Της Θένιας Λαμπρινουδάκη,
Με αφορμή το σχόλιο του Αντώνη Αλεξανδρίδη τις προηγούμενες μέρες στο γνωστό reality show του Big Brother, το οποίο από πολλούς χαρακτηρίστηκε σεξιστικό, δεκάδες αιτήσεις αγανακτισμένων τηλεθεατών έφτασαν στο Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης (ΕΣΡ) ζητώντας όχι απλά την απομάκρυνση του παίκτη από το παιχνίδι, αλλά και την παρέμβαση του ΕΣΡ με σκοπό την διά παντός διακοπή του reality στους τηλεοπτικούς δέκτες. Αξιοσημείωτο είναι πως η εριστική αυτή δήλωση του παίκτη προκάλεσε την αντίδραση και του Κυβερνητικού Εκπροσώπου Στέλιου Πέτσα, ο οποίος μέσα από προσωπική του ανάρτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δήλωσε πως θεωρεί αυτονόητη την άμεση παρέμβαση της ανεξάρτητης αρχής.
Προς απάντηση όσων διερωτώνται για την αμέτοχη στάση του συμβουλίου ο πρόεδρος του ΕΣΡ Αθανάσιος Κουτρουμάνος έσπευσε να καταστήσει σαφές πως μια τέτοια παρέμβαση υπερβαίνει τις νομικές υποχρεώσεις και το πλαίσιο αρμοδιοτήτων του συμβουλίου. Συγκεκριμένα η ανακοίνωση που φέρει την υπογραφή του έχει ως εξής: «Στο Συμβούλιο έχει περιέλθει πλήθος καταγγελιών (πλέον των 200) για διάπραξη (διοικητικού) αδικήματος κατά τη διάρκεια εκπομπής τηλεοπτικού σταθμού μέσω του διαδικτυακού του ιστοτόπου. Κάποιοι από τους καταγγέλλοντες διαμαρτύρονται και διερωτώνται “γιατί σιωπά το ΕΣΡ”, η δε απάντηση σ’ αυτό είναι απλή: Διότι το ΕΣΡ έχει νομική υποχρέωση να σιωπά! Και τούτο επειδή, ως κρατική αρχή που κρίνει (και αποφασίζει) επί καταγγελιών (υποχρεούται να) ομιλεί -μετά από τήρηση νόμιμων διαδικασιών- μόνο με τις αποφάσεις του και όχι προκαταβολικώς, εμφανιζόμενο στη συνέχεια (και) ως αντικειμενικός κριτής θεμάτων για τα οποία ήδη έχει εκφρασθεί». Η παραπάνω διευκρίνιση καθιστά σαφές πως μια τέτοια παρέμβαση από την συγκεκριμένη ανεξάρτητη αρχή φαίνεται να ξεπερνά τις αρμοδιότητες που της ορίζει ο νόμος.
Ποιες είναι εν τέλει οι αρμοδιότητες του ΕΣΡ; Ποιος είναι ο ρόλος του και πότε υποχρεούται να παρέμβει επιβάλλοντας κυρώσεις; Επεκτείνονται οι αρμοδιότητες του στο πεδίο του διαδικτύου ή όχι; Ξεκινώντας από τα γενικά είναι σημαντικό να αναφέρουμε πως το ΕΣΡ συστάθηκε για πρώτη φορά με τον νόμο 1866/1989 σύμφωνα με το πρότυπο των ανεξάρτητων αρχών, οργανώνεται σε τέσσερα επιμέρους τμήματα και συνολικά συγκροτείται από εφτά μέλη με εξαετή θητεία εκ των οποίων ορίζεται ένας πρόεδρος (τρέχων Αθανάσιος Κουτρουμάνος) και ένας αντιπρόεδρος. Το ΕΣΡ συνεδριάζει τουλάχιστον 3 φορές το μήνα για τη μελέτη διαφόρων ζητημάτων και αξίζει να σημειωθεί πως όλα τα μέλη του ΕΣΡ ευθύνονται τόσο αστικώς όσο και ποινικώς ενώ φέρουν και το βάρος της πειθαρχικής ευθύνης.
Αναφορικά με τις αρμοδιότητες της ανεξάρτητης αρχής πολλοί τείνουν να τις διαχωρίζουν σε δύο χρονικές περιόδους με τομή τον Ν.2863/2000, ενώ αφορούν νομικά μόνο τον τομέα του ραδιοφώνου και της τηλεόρασης. Πριν από την έκδοση του νόμου αυτού τα καθήκοντα του συμβουλίου ήταν αρχικά η χορήγηση, τροποποίηση, ανανέωση και ανάκληση της άδειας ή η έγκριση δικαιοπραξιών στον τομέα παροχής ραδιοτηλεοπτικών υπηρεσιών, τα οποία αναλάμβανε ο Υπουργός Τύπου και ΜΜΕ με τη σύμφωνη γνώμη του. Εκτός αυτών το ΕΣΡ κατείχε και ελεγκτικές αρμοδιότητες που περιλαμβάνουν τον έλεγχο για νόμιμη λειτουργία, τήρηση διαφάνειας και προβολή ποιοτικών τηλεοπτικών προγραμμάτων. Παράλληλα οι υποχρεώσεις του συμπληρώνονται από τη δυνατότητα επιβολής κυρώσεων, καθώς έχει την εξουσία να απευθύνει προειδοποιήσεις και να επιβάλλει πρόστιμα και κυρώσεις ηθικού χαρακτήρα, να διατάξει την αναστολή ή και διακοπή προγραμμάτων, αλλά και την ανάκληση αδειών.
Πλέον μετά την έκδοση του Ν.2863/2000 ασκεί τον προβλεπόμενο άμεσο έλεγχο του κράτους και η αρμοδιότητα του υπουργού διατηρείται μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις. Το ΕΣΡ καθίσταται αποκλειστικώς αρμόδιο για την επιβολή κυρώσεων στο πεδίο ραδιοτηλεόρασης, ενώ το Σύνταγμα στο άρθρο 14 παρ. 9 του αναγνωρίζει τον έλεγχο διαφάνειας και πολυφωνίας. Τηλεόραση και ραδιόφωνο ελέγχονται πλήρως από το Εθνικό Συμβούλιο, το οποίο μπορεί να ζητήσει κάθε στοιχείο που αφορά τα τηλεοπτικά προγράμματα ή το προσωπικό στους σταθμούς. Σε τηλεοπτικούς σταθμούς που δεν καταβάλουν νόμιμο αντάλλαγμα ή προσβάλλουν την εθνική νομοθεσία, την προστασία πνευματικής ιδιοκτησίας ή δεοντολογίας εκπομπών επιβάλλονται σε κάθε περίπτωση κυρώσεις. Σε περιπτώσεις παράβασης νόμου τα μέτρα που ακολουθεί η ανεξάρτητη αρχή λαμβάνουν τη μορφή συστάσεων και προειδοποιήσεων (το ελαφρύτερο) μέχρι και αναστολή τηλεοπτικών προγραμμάτων (το βαρύτερο). Η απόφαση για τις κυρώσεις, ωστόσο πρέπει να είναι αιτιολογημένη, ενώ επί παραβάσεων που σχετίζονται με την προσωπικότητα, το εκάστοτε κανάλι μπορεί να στείλει αίτημα επανόρθωσης, το οποίο εξετάζεται και αυτό από το ΕΣΡ. Η ίδια διαδικασία ακολουθείται και στο δεύτερο κλάδο ευθύνης, το ραδιόφωνο.
Κλείνοντας, συμπεραίνουμε πως το ΕΣΡ επωμίζεται μεγάλο μέρος αρμοδιοτήτων για την τήρηση της τάξης και των κανόνων στο μέσο της τηλεόρασης και του ραδιοφώνου, ενώ αναλαμβάνει την επιβολή κυρώσεων σε περιπτώσεις που η λειτουργία των σταθμών παραβιάζει δικαιώματα και αξίες, όπως αυτό της προσωπικότητας. Το δικαίωμα της προσωπικότητας και της αξιοπρέπειας προσβάλλεται και στην προκειμένη περίπτωση του Big Brother, η νομική υποχρέωση του ΕΣΡ, ωστόσο εφαρμόζεται μόνο στο πεδίο της τηλεόρασης και του ραδιοφώνου και όχι του διαδικτύου. Εν προκειμένω, λοιπόν, και ενώ όλοι προσδοκούσαν την αντίδραση του συμβουλίου, εκείνο επέλεξε την αδράνεια, μιας και το περιστατικό έλαβε χώρα σε live streaming (στον διαδικτυακό δηλαδή τομέα), αφήνοντας το παράθυρο ανοιχτό για κάθε είδους δικαιολογία αποφυγής κυρώσεων.
Πηγές
- https://www.esr.gr/%cf%83%cf%87%ce%b5%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%b1-%ce%bc%ce%b5-%ce%b5%cf%80%ce%b5%ce%b9%cf%83%ce%bf%ce%b4%ce%b9%ce%bf-%cf%84%ce%b7%cf%83-%ce%b5%ce%ba%cf%80%ce%bf%ce%bc%cf%80%ce%b7%cf%83-big-brother/
- Δίκαιο των Μ.Μ.Ε., Ιωάννη Κ. Καράκωστας, σελ. .37-89, 2012
