Του Νίκου Μαρκοβίτη,
Μετά και τις συνεχόμενες τηλεφωνικές επικοινωνίες και τηλεδιασκέψεις, η ημέρα των διερευνητικών επαφών όσο πάει και πλησιάζει. Τόσο από πλευράς Αθήνας όσο και από την Άγκυρα υπάρχει πρόθεση αποκλιμάκωσης. Μετά και την αναβολή της συνόδου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δίνεται χρόνος και χώρος στην Τουρκία για έμπρακτη αποκλιμάκωση και όχι για στρατηγική αναδίπλωση, λόγω των πιέσεων. Πώς, όμως, φαίνεται να φτάνουμε από τις κυρώσεις στο διάλογο, πάντα με ορίζοντα το επερχόμενο συμβούλιο;
Όπως γίνεται αντιληπτό, ο πρόεδρος Ερντογάν βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι μεταξύ των προσωπικών φιλοδοξιών και της διεθνούς νομιμότητας. Η προχθεσινή ημέρα ήταν άκρως καταλυτική, καθώς στην τριμερή αυτή επικοινωνία με την Καγκελάριο Μέρκελ και τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Charles Michel, ο πρόεδρος Ερντογάν έθεσε τα διαχρονικά ζητήματα της Τουρκίας, όπως η επικαιροποίηση της τελωνειακής ένωσης, το ζήτημα της βίζας, αλλά και την στήριξη όσον αφορά το προσφυγικό. Ένα δύσκολο «μπρα-ντε-φερ» που σίγουρα ανέδειξε τον καταλυτικό ρόλο της Γερμανίας στην όλη υπόθεση. Το ίδιο απόγευμα υπήρξε επικοινωνία Ερντογάν-Μακρόν που παρόλες τις παλαιότερες κατηγορίες και χαρακτηρισμούς, όπως ο νέος Ναπωλέον ή τα «νεο-οθωμανικά» όνειρα του Προέδρου, συμφώνησαν για διάλογο και επίλυση των διαφορών.
Στο οικονομικό πεδίο, δεν θα πρέπει να λησμονούμε, πως έχουμε μια τουρκική οικονομία κατακερματισμένη, που δεν θα πρέπει να δεχτεί και άλλο πλήγμα. Πώς γίνεται μια οικονομία όταν δανείζεται με επιτόκια 8,25% να μπορέσει εύκολα να επανακάμψει; Οι κυρώσεις λοιπόν, όπως διακρίνουμε, θα είναι ένα επιπλέον πλήγμα στον πρόεδρο Ερντογάν, όταν παράλληλα στο εσωτερικό του έχει τα χαμηλότερα νούμερα δημοτικότητας. Ίσως, η αναποφασιστικότητα της Ευρώπης σε συνδυασμό με τις προθέσεις της Άγκυρας για αποκλιμάκωση, να ήταν ο λόγος της αναβολής της συνόδου και σε δεύτερη μοίρα το ζήτημα του ιού, σε στενό περιβάλλον του Charles Michel.
Αθήνα και Άγκυρα συμφώνησαν για την επανέναρξη των διερευνητικών επαφών το προσεχές διάστημα, ενώ την ίδια στιγμή παραβιάζεται χώρος ενός μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με τα πλοία Yavuz και Barbaros να βρίσκονται στην κυπριακή ΑΟΖ. Η δημιουργία αυτή τετελεσμένων δίνει πάτημα στην Τουρκία για διεκδικήσεις, όχι de jure, αλλά σίγουρα προκαλώντας την διεθνή σκηνή. Το ερώτημα είναι, πως θα λειτουργήσει η Κυπριακή Δημοκρατία και εάν θα υπάρξει στην πράξη η Ευρωπαϊκή αλληλεγγύη; Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να έχει και το μαστίγιο και το καρότο σε μια χώρα που λειτουργεί εκτός πλαισίου και με δύο μέτρα και δύο σταθμά. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης δήλωσε πρόθυμος για επικοινωνία με τον πρόεδρο Ερντογάν και αναμένεται να δούμε, εάν και πότε θα επιτευχθεί μια τέτοια συνομιλία.
Το πλαίσιο διαλόγου των διερευνητικών επαφών είναι η οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών και η χάραξη ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, διότι οι μονομερείς επιδιώξεις δεν συνιστούν διαφορά προς επίλυση, πόσο μάλλον, όταν έχουν διευθετηθεί μέσω συνθηκών. Να αναφέρουμε σε αυτό το σημείο, πως η Τουρκία απορρίπτει το Χάρτη της Σεβίλλης, που δημιουργήθηκε το 2004 και αναφέρει πως τα νησιά έχουν πλήρη αιγιαλίτιδα και ΑΟΖ, ενώ, παράλληλα οριοθετεί δικαίωμα ΑΟΖ και στο Καστελόριζο, επιτρέποντας σύνδεση ελληνικής και κυπριακής ΑΟΖ στην Ανατολική Μεσόγειο. Ένα αξιοσημείωτο ερώτημα, επίσης, αποτελεί το πως θα μπορέσει να υπάρξει λύση με μια χώρα, η οποία έχει καταψηφίσει τη Συνθήκη για το δίκαιο της θάλασσας του 1982 και λειτουργεί με μια λογική παζαριού και συνεκμετάλλευσης. Ερμηνευτικό ενδιαφέρον αποτελεί το γεγονός πως η τουρκική λέξη pazarlık σημαίνει διαπραγμάτευση. Το μόνο σίγουρο είναι ότι το προσεχές διάστημα είναι άκρως σημαντικό και αναμένονται πολλές εξελίξεις.
Ο διπλωματικός πυρετός τόσο Ευρώπη όσο και στην Τουρκία είναι έκδηλος, ενώ, παράλληλα οι συνομιλίες θα συνεχιστούν. Σήμερα θα υπάρξει τηλεφωνική επικοινωνία του προέδρου Ερντογάν με την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ursula von der Leyen. Από την Αθήνα ανακοινώθηκε πως οι διερευνητικές θα λάβουν χώρα στην Κωνσταντινούπολη, ενώ από πλευράς Άγκυρας υπάρχει μια αναμονή. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει καθήκον να υπερασπιστεί τα δικαιώματα της, αλλά και τα κράτη μέλη της και να θέσει νέα δεδομένα στην εξωτερική πολιτικής της και σε σχέση με την Τουρκία. Ίσως, ο 61ος γύρος επαφών είναι μια ευκαιρία, όπου θα πρέπει επιτέλους οι δυο πλευρές να αδράξουν, και καλή τη πίστει και βάσει του διεθνούς δικαίου και προς όφελος αμφοτέρων, να βρουν μια κοινά αποδεικτική λύση.
