Της Χριστίνας Βερβέρη,
«Μα πού πηγαίνουν τα χρήματα της Ε.Ε; Ποιος τα δικαιούται; Ελέγχει κάποιος την πορεία τους από την Ε.Ε. στα κράτη ή στους ιδιώτες, ή ο καθένας τα χρησιμοποιεί όπως θέλει;». Εδώ και αρκετά χρόνια, κυρίως από την αρχή της οικονομικής κρίσης και έπειτα, ακούγονται συχνά φράσεις όμοιες των προαναφερθέντων. Εύλογα ερωτήματα από μεγάλη μερίδα της κοινωνίας, η οποία ακούει μεγάλα χρηματικά ποσά, προερχόμενα από την Ε.Ε., να δαπανώνται σε διαφόρων τύπου έργα, επιστημονικές έρευνες κ.α., ενώ η ίδια έχει εξαντληθεί οικονομικά στα χρόνια της κρίσης.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θεσμοθετήσει επιχορηγήσεις για κράτη ή ιδιώτες, οι οποίες αφορούν επιχειρηματικές ενώσεις, εταιρείες συμβούλων, εκπόνηση επιστημονικών ερευνών, παροχή κατάρτισης, διοργάνωσης συνεδρίων κ.α. Ακόμα, χρηματοδοτεί την περιφερειακή και αστική ανάπτυξη των κρατών-μελών της, μέσω των αντίστοιχων θεσμοθετημένων ταμείων της. Αξίζει να σημειωθεί, πως το ποσό που δαπανάται από την Ε.Ε. για την υλοποίηση των τελευταίων αγγίζει το 80% του προϋπολογισμού της Ένωσης. Άρα, το πρώτο συμπέρασμα που εξάγεται είναι το ότι τα χρήματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν συγκεκριμένο προσανατολισμό και κατανέμονται με βάση τα κριτήρια που καθορίζονται από τα τρία παραπάνω πλαίσια. Το δεύτερο συμπέρασμα είναι ότι το ποσό που δαπανάται κάθε χρόνο συνολικά προς τρίτους, είναι τεράστιο, όπως εξίσου μεγάλος είναι και ο αριθμός των υποψήφιων αποδεκτών του, για αυτό τον λόγο, η Ένωση πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτική στο που δαπανά τα χρήματα.
Ωστόσο, τα φαινόμενα υπεξαιρέσεως χρήματος, απάτης και διαφθοράς -που εμφανίζονται κατά κόρον στο εσωτερικό πολλών κρατών-μελών της Ε.Ε.- είναι εξίσου συχνά και στους τελικούς αποδέκτες των χρημάτων της Ε.Ε. Πιο συγκεκριμένα, όλο και πιο συχνά συναντώνται απάτες που επηρεάζουν σημαντικά την ανθρωπιστική βοήθεια, την επιστημονική έρευνα, το περιβάλλον και τα περιφερειακά ταμεία ανάπτυξης των κρατών.
Εξαιτίας αυτών, η Ε.Ε. και συγκεκριμένα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ίδρυσε την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης-OLAF (European Anti-Freud Office) με αντικείμενο την διερεύνηση περιπτώσεων απάτης εις βάρος του προϋπολογισμού της Ε.Ε., διαφθοράς και σοβαρών παραπτωμάτων στο πλαίσιο διαδικασιών δημοσίων συμβάσεων και στο πλαίσιο ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων. Επιπλέον, χαράσσει την πολιτική της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την πρόληψη και την καταπολέμηση της απάτης. Η OLAF το 2019 έκλεισε 20 χρόνια από την δημιουργία της και με αφορμή αυτό, ο γενικός της διευθυντής Ville Itälä σημειώνει μεταξύ άλλων: «Η επιτυχία της OLAF συνιστά σημαντικό πλεονέκτημα για την Ευρώπη, τη στιγμή που οι απατεώνες στρέφουν το ενδιαφέρον τους στον προϋπολογισμό της περιόδου 2021-2027 και στο 1,8 τρις. ευρώ που διατίθεται για την τροφοδότηση της ανάκαμψης της Ευρώπης από τις συνέπειες της πανδημίας της νόσου COVID-19. Έχουμε ήδη παρατηρήσει, τα τελευταία χρόνια , μια τάση αύξησης των περιπτώσεων απάτης που αφορούν κονδύλια της Ε.Ε για περιβαλλοντικά και βιώσιμα έργα», θέτοντας το πλαίσιο το οποίο θα πρέπει να παρακολουθεί στενότερα η υπηρεσία.
Ας δούμε ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του αντικειμένου και της παρέμβασης της OLAF, το οποίο μάλιστα συνέβη στην Ελλάδα το 2017 και αποκαλύφθηκε μόλις στο πρώτο εξάμηνο του 2020. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο χορήγησε 1,1 εκατ. ευρώ στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης για την χρηματοδότηση ενός ερευνητικού προγράμματος με θέμα την νανοτεχνολογία, με επικεφαλής μια Ελληνίδα επιστήμονα. Το πρόγραμμα περιλάμβανε 40 ερευνητές από όλο τον κόσμο. Ωστόσο, το 2016 την περιέργεια της OLAF κίνησε ο τρόπος πληρωμής των ερευνητών ανά τον κόσμο, οι οποίοι λάμβαναν επιταγές στο όνομα τους, τις οποίες όμως στην συνέχεια κατέθεταν σε λογαριασμούς με πολλούς δικαιούχους, καθώς και το ότι η ίδια η επικεφαλής κατέθετε τις επιταγές σε αυτούς τους λογαριασμούς. Έπειτα από πολλές δυσκολίες στις έρευνες, η OLAF σε συνεργασία με της τοπικές αρχές και το ΣΔΟΕ, έλυσε το μυστήριο και απέδειξε την υποκλοπή χρημάτων από την ίδια την επιστήμονα. Το σημαντικότερο όμως είναι πως η OLAF, μεταξύ άλλων πρότεινε την ανάκτηση των 190.000 ευρώ για την Ένωση και με την διαλεύκανση της υπόθεσης αποφεύχθηκαν οι αρνητικές επιπτώσεις για τη φήμη των ερευνητών, οι οποίοι, όπως αποδείχτηκε, ενεπλάκησαν εν αγνοία τους στο πρόγραμμα.
Εν κατακλείδι, η εμπειρία που έχει αποκομίσει η OLAF από όλες τις υποθέσεις με τις οποίες έχει ασχοληθεί, σε συνδυασμό με τα προγράμματα Hercule (τεχνική και επιχειρησιακή στήριξη ερευνών, εξειδικευμένα σεμινάρια και δραστηριότητες έρευνας) που παρέχει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ενισχύεται, βελτιώνεται και προσφέρει αποτελεσματικότερα σημαντική βοήθεια και στις αρχές που είναι υπεύθυνες για τη διαχείριση κονδυλίων της Ευρωπαϊκής Ένωσης –εντός και εκτός αυτής– με τελικό σκοπό την προάσπιση των οικονομικών συμφερόντων της Ε.Ε., τον σωστό καταμερισμό των επιχορηγήσεων και την πρόληψη της απάτης σε όλες της, τις μορφές.
