Της Μαρίας Τσαλίκη,
Στο εικοστό πρώτο κεφάλαιο του Ποινικού Κώδικα εντοπίζονται τρία εγκλήματα, η διάπραξη των οποίων αποτελεί προσβολή της τιμής του ατόμου, της προσωπικής του, δηλαδή, αξιοπρέπειας. Οι έννοιες της εξύβρισης, της δυσφήμισης και της συκοφαντικής δυσφήμισης απολαμβάνουν μεγάλης δημοσιότητας και χρήσης από το ευρύ κοινό, ωστόσο λόγω της στενής εννοιολογικής τους σχέσης, η έννοιά τους συχνά καταλήγει να συγχέεται και τελικά να παραφράζεται.
Πρόκειται για αδικήματα, τα οποία διαπράττονται καθημερινά και πολλές φορές ανεπαίσθητα από το μεγαλύτερο ποσοστό της κοινωνίας, η οποία δεν λαμβάνει υπόψη της τη βαρύτητά τους ή ακόμη και τη διάπραξή τους. Ο αθέμιτος σχολιασμός (κουτσομπολιό), ο χλευασμός και η χρήση απρεπούς λεξιλογίου κατά τη διάρκεια μιας αψιμαχίας αποτελούν ένα δείγμα μόνο των πρακτικών που κυριαρχούν στις καθημερινές συναναστροφές και συγκρούσεις των ανθρώπων, οι οποίοι δεν συνειδητοποιούν τελικά τις συνέπειες που μπορούν να επιφέρουν, καθώς και τη νομική τους διάσταση.
Η εξύβριση αποτελεί το πρώτο αδίκημα που εντοπίζεται στο εν λόγω κεφάλαιο (αρ. 361 Π.Κ.) και συνιστά την απευθείας επίθεση με λόγο, έργο (προσβλητικές χειρονομίες και συμπεριφορές) ή ακόμα και μέσω διαδικτύου, κατά της τιμής του άλλου δια της εξωτερίκευσης του μη σεβασμού του προς αυτόν. Η εξύβριση κατευθύνεται κατά κύριο λόγο απευθείας προς το θιγόμενο πρόσωπο και όχι σε κάποιον τρίτο, διότι στην τελευταία περίπτωση στοιχειοθετείται κατά κύριο λόγο το έγκλημα της δυσφήμισης.
Η ποινή που επισύρει το εν λόγω αδίκημα είναι η ποινή της φυλάκισης από τριάντα ημέρες έως και έξι μήνες ή χρηματική ποινή για εξύβριση που τελείται δια λόγου ή έργου και από τριάντα ημέρες έως έναν χρόνο και χρηματική ποινή, εφόσον το αδίκημα τελέστηκε μέσω διαδικτύου.
Το έγκλημα της δυσφήμισης από την άλλη, συχνά συγχέεται ή και ταυτίζεται με αυτό της συκοφαντικής δυσφήμισης, καθώς τα εννοιολογικά τους όρια είναι πολύ στενά και η διαφορά τους εξαρτάται κυρίως από υποκειμενικά κριτήρια. Και στα δύο εγκλήματα έχουμε να κάνουμε με τη διάδοση σε τρίτους, αναληθών ισχυρισμών που μπορούν να βλάψουν όχι απλά την τιμή αλλά και την υπόληψη του προσώπου κατά του οποίου και στρέφεται. Το ερώτημα που τίθεται αναφορικά με τη διάκρισή τους έχει να κάνει με το κατά πόσο γνωρίζει τελικά ο δράστης πως τα όσα διαδίδει είναι ψευδή.
Αναφορικά με το έγκλημα της απλής δυσφήμισης (αρ. 362 Π.Κ.), ο δράστης δεν χρειάζεται να γνωρίζει θετικά την αναλήθεια των ισχυρισμών του, αρκεί να φέρει ενδεχόμενο δόλο για τη διάδοσή τους, να γνωρίζει δηλαδή πως όσα ισχυρίζεται μπορεί να είναι και αναληθή και να το αποδέχεται, με σκοπό να κλονίσει την εικόνα και την υπόληψη του προσώπου στα μάτια της κοινωνίας. Η δυσφήμιση που τελείται ενώπιον τρίτου τιμωρείται με φυλάκιση έως ένα έτος ή χρηματική ποινή. Αν από την άλλη, η δυσφήμιση έλαβε μεγαλύτερη έκταση, καθώς τελέστηκε δημόσια με οποιονδήποτε τρόπο (π.χ. σε τηλεοπτική ή ραδιοφωνική μετάδοση) ή μέσω του διαδικτύου, επισύρει μεγαλύτερο πλαίσιο ποινής, ανερχόμενο σε έως και τρία έτη φυλάκισης ή χρηματική ποινή.
Η συκοφαντική δυσφήμιση από την άλλη, αποτελεί το πιο βαρύ έγκλημα κατά της τιμής (αρ. 363 Π.Κ.). Διακρίνεται από την απλή δυσφήμιση, καθώς κατά την τέλεση της συκοφαντικής δυσφήμισης υπάρχει γνώση του δράστη για το ψευδές των ισχυρισμών του κατά ενός προσώπου. Το έγκλημα της συκοφαντικής δυσφήμισης τιμωρείται βαρύτερα από όλα τα εγκλήματα κατά της τιμής που εντοπίζονται στο συγκεκριμένο κεφάλαιο, καθώς ο δράστης που διαπράττει το εν λόγω έγκλημα φέρει έναν χαρακτήρα φανερά πιο διεφθαρμένο και κακεντρεχή, αφού προβαίνει στη διάδοση ψευδών γεγονότων με μοναδικό σκοπό την προσβολή και αλλοίωση της εικόνας του θύματος στην κοινωνία.
Το συγκεκριμένο αδίκημα τιμωρείται βαρύτερα, απειλώντας με ποινή φυλάκισης από τρεις μήνες έως και πέντε έτη ή χρηματική ποινή και αν η πράξη τελέστηκε δημόσια ή μέσω διαδικτύου από έξι μήνες έως και πέντε έτη μαζί με χρηματική ποινή.
Η βασική λέξη-κλειδί με πρωταγωνιστικό ρόλο στα εγκλήματα της δυσφήμισης αποτελεί η αναλήθεια των διαδιδόμενων ισχυρισμών. Αν αποδειχθεί πως τα όσα διαδίδει ο δράστης δεν φέρουν τον χαρακτήρα ψευδών ισχυρισμών, αλλά αποτελούν αληθινά γεγονότα, τότε και η στοιχειοθέτηση των εν λόγω εγκλημάτων δεν θα είναι πια δυνατή.
Πηγές
- Ποινικός Κώδικας, 21ο κεφάλαιο «Εγκλήματα κατά της τιμής»
- Σπινέλλης Διονύσιος, «Ποινικό δίκαιο- Ειδικό μέρος, Εγκλήματα κατά της τιμής»
