Του Δημήτρη Τόλια,
Οι σχολικές καταλήψεις επιστρέφουν στην επικαιρότητα. Ολοένα και περισσότερα σχολεία «κλείνουν» από τις κινητοποιήσεις των μαθητών που σχετίζονται με τις αλλαγές που έχει επιφέρει η πανδημία του κορωνοϊού. Τελευταία φορά που οι σχολικές καταλήψεις είχαν υψηλή θέση στην ατζέντα της επικαιρότητας, ήταν το 2018 σε άμεση συσχέτιση με τις κινητοποιήσεις κατά της Συμφωνίας των Πρεσπών. Τι μας δείχνουν οι σημερινές σχολικές καταλήψεις; Τα αιτήματα ενός μαθητή 16, 17 ή 18 ετών έχουν «βάρος» για την δημόσια ατζέντα; Συσχετίζονται με κινήματα και αιτήματα που φωλιάζουν ευρύτερα στην κοινωνία;
Όλοι όσοι φοιτήσαμε σε δημόσιο σχολείο κατά μεγάλη πιθανότητα ήρθαμε σε επαφή με το φαινόμενο της σχολικής κατάληψης. Φυσικά, όσο μικρότεροι ήμασταν, τόσο μεγαλύτερη σημασία είχε για εμάς το γεγονός πως δεν θα κάναμε μαθήματα παρά τα άλλα αιτήματα. Όμως, σε ορισμένες περιστάσεις, αντιμέτωποι με προβλήματα που ξεπερνούσαν τον μύθο της «τετράγωνης τυρόπιτας του κυλικείου» και κυρίως μεγαλώνοντας και αποκτώντας μια ισχυρότερη αίσθηση του «ανήκειν» στην κοινωνία που βρίσκεται έξω από τα σχολικά κάγκελα, πολλά αιτήματα άρχισαν να βγάζουν νόημα.
Θυμάμαι ως μαθητής είχαμε ζήσει τη συγκυρία της εφαρμογής του «Νέου Λυκείου» και της τράπεζας θεμάτων. Στην όψη ενός σαστισμένου 40% των μαθητών που είχαν μείνει μετεξεταστέοι, όχι μόνο στο σχολείο μας αλλά και στα σχολεία της χώρας, είχαμε βρει ένα αίτημα να διεκδικήσουμε. Άλλα αιτήματα όπως, η δωρεάν μετακίνηση των μαθητών με δημοτική συγκοινωνία, η παροχή θέρμανσης, υποδομών σε πολλά σχολεία έχει προκαλέσει πλήθος σχολικών καταλήψεων. Βέβαια, ένας μεγάλος όγκος καταλήψεων έχει προκύψει με μη αιτήματα, για λόγους συνήθειας (πρέπει να κάνουμε μια κατάληψη φέτος), οπότε και εφευρίσκονται ατεκμηρίωτες διεκδικήσεις ως προφάσεις για να χάσουν οι μαθητές λίγες ώρες. Ας ονομάσουμε, λοιπόν, το πρώτο είδος σχολικών καταλήψεων ως «κινήσεις αιτημάτων» και το δεύτερο είδος ως «κινήσεις προφάσεων»
Εδώ λοιπόν προκύπτει ένα ερώτημα. Σε ποια κατηγορία ανήκουν οι σχολικές καταλήψεις που έχουν πυκνώσει στη χώρα; Ως πρώτο βήμα, ας εξετάσουμε τα αιτήματα. Με μια ματιά στα ρεπορτάζ ως κοινή συνισταμένη των αιτημάτων παρουσιάζονται: H μη χρήση μάσκας, η μείωση του αριθμού μαθητών ανά σχολική αίθουσα και η αύξηση του αριθμού του προσωπικού καθαριότητας. Η Υφυπουργός Παιδείας Μαρία Ζαχαράκη δήλωσε πως τελούν υπό κατάληψη πάνω από 200 σχολεία (ΘΕΜΑ 104,6 στις 23/9/2020) προσθέτοντας την φράση που έχει βγει από τα χείλη κάθε Υπουργού ή υφυπουργού Παιδείας, “Πιστεύω ότι η θέση των παιδιών είναι μέσα στην τάξη και οι μεγαλύτερες μάχες δίνονται με ανοιχτά τα σχολεία“.
Το αίτημα για μη χρήση μάσκας προέρχεται από την ίδια την κοινωνία. Αρκετοί συνάνθρωποί μας δηλώνουν δυσφορία με αυτή την αλλαγή. Οι περισσότεροι αντιλαμβάνονται τους κινδύνους της επιδημίας. Κάποιοι, όμως, βγαίνουν στους δρόμους και διαδηλώνουν ωθούμενοι από μια μυθική-συνωμοσιολογική αντίληψη της πραγματικότητας. Έχουμε μιλήσει για αυτούς σε άλλο άρθρο. Τα παιδιά είναι παιδιά και αν μη τι άλλο είναι πιθανό να επηρεάζονται από τους γονείς τους. Άρα, εφόσον υπάρχει ένας αριθμός αρνητών στην κοινωνία, θα υπάρχει και ένας αριθμός μαθητών-αρνητών της μάσκας. Ενδεχομένως να υπάρχουν και μαθητές-αρνητές της μάσκας ως ανακλαστική αντίδραση στην υπόδειξη του γονέα. Συμβαίνει στην εφηβεία.
Ένα αίτημα σαν αυτό, ωστόσο, δεν μπορεί να τεθεί προς συζήτηση πλέον. Αυτά είναι ζητήματα στα οποία απαντήσεις δίνει η επιστήμη και όχι οι φωνές και τα συναισθήματα μας, προκειμένου να αποφευχθούν οι απειλές για την δημόσια υγεία. Όμως, ένα τέτοιο αίτημα, καθότι δεν έχει μεγάλη δυναμική στην κοινωνία, είναι δύσκολο να έχει μεγάλη δυναμική στα σχολεία. Προσοχή βέβαια. Μπορεί να μην έχει αποδοχή από μεγάλο μέρος της κοινωνίας, ωστόσο, η δυναμική άρνηση της μάσκας δεν είναι ούτε μαζική, ούτε ογκώδης. Περισσότερο επικρατεί το φαινόμενο μιας σιωπηρής άρνησης που σέβεται όμως τον νόμο (ίσως από φόβο κυρίως).
Η άλλη διεκδίκηση αφορά την βελτίωση των συνθηκών στη δημόσια παιδεία. Όχι γενικά και αόριστα, αλλά με φόντο την πανδημία. Σε πολλά σχολεία, τα οποία έχουν καταληφθεί, υπάρχουν σοβαρά αιτήματα που σχετίζονται με την αύξηση του προσωπικού, ιδιαίτερα της καθαριότητας. Το σημαντικότερο αίτημα που εμφανίζεται ως κοινή συνισταμένη όμως, είναι η μείωση του αριθμού των μαθητών ανά αίθουσα. Δεν είναι δυνατόν πράγματι, εν μέσω έξαρσης της πανδημίας να υπάρχει συνωστισμός 20-25 μαθητών, ειδικά σε σχολεία πόλης. Αυτές οι μικρές υγειονομικές βόμβες είναι έτοιμες να σκάσουν προκαλώντας νέα Lock-Down και νέα προβλήματα στην οικονομία.
Αυτό το αίτημα, άμεσα αντιφατικό με το πρώτο είναι μια πολύ σημαντική για την δημόσια ατζέντα διεκδίκηση. Και μάλιστα ενώ πραγματικά μου φαίνεται περίεργο και άσχημο μαθητές να κλείνουν το σχολείο για την μη χρήση μάσκας, από την άλλη τα αιτήματα για την βελτίωση των συνθηκών αντανακλούν πραγματικές ανάγκες της κοινωνίας και αιτήματα, προβληματισμούς που πλέον έχουν βρεθεί στο κέντρο του διαλόγου.
Είναι πολύ αντιφατικό ωστόσο. Από τη μια δεν θες να φοράς μάσκα σημαίνει ότι απορρίπτεις τον κίνδυνο, άρα θεωρείς πως οι επιπτώσεις του ιού δεν είναι σημαντικές. Από την άλλη όμως, ζητάς βελτίωση των συνθηκών για την προστασία της δημόσιας υγείας. Επομένως, καταλαβαίνεις πως κινδυνεύεις άμεσα και φοβάσαι τις επιπτώσεις του ιού. Τι συμβαίνει τελικά στα σχολεία; Μάλλον οι κινήσεις των μαθητών σε κατάληψη εμπεριέχουν, όπως και η κοινωνία μας διαφορετικές πτυχές και θεωρήσεις της πραγματικότητας. Από την άλλη, μπορεί απλά τα παιδιά να θέλουν να χάσουν λίγο μάθημα (αν και από τον Μάρτη έχουν χάσει ήδη πολύ μάθημα) και φορτώνουν αιτήματα για νομιμοποιήσουν ηθικά την κατάληψη.
Σαν μια τρίτη οπτική, ωστόσο, οφείλουμε να δώσουμε σημασία και στην κάλυψη του ρεπορτάζ. Θα πρέπει να παρακολουθούμε κάθε φορά τι ζητάει κάθε σχολείο ή η πλειοψηφία των σχολείων. Γιατί, ενδεχομένως, αν τα σχολεία «κάνουν κατάληψη για τις μάσκες», η κίνηση τους κλονίζεται και υποβαθμίζεται. Αν τα παιδιά «ζητούν από το κράτος να τους προστατέψει από την πανδημία», η κίνηση αποκτά νόημα κοινωνικό. Άρα, καλό είναι να βλέπουμε και ξέχωρα από τα ρεπορτάζ τα πραγματικά αιτήματα των μαθητών και κατά πόσο η κίνηση αυτή του φθινοπώρου, είναι μια κίνηση πρόφασης ή μια κίνηση αιτημάτων.
