Του Μιχάλη Τιάκα,
Πετρέλαιο. Κινεί αυτοκίνητα, πυροδοτεί πολέμους, χαράσσει γεωπολιτική. Όντας το πλέον σημαντικό ορυκτό καύσιμο, το πετρέλαιο αποτελεί δίκαια τη βάση μέτρησης και σύγκρισης της παγκόσμιας οικονομίας. Το τελευταίο διάστημα, οι αγορές βιώνουν μία ενεργειακή κρίση που, σύμφωνα με ειδικούς αναλυτές, επιταχύνει μια ιστορική μετάβαση. Στη νέα ενεργειακή πραγματικότητα το πετρέλαιο θα έχει όλο και λιγότερο σημαντικό ρόλο.
Με το ξέσπασμα της πανδημίας, στις αρχές του 2020, η ζήτηση για τον λεγόμενο «μαύρο χρυσό» μειώθηκε περισσότερο από 20%, γεγονός που προκάλεσε μια αναπόφευκτη κατάρρευση της τιμής του. Η πτώση των τιμών, προφανώς, φέρνει τις πετρελαιοπαραγωγικές χώρες αντιμέτωπες με ένα ισχυρό, ζωτικής σημασίας πλήγμα, που απειλεί την περιφερειακή οικονομία και σταθερότητα. Παράλληλα, ωστόσο, δίνει έδαφος στην ανάπτυξη της βιομηχανίας των ανανεώσιμων πηγών. Η νέα πετρελαϊκή κρίση επιταχύνει τη στροφή στη βιωσιμότητα.
Πρόσφατα, η Ευρωπαϊκή Ένωση δέσμευσε περισσότερα από 200 δις ευρώ από το νέο ταμείο ανάκαμψης, για να χρηματοδοτήσει πολιτικές περιβαλλοντικής προστασίας, με στόχο οι ρύποι να μειωθούν κατά 55% την επόμενη δεκαετία. Στις Η.Π.Α. ο υποψήφιος για την προεδρία, Joe Biden, υπόσχεται δαπάνη 2 τρισεκατομμυρίων δολαρίων για τον μηδενισμό των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, ενώ στην Κίνα ο πρόεδρος ανακοίνωσε το πλάνο του για «κλιματική ουδετερότητα» της χώρας έως το 2060.
Εφόσον οι υποσχέσεις τηρηθούν, το ενεργειακό σύστημα του 21ου αιώνα αναμένεται να είναι επωφελέστερο από αυτό της εποχής του πετρελαίου. Πέρα από σεβασμό στο περιβάλλον και στην ανθρώπινη υγεία, η καθαρή βιομηχανία που θα επικρατήσει θα παρέχει περισσότερη πολιτική σταθερότητα και ηπιότερες, ίσως, οικονομικές κρίσεις. Βέβαια, η αλλαγή του συστήματος δε θα αφήσει ανεπηρέαστο τον γεωστρατηγικό συσχετισμό των δυνάμεων, αφού θα αναδείξει την ενεργειακή και εμπορική υπεροχή της Κίνας. Η ασιατική υπερδύναμη κατέχει κυρίαρχη θέση στην παραγωγή ενεργειακού εξοπλισμού. Κινεζικές εταιρείες κατασκευάζουν, ήδη, το 72% των ηλιακών πάνελ και το 45% των ανεμογεννητριών του πλανήτη. Επίσης, ελέγχουν τεράστια κοιτάσματα ορυκτών, όπως το λίθιο και το κοβάλτιο, που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή «καθαρής» ενέργειας. Οι ανανεώσιμες πηγές θα γίνουν για την Κίνα του 21ου αιώνα ό,τι ήταν το πετρέλαιο για τις Η.Π.Α. του 20ου, μια σαφής ένδειξη ισχύος.
Οι χώρες που εξάγουν πετρέλαιο, συγκεκριμένα παράγουν το 8% του παγκόσμιου πλούτου και κατοικούνται από 900 εκατομμύρια ανθρώπων, θα δοκιμάσουν τα όριά τους. Κι αυτό, γιατί όσο μειώνεται η ζήτηση για πετρέλαιο, τόσο περισσότερο θα μάχονται, για να διατηρήσουν το μερίδιο αγοράς τους. Προκειμένου να αποφύγουν μια ραγδαία οικονομική και κοινωνική αποσταθεροποίηση, θα χρειαστεί να υιοθετήσουν νέα παραγωγικά μοντέλα, και να εκσυγχρονίσουν τους βιομηχανικούς τους κλάδους. Μια διαδικασία που απαιτεί χρόνο, χρήμα και σχέδιο.
Ο δρόμος προς μια «κλιματικά ουδέτερη» οικονομία διασχίζει μια περιοχή αστάθειας, ανασφάλειας και πολιτικής αναταραχής. Η μετάβαση προς την καθαρή ενέργεια δε θα είναι ανώδυνη, το αποτέλεσμα αναμένεται, όμως, να μας εκπλήξει.
