Της Μαντώ Γιαννή,
27 Δεκεμβρίου 2019. Για μερικούς, και ως η επίσημη ήμερα που εμφανίστηκε ο κορωνοϊός στην Ευρώπη και συγκεκριμένα στην περιοχή του Bordeaux, στη νοτιοδυτική Γαλλία. Από την ίδια περιοχή, για κάποιους άλλους, μια άλλη ιστορία αρχίζει να ξετυλίγεται. Περπατώντας στο κέντρο της γραφικής πόλης, με κατεύθυνση προς τον καθεδρικό ναό, περάσαμε από την Πύλη της Ακουιτανίας. Λίγα βήματα πιο κάτω και μπροστά στο μνημείο αυτό, που στέκεται επιβλητικά στη μέση της Πλατείας της Νίκης (Place de la Victoire), βρίσκεται το σημείο που αποτέλεσε έμπνευση γι’ αυτό το άρθρο: η ιστορία του Santiago de Compostela.
Το Santiago de Compostela είναι η πρωτεύουσα της αυτόνομης κοινότητας της Γαλικίας, στη βορειοδυτική Ισπανία. Η Γαλικία, με τη σειρά της, είναι μια από τις δεκαπέντε αυτόνομες κοινότητες, που συμπληρώνουν την Ισπανία και αποτελεί τη βορειοδυτική γωνία της χώρας, ακριβώς πάνω από την Πορτογαλία. Η Compostela είναι, επίσης, και καθεδρικός ναός, που έχει οριστεί ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς. Όπως κάθε καθεδρικός ναός στην Ευρώπη έχει την ιστορία του, έτσι και αυτός αποτελεί σημείο αναφοράς για την Χριστιανική Εκκλησία. Λέγεται πως εκεί βρίσκεται ο τάφος του Απόστολου Ιάκωβου, ενός από τους δώδεκα Αποστόλους του Χριστού. Όποιος ξέρει το ανέκδοτο «Τα παιδιά του Ζεβεδαίου, ποιον είχαν για πατέρα;», θα χαρεί πολύ να συνειδητοποιήσει ότι ο Απόστολος Ιάκωβος είναι ένα από αυτά τα δύο παιδιά, έτσι ώστε να βάλουμε στον χάρτη -θρησκευτικά, αυτή τη φορά- και τον ναό της Compostela. Ο Ιάκωβος κατάφερε να διαδώσει τον Χριστιανισμό, σ’ ένα μεγάλο βαθμό, κατά το μήκος της Ιβηρικής. Με διαταγή του Ηρώδη, το 44 μ.Χ., καταδικάστηκε σε θάνατο με αποκεφαλισμό και είναι ο πρώτος μάρτυρας μεταξύ των Αποστόλων του Χριστού.
Ο ναός της Compostela, συνεπώς και για προφανείς θρησκόληπτους λόγους, αποτελεί μεγάλο προσκυνηματικό κέντρο της Ιβηρικής. Κι όμως, τα τελευταία τριάντα χρόνια έχει αποκτήσει μεγάλη φήμη ανάμεσα σε περιπατητές, ορειβάτες, αθλητές, αλλά ακόμα και ανθρώπους που αποζητούν να ανακαλύψουν την πνευματικότητά τους.
Για κάποιους, λοιπόν, αυτή η διαδρομή ξεκινάει από το Bordeaux ή το Παρίσι ή τα διάφορα σημεία της ευρύτερης περιοχής στην Occitaine, στη νότια Γαλλία. Για πολλούς εγχώριους, αρχικό σημείο της διαδρομής αποτελούν τα Πυρηναία Όρη ή ακόμα η χώρα των Βάσκων, σημείο το οποίο ευνοεί τη διέλευση μέσω της παραθαλάσσιας διαδρομής. Για κάποιους άλλους, βέβαια, η διαδρομή είναι σημαντικά πιο μεγάλη, ξεκινώντας από την Πολωνία, τη Λιθουανία, ακόμη και την Ουκρανία. Πάντως το μόνο σίγουρο είναι ότι, για να λάβει κάποιος τη βεβαίωση επιτυχίας, που δίνεται σε όλους τους οδοιπόρους, θα πρέπει να έχει συμπληρώσει εκατό χιλιόμετρα περπατώντας ή διακόσια χιλιόμετρα με το ποδήλατο.
Τον 9ο αιώνα, βέβαια, που καταγράφεται η εμφάνιση των πρώτων προσκυνητών, η διαδικασία ήταν αρκετά πιο απλοϊκή. Κατά τη διάρκεια της Μεσαιωνικής περιόδου, η διαδρομή ήταν πολύ δημοφιλής και αποτελούσε έθιμο όλοι όσοι γυρνούσαν από την Compostela να κουβαλούν μαζί τους και ένα κέλυφος οστράκου. Το κέλυφος αποτέλεσε το σύμβολο αυτής της διαδρομής, το οποίο ανέκαθεν κοσμούσε τις ισπανικές ακτές του Ατλαντικού. Άλλωστε, η αφετηρία της αρχαίας εμπορικής οδού μεταξύ Compostela και Ρώμης ξεκινούσε από το Cape Finisterre, το παραθαλάσσιο σημείο, το οποίο οι Ρωμαίοι θεωρούσαν ως την άκρη του κόσμου, εξ’ ου και το όνομα. Σε πολλά σημεία της διαδρομής, το σύμβολο του οστράκου βρίσκεται, ακόμα και σήμερα, και καθοδηγεί όλους τους οδοιπόρους προς τη σωστή κατεύθυνση.
Παρά την απήχηση, που απέκτησε η διαδρομή κατά τον Μεσαίωνα, μια περίοδο που ο Χριστιανισμός βρισκόταν στην ακμή του, οι περίοδοι που ακολούθησαν, αυτοί του Διαφωτισμού και του Προτεσταντισμού, οδήγησαν στη μείωση έως και τη σταδιακή εξαφάνιση του περπατήματος προς την Compostela. Κάποιοι ορίζουν και ως σημείο εξαφάνισης την πανδημία του Μαύρου Θανάτου (1347-1351), τη μεγαλύτερη πανδημία που έχει καταγραφεί στα χρονικά της ανθρώπινης ιστορίας.
Αυτό που είναι ενδιαφέρον είναι ότι ο Franco, ο Ισπανός δικτάτορας, που βρέθηκε για μεγάλο χρονικό διάστημα (1939-1975) σε κυρίαρχη θέση, ήταν και ένας από τους υποστηρικτές του περιπατητικού προσκυνήματος προς την Compostela. Ο ίδιος θεωρούσε ότι, με αυτόν τον τρόπο, μπορούσε να προωθήσει ακόμη πιο βαθιά την καθολική πίστη όλων των πολιτών. Παρ’ όλα αυτά, όχι μόνο δεν κατάφερε να δημιουργήσει συνθήκες επανάκτησης της περίφημης διαδρομής, αλλά πέτυχε τη μερική, έως και κάποιες φορές, ολική, αποστροφή των διάφορων κοινωνικών τάξεων προς τον Καθολικισμό. Δεν ήταν νωρίτερα του 1987, που το μονοπάτι προς την Compostela ξεκίνησε να αποκτά και πάλι δυναμική (εγχώρια της Ευρώπης, αλλά και διεθνώς), όταν ανακοινώθηκε από το Συμβούλιο της Ευρώπης ως το πρώτο Ευρωπαϊκό Πολιτισμικό Μονοπάτι.
Σε αυτόν, λοιπόν, τον κόσμο γεννήθηκε η δική μας Compostela. Και ποια είναι αυτή; Ίσως είναι η Compostela του περπατήματος και της φυσιολατρίας. Της πολυπολιτισμικότητας και της παγκοσμιοποίησης. Της ελευθερίας και της δημοκρατίας. Της εξερεύνησης και της φιλομαθείας. Της ψυχικής υγείας και της εκτίμησης του παρελθόντος μας. Πάνω απ’ όλα, είναι η Compostela της πνευματικής διάστασης της θρησκείας μας, οποιαδήποτε και να είναι αυτή.
Ιδεολογικό, αλλά πόσοι από εμάς δεν θα θέλαμε να περπατήσουμε στον καθαρό αέρα με φίλους μας, τους οποίους θα μπορούμε να αγκαλιάσουμε, να εξερευνήσουμε μαζί τους αυτή τη διαδρομή και να γνωρίσουμε κόσμο στην πορεία; Να μάθουμε, να δούμε και να γελάσουμε. Χωρίς περιορισμούς, χωρίς μάσκες και αντισηπτικά, χωρίς αποστάσεις ασφαλείας. Χωρίς τον φόβο αυτής της πρόκλησης, την ανασφάλεια του τι θα γίνει αύριο και την αβεβαιότητα, που περιορίζει την κάθε μας σκέψη και συναίσθημα. Αυτό είναι το περπάτημα προς την Compostela του 2021. Που, παρεμπιπτόντως, το 2021 θα αποτελέσει Ιερό Έτος, αφού η γιορτή του Απόστολου Ιακώβου πέφτει Κυριακή, έθιμο κατά το οποίο η εκκλησία γιορτάζει την άφιξη όλων των προσκυνητών απ’ όλον τον κόσμο.
