνωρίζοντας στα παραπάνω νησιά υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ. Λόγω αυτών, προκύπτει η οικειοποίηση της ελληνικής υφαλοκρηπίδας από τις δύο χώρες. Η συμφωνία συνιστά κατάφωρη παραβίαση του Δικαίου της Θάλασσας, καταπατά τα κυριαρχικά δικαιώματα τρίτων χωρών και την αρχή της καλής γειτονίας, με συνέπεια να μην μπορεί να παραγάγει νομικά αποτελέσματα.
Τα δικαιώματα των κρατών στην υφαλοκρηπίδα τους είναι κυριαρχικά και αποκλειστικά, διότι η μη άσκηση από μέρους τους ερευνών ή εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών τους, δεν δημιουργεί αυτομάτως δικαίωμα παρέμβασης σε άλλα κράτη. Όμως, σύμφωνα με το αρ. 79 ΣΔΘ 1982, όλα τα κράτη έχουν δικαίωμα να τοποθετούν υποβρύχια καλώδια και αγωγούς στην υφαλοκρηπίδα. Η χάραξη δε της πορείας για την τοποθέτηση αυτών των σωληναγωγών πάνω στην υφαλοκρηπίδα, υπόκειται στη συναίνεση του παράκτιου κράτους. Η Τουρκία, παραβαίνοντας καταφανώς το αρ. 79, προέβη σε σεισμικές έρευνες αυθαίρετα με το πολεμικό πλοίο “Oruc Reis” να έχει αγκυροβολήσει νοτίως του Καστελλορίζου για 31 ημέρες.
Τα κράτη οφείλουν να επιλύσουν τις διαφορές τους τηρώντας το αρ. 2 παρ. 3 του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών (στο εξής ΧΗΕ), το οποίο ορίζει ότι όλα τα κράτη έχουν την υποχρέωση να επιλύουν ειρηνικά τις μεταξύ τους διαφορές. Μπορούν να επιλέξουν ελευθέρως μία από τις λύσεις οι οποίες προβλέπονται στο αρ.33 παρ. 1 ΧΗΕ : Διαπραγμάτευση, καλές υπηρεσίες, μεσολάβηση και συνδιαλλαγή, διαιτησία και δικαστικός διακανονισμός. Σε κάθε περίπτωση, η επίλυση της νομικής διαφοράς προϋποθέτει συμφωνία ότι υπάρχει διαφορά και συναίνεση των εμπλεκομένων κρατών προς επίλυσή της, σύμφωνα με τους κανόνες του διεθνούς δικαίου.
Πηγές
- https://www.kathimerini.gr/opinion/1092091/politiki-orthotita-kai-yfalokripida/
- Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο, Εμμανουήλ Ρούκουνας
