Της Δήμητρας Χαρέλη,
Η εικόνα αυτή, της γυναίκας με τη μαντίλα, η οποία καλύπτει όλο το πρόσωπο ή απλώς το κεφάλι, και αυστηρά μακριά ρούχα, μπορεί να μην είναι τόσο οικεία ούτε στα μάτια, αλλά ούτε και στη συνείδηση μας, όμως στις χώρες του Ανατολικού κόσμου συναντάται ακόμα. Είναι το μοναδικό κομμάτι ύφασμα που έχει απασχολήσει τόσο έντονα την κοινή γνώμη κατά καιρούς και έχουν διατυπωθεί διάφορες απόψεις γι’ αυτό και την ιστορία του. Η χρήση της από τις γυναίκες ξεκινά περίπου από τη δημιουργία του Ισλάμ. Μπορεί πουθενά μέσα στο Κοράνι να μην υπάρχει αυτολεξεί η χρήση της από γυναίκες, όμως αυτή η ενδυμασία είναι καθιερωμένη ακόμα και σήμερα, κρύβοντας δυστυχώς από πίσω της πεποιθήσεις και απόψεις που δεν ταιριάζουν στην σύγχρονη γυναίκα.
Ισλάμ: Συνδετικός κρίκος ή αιτία διαχωρισμού;
Τη μαντίλα οφείλουν να φορέσουν οι γυναίκες, λίγο πριν προχωρήσουν στο στάδιο της εφηβικής ηλικίας, σύμφωνα με τις ισλαμικές παραδόσεις. Για τις μουσουλμανικές χώρες, το Ισλάμ ορίζει με κάθε λεπτομέρεια τη θέση της γυναίκας μέσα στην κοινωνία, αφού εκτός από θρησκεία, γι’ αυτούς πρόκειται και για μια μορφή δικαίου. Εκτενής χρήση της μαντίλας γίνεται και στην γειτονική μας Τουρκία. Αντιλήψεις βαθιά ριζωμένες στα χρόνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, οι οποίες συνεχίζουν να επιβιώνουν μέχρι και σήμερα στον κόσμο του εκσυγχρονισμού και της ισότητας. Βέβαια, μεσολάβησε μια σειρά γεγονότων και ιστορικών αλλαγών από τότε μέχρι σήμερα στην χώρα της Τουρκίας. Το 1923 η Τουρκική Δημοκρατία είναι γεγονός, με αποτέλεσμα να πραγματοποιούνται σημαντικές προσπάθειες εξευρωπαϊσμού της χώρας και στο πλαίσιο αυτό να σημειώνονται σοβαρές αλλαγές. Το μόνο που παραμένει σταθερό είναι ο ρόλος και η σημασία της θρησκείας. Τα τελευταία χρόνια, την εξουσία αναλαμβάνει ο Ταγίπ Ερντογάν με το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης. Προτεραιότητά του ήταν η αναβίωση του Ισλάμ, κάτι που έφερε στο επίκεντρο τη θέση της γυναίκας και διέσπασε το σύνολο των γυναικών σε δύο αντίπαλα μέτωπα.
Οι Ισλαμίστριες του σήμερα τοποθετούν την πίστη τους στην ανώτερη θέση και υποστηρίζουν πως τα πάντα επιτυγχάνονται μέσα από αυτή. Η μαντίλα για εκείνες σημαίνει κάτι παραπάνω. Πρόκειται για τεράστια ένδειξη βαθιάς πίστης και αφοσίωσης και αποτελεί πλέον προσωπική επιλογή και όχι δείγμα καταναγκασμού. Πρόκειται για γυναίκες που προσπαθούν να συμβαδίσουν με τις αλλαγές και να προσαρμοστούν στις επιταγές του σήμερα. Είναι οι γυναίκες που αποφοιτούν με άριστα από σχολεία και πανεπιστήμια, σύγχρονες επιστήμονες, ανεξάρτητες, με αντίληψη και άποψη. Πρόκειται για γυναίκες που μπήκαν στη Βουλή, αλλά συνέχισαν να φοράνε μαντίλα.
Απέναντι βρίσκονται οι σύγχρονες φεμινίστριες της Δύσης. Ενισχύουν, μέσω των απόψεων τους, κινήσεις για τη γυναικεία ανεξαρτησία και τη διεκδίκηση της απόλυτης ισότητας με το αντρικό φύλλο. Σε αυτό το στρατόπεδο, δε χρειάζεται να φοράς μαντίλα για να αποδείξεις την πίστη και την αγνότητα σου. Η σύγχρονη γυναίκα δεν έχει ανάγκη από την υιοθέτηση οπισθοδρομικών στερεοτύπων. Η σύγχρονη γυναίκα δουλεύει, ζει μόνη της και φοράει ό,τι θέλει. Σπάνε τις παραδόσεις σχετικά με το θεσμό του γάμου και τον ρόλο της γυναίκας.
Το 2013 το ζήτημα για τη θέση των γυναικών στην χώρα της Τουρκίας φουντώνει ιδιαίτερα. Αφορμή στάθηκε ο βιασμός μιας γυναίκας σε ένα λεωφορείο. Ακολούθησαν αρκετές δηλώσεις του Ερντογάν για το περιστατικό και την αναγνώριση της βίας στη χώρα, ως ένα τεράστιο πλήγμα που την βασανίζει ακόμα. Λίγες μέρες αργότερα, κάνει γνωστές δημοσίως τις απόψεις του για το αντίθετο φύλλο, δηλώνοντας πως δεν υπάρχει ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών. Εύλογα θα μπορούσε κανείς να φανταστεί το τι θα ακολούθησε μετά από αυτές τις οπισθοδρομικές απόψεις. Σειρά διαδηλώσεων και διαμαρτυριών από φεμινιστικά κινήματα εναντίον του ακολούθησαν, όπως και συνάντηση φεμινιστριών από άλλες χώρες στην Κωνσταντινούπολη.
Το Hijab, το Chador, το Νiqab και η Burka
Έπειτα από μια σειρά αγώνων για την καθιέρωση βασικών και ουσιαστικών δικαιωμάτων της γυναίκας ακόμα δεν έχει εξασφαλιστεί η απόλυτη ισότητα σε πολλούς τομείς. Κι ενώ σε Δυτικές και Ευρωπαϊκές χώρες υπάρχει η σκέψη πως τα βασικά δικαιώματα που διασφαλίστηκαν είναι η αρχή μπροστά στη μακρινή πορεία προς την αναγνώριση της πραγματικής θέσης που αξίζει η γυναίκα, στην Ανατολή οι γυναίκες φοράνε Hijab. Μπορεί το πρόσωπο να είναι ελεύθερο, όμως το υπόλοιπο σώμα και ο λαιμός καλύπτονται από τον συγκεκριμένο τύπο μαντήλας. Υπάρχουν διάφοροι τύποι μαντήλας και κάθε μία έχει τη δική της ερμηνεία.
Το Chador είναι ολόκληρος μανδύας που υποχρεωτικά πρέπει να φοράνε οι γυναίκες εκτός του σπιτιού τους. Είναι συνήθως σε μαύρο χρώμα και αποτελεί τυπική ενδυμασία της γυναίκας στο Ιράν. Εκεί, διατηρώντας έναν πανάρχαιο πολιτισμό θεωρούν την γυναίκα όχι απλώς κατώτερη του ανδρός, αλλά το μισό αυτού. Από ηλικία 13 ετών έχουν υποχρέωση να παντρευτούν, έχουν δικαίωμα να ψηφίσουν και αν και υπάρχει ελεύθερη πρόσβαση στο Ιρακινό Κοινοβούλιο, σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να θέσουν υποψηφιότητα.
Φορώντας Niqab, το μοναδικό σημείο του προσώπου που μπορεί να διακριθεί είναι τα μάτια και συναντιέται στις Αραβικές χώρες. Η έκταση του φτάνει μέχρι τη μέση της πλάτης από πίσω και μέχρι τη μέση του στήθους από μπροστά.
Η Burka είναι αυτός ο μακρύς μανδύας που καλύπτει ολόκληρο το πρόσωπο και το σώμα της γυναίκας μέχρι και τα αυτιά. Στο σημείο των ματιών υπάρχει ένα αραιό πλέγμα, που επιτρέπει την γυναικά να βλέπει, χωρίς όμως να είναι όλα ευκόλως ορατά. Συναντάται σε θεοκρατικά κράτη της Μέσης Ανατολής, όπως είναι το Αφγανιστάν και εκεί οι γυναίκες έχουν την υποχρέωση να το φοράνε διαρκώς.
Όπως και να το ονομάσουμε, για όλες της γυναίκες σε οποιαδήποτε σημείο του πλανήτη και να βρίσκονται αυτό το κομμάτι ύφασμα έχει την ίδια αξία. Σαφώς υπάρχουν αρκετές που συμμερίζονται την αναγκαιότητα αυτής της ένδυσης για δικούς τους λόγους. Δεν ισχύει όμως για όλες. Σε χώρες της Ανατολής, οι γυναίκες στερούνται μέχρι και τα πιο βασικά δικαιώματα, όπως αυτό στη ζωή. Δεν έχουν πρόσβαση στην εργασία, στη μόρφωση ή στην ψήφο. Τέτοια κράτη κρατάνε ακόμα ισχυρούς τους δεσμούς που τα διατηρούν συνδεδεμένα με το παρελθόν και αρνούνται όχι να υιοθετήσουν, αλλά ακόμα και να δεχτούν ότι υπάρχουν εκσυγχρονισμένα κράτη.
