Του Νικόλα Λιαροδήμου,
Στην Ελλάδα, ο σοφός λαός έχει «γεννήσει» αρκετές ρήσεις, ώστε να μας υποδείξει πως τα μεγάλα οικοδομήματα χρειάζονται γερά θεμέλια, είτε μεταφορικά είτε κυριολεκτικά. Με σχετική βεβαιότητα, θεωρώ πως αντίστοιχα και ο τουρκικός λαός έχει υποδείξει την ανάγκη για γερές βάσεις σε κάθε προσπάθεια. Ο σημερινός πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, δείχνει σαν να μην άκουσε ποτέ για γερά θεμέλια.
Η αναπτυξιακή πορεία της Τουρκίας τα προηγούμενα χρόνια, δεν μπορεί να αμφισβητηθεί. Η γειτονική χώρα, στο αποκορύφωμά της το 2017, ήταν μία από τις τρείς μεγαλύτερες οικονομίες της Μέσης Ανατολής, από κοινού με το Ιράν και την Σαουδική Αραβία. Επίσης, αποτελούσε την 7η ισχυρότερη οικονομία της Ευρώπης και την 13η του κόσμου.
Από το 2003, οπότε και σημειώθηκε η απεμπλοκή της τουρκικής οικονομίας από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, σημειώθηκε αλματώδης αναπτυξιακή πρόοδος. Η περίοδος έως και το 2017, που αποτελεί έτος καμπής, μπορούσε να συγκριθεί μόνο με τις επιδόσεις της κινεζικής οικονομίας το αντίστοιχο διάστημα.
Η ανάληψη της εξουσίας από το ΑΚΡ του σημερινού προέδρου και τότε πρωθυπουργού Ρ.Τ. Ερντογάν, το 2002, σήμανε την αλλαγή πλεύσης. Στην πρώτη πενταετία της διακυβέρνησης, κατεγράφησαν ρυθμοί ανάπτυξης της τάξεως του 5 έως και 10%. Η παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008, εμβόλισε σχεδόν επιφανειακά την ανάπτυξη της γείτονος, αφού η απώλεια πέντε μονάδων του ΑΕΠ, το 2009, υπερκαλύφθηκε από την ανάπτυξη άνω του 8% το 2010. Στη συνέχεια και ενώ τα κράτη της Ευρώπης και του κόσμου προσπαθούσαν να αντιληφθούν το βάθος του ρήγματος της κρίσης, η Τουρκία καταγράφει μια σπουδαία αναπτυξιακή επιτυχία. Το 2011 θα καταγραφεί 11% ανάπτυξη. Έκτοτε, θα αρχίσει ήπια η κάθοδος και το 2018 θα διατρανωθεί. Το 2019 μετα βίας η ανάπτυξη θα αγγίξει το 1%.
Η προσπάθεια ανόδου της τουρκικής οικονομίας, στηρίχθηκε στην μεγάλη εσωτερική αγορά των 75 εκατομμυρίων, κατά προσέγγιση την δεκαετία του 2000. Την αγοραστική δύναμη των πολιτών ήρθαν να ισχυροποιήσουν οι ξένες επενδύσεις, οι οποίες στην κορύφωση τους το 2010 ανήλθαν στο 20% του ΑΕΠ. Στην προσπάθεια αυτή, συντάχθηκε και η οργάνωση της παραγωγικής βάσης της χώρας. Με υποεκπροσώπηση των υπηρεσιών και ισχυρή παρουσία της γεωργίας και της βιομηχανίας στην οικονομική δραστηριότητα, η Τουρκία ισχυροποίησε τη συνοχή της, συσπείρωσε τις παραγωγικές της δυνάμεις και κατηύθυνε την πορεία της στρατηγικά. Η λάμψη, όμως, της δεκαετίας 2000-2010 είχε σοβαρό αντίκτυπο στο εξωτερικό της χρέος, το οποίο τριπλασιάστηκε φτάνοντας τα 249 δις δολάρια. Ήταν μόνο η αρχή του προβλήματος.
Η πτωτική αναπτυξιακή πορεία από το 2011 έως το 2017 και η συνεχιζόμενη ροπή προς τη συρρίκνωση, έκτοτε, οδήγησαν την τουρκική λίρα να έχει χάσει πάνω από το 20% της αξίας της στους πρώτους εννιά μήνες του 2020. Στην προσπάθεια να συγκρατηθεί η πτώση, δαπανήθηκαν 100 δις δολάρια, που όμως απέτυχαν να ανακόψουν τις απώλειες.
Ο καταλυτικός ρόλος των ξένων επενδύσεων στη δομική σύσταση της οικονομίας και η αποεπένδυση που επιτυγχάνει τόσο η τουρκική επεμβατικότητα σε έκρυθμες περιοχές, όπως η Συρία και η Λιβύη, όσο και η προκλητικότητα στην ανατολική Μεσόγειο, οδηγούν σε οικονομική αποσταθεροποίηση και σοβαρούς κλυδωνισμούς. Συνάμα, ο πληθωρισμός που εκτιμάται πως θα κινηθεί γύρω στο 9% για το 2020, θα οδηγήσει τον δεύτερο βασικό πυλώνα της τουρκικής οικονομικής δομής, την αγοραστική δύναμη του καταναλωτικού κοινού, σε αποδυνάμωση.
Με τους δύο βασικούς πυλώνες ανάπτυξης της οικονομίας να πλήττονται σοβαρά και επίμονα, η άνθιση που επετεύχθη αποδεικνύει περίτρανα πως είχε ιδιαίτερα υψηλό βαθμό εξάρτησης από μεταβλητές με υψηλούς βαθμούς ευαισθησίας, κάτι που δεν φρόντισε να προστατέψει η τουρκική πολιτική.
Η δεκαετία που μόλις ξεκίνησε, βρίσκει την Τουρκία δίχως ξεκάθαρο προσανατολισμό. Η προωθούμενη ισλαμοποίηση, η αποτίναξη του σύγχρονου δυτικού στάτους, οι αντιδημοκρατικές πρακτικές διακυβέρνησης, οι επεμβάσεις σε εσωτερικά ζητήματα χωρών και οι προκλήσεις έναντι άλλων, καθιστούν την Τουρκία έναν παράγοντα αστάθειας στην ευρύτερη περιοχή. Μαζί με τα σοβαρά προβλήματα στην οικονομία, ο πρόεδρος Ερντογάν θα πρέπει να επιλύσει μία σωρεία εσωτερικών και εξωτερικών ζητημάτων, κάτι το οποίο δεν φαντάζει καθόλου εύκολο και προδιαγράφει το μέλλον της Τουρκίας ως ιδιαίτερα δυσοίωνο.
Γεννήθηκε το 1996 στην Πάτρα και μεγάλωσε στο Μάνεσι Τριταίας. Σπούδασε οικονομικά, με την παραγωγική οικονομία να του κεντρίζει το ενδιαφέρον. Πιστεύει στη δύναμη του Έλληνα να παράγει και να καινοτομεί έχοντας αδυναμία στον πρωτογενή τομέα, στα σπλάχνα του οποίου ενηλικιώθηκε.
