Της Κωνσταντίνας Γεωργίου,
Η περιοχή της πρώην Γιουγκοσλαβίας φιλοξένησε τη δεκαετία του 1990 πολυάριθμες αναταραχές και συγκρούσεις. Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ), δεδομένου του δικαιώματός του να επιχειρεί ειρηνευτικά, όπου κινδυνεύει η διεθνής ειρήνη και ασφάλεια, δεν έμεινε αμέτοχος, αλλά, αντίθετα, διεξήγαγε 8 αποστολές διατήρησης της ειρήνης, από το 1992, έως και σήμερα. Ας τις εξετάσουμε με χρονολογική σειρά.
UNPROFOR (United Nations Protection Force, 1992-1995)
Με την ανακήρυξη ανεξαρτησίας της Κροατίας και της Σλοβενίας από τη Γιουγκοσλαβία, το 1991, οι εχθροπραξίες αυξήθηκαν σε επικίνδυνα επίπεδα. Ούτε τα γιουγκοσλαβικά κράτη, ούτε η Ευρωπαϊκή Κοινότητα κατόρθωσε να εξομαλύνει την κατάσταση και, έτσι, η ανάγκη εμπλοκής των Ηνωμένων Εθνών έγινε φανερή και επιτακτική.
Με την εντολή του Συμβουλίου Ασφαλείας, στις 21 Φεβρουαρίου 1992, η UNPROFOR δραστηριοποιήθηκε σε Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Κροατία, Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας (Σερβία και Μαυροβούνιο) και Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, με έδρα το Ζάγκρεμπ και είχε δυναμικό 38.599 στρατιωτών (εκ των οποίων 684 ήταν παρατηρητές του ΟΗΕ), καθώς και 803 αστυνομικούς, 2.017 διεθνές πολιτικό (μη στρατιωτικό) προσωπικό και 2.615 τοπικούς υπαλλήλους. Οι απώλειες ανήλθαν στα 167 άτομα, ενώ οι δαπάνες εκτιμήθηκαν στα 4.616.725.556$ (συμπεριλαμβανομένων των αποστολών που αντικατέστησαν την UNPROFOR).
Στις 31 Μαρτίου 1995, το Συμβούλιο Ασφαλείας διέκρινε την ανάγκη για πιο λεπτομερή και τμηματικό έλεγχο της κατάστασης και αντικατέστησε την UNPROFOR από άλλες ειρηνευτικές επιχειρήσεις:
UNCRO (United Nations Confidence Restoration Operation, 1995-1996)
Ως αντικαταστάτρια της UNPROFOR στην Κροατία, η UNCRO ιδρύθηκε στις 31 Μαρτίου 1995, με αποστολή να συμβάλλει στη διευθέτηση του εδαφικού καθεστώτος της χώρας υπό ομαλές και ειρηνικές συνθήκες και στην προστασία των δικαιωμάτων όλων κοινοτήτων της.
Το δυναμικό της UNCRO περιελάμβανε 6.581 στρατιωτικούς, 194 στρατιωτικούς παρατηρητές και 296 πολιτικές αστυνομίες, που υποστηρίχθηκαν από διεθνές και τοπικά προσληφθέν πολιτικό προσωπικό, ενώ μέτρησε 16 θανάτους.
Η εν λόγω αποστολή δεν έλαβε καλές κριτικές και κατηγορήθηκε για ελλείψεις στα στρατεύματα και στους υλικούς πόρους και για μη αντιμετώπιση των προβλημάτων της UNPROFOR. Ωστόσο, η UNCRO, τον Ιανουάριο του 1996, έπαυσε τις δραστηριότητές της, έχοντας ήδη θεσπίσει μηχανισμούς για αποκατάσταση της ειρήνης και του ελέγχου στην Κροατία. Οι αρμοδιότητες της UNCRO δόθηκαν σε δύο νέες αποστολές, την UNTAES και την UNMOP.
UNPREDEP (United Nations Preventive Deployment Force, 1995-1999)
Αποτέλεσε επίσης αντικαταστάτρια αποστολή της UNPROFOR, αυτή τη φορά στην πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας (ΠΓΔΜ), από την ίδρυσή της, στις 31 Μαρτίου 1995. Αποστολή της ήταν ουσιαστικά η διατήρηση της ειρήνης και της τάξης στις παραμεθόριες περιοχές και η προστασία της επικράτειας. Λόγω της μη σταθεροποίησης της κατάστασης στην ΠΓΔΜ, το Συμβούλιο Ασφαλείας παρέτεινε συνεχώς την αποστολή της UNPREDEP, η οποία, εν τέλει, έπαυσε τις λειτουργίες της το Φεβρουάριο του 1999, λόγω του βέτο της Κίνας στο Συμβούλιο Ασφαλείας για συνέχιση της αποστολής.
Επανδρώθηκε από 1.110 ένστολους, ενώ στρατός και αστυνομία υποστηρίχθηκαν επίσης από 203 άτομα (διεθνές και τοπικό μη στρατιωτικό προσωπικό) 50 διαφορετικών εθνοτήτων.
Παρά την αρχική δυσκολία που αντιμετώπισε η αποστολή στην επίτευξη του στόχου της, κατόπιν τετραετίας, έληξε επιτυχώς και θεωρήθηκε ευρέως επιτυχής ειρηνευτική επιχείρηση του ΟΗΕ.
UNMIBH (United Nations Mission in Bosnia and Herzegovina, 1995-2002)
Η αποστολή αυτή του ΟΗΕ έλαβε χώρα στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, από τον Δεκέμβριο του 1995, με αρμοδιότητα να επιβάλλει την τήρηση του νόμου και να αναδιαρθρώσει την αστυνομία της χώρας. Ωστόσο, παρείχε παράλληλα ανθρωπιστική βοήθεια σε κατοίκους και πρόσφυγες, αλλά και προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Κατά τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ, Κόφι Ανάν, «Μέσω της UNMIBH, τα Ηνωμένα Έθνη έχουν επιδείξει την ικανότητά τους να ολοκληρώνουν μια σύνθετη εντολή, σύμφωνα με ένα στρατηγικό σχέδιο και εντός ενός ρεαλιστικού και πεπερασμένου χρονικού πλαισίου. Η UNMIBH ολοκλήρωσε το πιο εκτεταμένο σχέδιο αστυνομικής μεταρρύθμισης και αναδιάρθρωσης που ανέλαβαν ποτέ τα Ηνωμένα Έθνη».
Συνολικά, η UNMIBH είχε δυναμικό αποτελούμενο από 2.057 αστυνομικούς και 5 στρατιωτικούς αξιωματικούς και μέτρησε 12 απώλειες.
UNTAES (United Nations Transitional Administration for Eastern Slavonia, Baranja and Western Sirmium, 1996-1998)
Ιδρύθηκε στις 15 Ιανουαρίου 1996, με το ψήφισμα 1037. Ως βασική αποστολή είχε την ειρηνική επανένταξη της Ανατολικής Σλαβονίας, της Baranja και του Δυτικού Σέρμιου στην Κροατία, έχοντας παράλληλα ευθύνη για την ομαλή αποστρατιωτικοποίηση, την επιστροφή προσφύγων και την οργάνωση δημόσιων υπηρεσιών, μέχρι να επιτευχθεί η εφαρμογή της λεγόμενης Βασικής Συμφωνίας της 12ης Νοεμβρίου 1995, μεταξύ της Κροατικής Κυβέρνησης και των τοπικών Σερβικών αρχών (ουσιαστικά η UNTAES αποτέλεσε μεταβατική διοίκηση της περιοχής, με έδρα το Vukovar).
Η αποστολή ολοκληρώθηκε με επιτυχία στο προβλεπόμενο διάστημα των δύο ετών, δηλαδή τον Ιανουάριο του 1998. Το δυναμικό της περιλάμβανε 2.847 ένστολους, αποτελούμενους από 2.346 στρατιώτες, 97 στρατιωτικούς παρατηρητές και 404 πολιτικούς αστυνομικούς από 30 χώρες.
UNMOP (United Nations Mission of Observers in Prevlaka, 1996-2002)
Αποτέλεσε συνέχεια στην αποστολή της UNCRO, με στόχο την αποστρατικοποίηση της χερσονήσου Prevlaka, μιας στρατηγικής και αμφισβητούμενης (από την Κροατία και την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας) περιοχής. Η αποστολή επανδρώθηκε από 28 στρατιωτικούς παρατηρητές, με υποστήριξη διεθνούς και τοπικού πολιτικού προσωπικού (3 και 6 άτομα αντίστοιχα).
Η UNMOP ολοκλήρωσε την αποστολή της και τερματίστηκε στις 15 Δεκεμβρίου του 2002. Όπως είπε ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Κ. Ανάν, «Καθ ‘όλη τη διάρκεια μιας ταραχώδους δεκαετίας στα Βαλκάνια, η UNMOP συνέβαλε στη μόνωση της Πρεβλάκας από τις γύρω συγκρούσεις και εντάσεις και εξασφάλισε ότι οι εχθροπραξίες που βρίσκονται κοντά δε δημιουργούν αστάθεια στη χερσόνησο. Έδειξε ότι ακόμη και μια μικρή παρουσία των Ηνωμένων Εθνών, σωστά σχεδιασμένη και εκτελεστή, μπορεί να κάνει τη διαφορά».
UNPSG (United Nations Civilian Police Support Group, 01/1998-10/1998)
Ανέλαβε τα καθήκοντα αστυνόμευσης της UNTAES, αλλά και την παρακολούθηση του έργου της αστυνομίας της Κροατίας, στην περιοχή του Δούναβη, για περίοδο 9 μηνών. Ξεκίνησε τη λειτουργία της τον Ιανουάριο του 1998, κατόπιν του ψηφίσματος 1145 του Συμβουλίου Ασφαλείας το 1997.
Συνολικά, το δυναμικό της επιχείρησης UNPSG ανήλθε σε 114 ένστολους αστυνομικούς υποστηριζόμενους από διεθνές και τοπικό πολιτικό προσωπικό, με επικεφαλής τον εκπρόσωπο του Γενικού Γραμματέα.
Η αποστολή έληξε επιτυχώς στις 15 Οκτωβρίου 1998.
UNMIK (United Nations Interim Administration Mission in Kosovo, 1999-σήμερα)
Η επιχείρηση UNMIK ιδρύθηκε με το ψήφισμα 1244 του Συμβουλίου Ασφαλείας, στις 10 Ιουνίου 1999 και λειτουργεί στο Κοσσυφοπέδιο (Κόσσοβο), με επίσημη αποστολή «να βοηθήσει το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών να επιτύχει ένα γενικό στόχο, δηλαδή να διασφαλίσει συνθήκες για μια ειρηνική και φυσιολογική ζωή για όλους τους κατοίκους του Κοσσυφοπεδίου και να προωθήσει την περιφερειακή σταθερότητα στα Δυτικά Βαλκάνια».
Το Κόσσοβο αποτέλεσε περιοχή μακροχρόνιων εντάσεων και συγκρούσεων μεταξύ Σερβίας και Αλβανίας. Το έργο του ΟΗΕ έγινε αρκετά πιο εύκολο από τον Φεβρουάριο του 2008, όταν το Κόσσοβο ανακήρυξε την ανεξαρτησία του και αναγνωρίστηκε ως κυρίαρχο κράτος συνολικά από 113 κράτη των Ηνωμένων Εθνών. Έκτοτε, η UNMIK εξακολουθεί να δρα στην περιοχή, αλλά με σαφώς μικρότερο φορτίο και λιγότερες εργασίες.
Επικεφαλής της UNMIK είναι ο Ειδικός Εκπρόσωπος του Γενικού Γραμματέα (σήμερα ο κ. Zahir Tanin). Εποπτεύει και συντονίζει γενικά το έργο της επιχείρησης, αλλά, παράλληλα, είναι υπεύθυνος για την εναρμόνισή του, τόσο με τον Οργανισμό για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ), όσο και με την αποστολή της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Κόσσοβο (EULEX).
Η επιχείρηση UNMIK έχει την έδρα της στην Πρίστινα και έχει προσωπικό 374 ατόμων συνολικά. Θα συνεχίσει τις εργασίες της στην περιοχή, με σκοπό την περαιτέρω βελτίωση των διαύλων επικοινωνίας μεταξύ των αρχών Κοσσόβου, Σερβίας και Αλβανίας, τη σταθερότητα και την ασφάλεια των πολιτών.
Καταληκτικά, παρατηρούμε ότι ένας πολύ μεγάλος αριθμός (8, συγκεκριμένα) των ειρηνευτικών αποστολών των Ηνωμένων Εθνών έχει λάβει χώρα στη γεωγραφική περιοχή της πρώην Γιουγκοσλαβίας, γεγονός που καταδεικνύει, αφενός την πολιτική αστάθεια του εν λόγω χώρου και αφετέρου την πρόθεση του ΟΗΕ για δραστηριοποίηση σε τόπους που απειλούν τη διεθνή ειρήνη και ασφάλεια. Τα πρώτα βήματα των ειρηνευτικών αποστολών ήταν διστακτικά και τυπικά, σε ένα βαθμό, όμως, άλλοτε μικρό και άλλοτε μεγάλο, συνέβαλαν σε μια αρμονικότερη πραγματικότητα.
Ενδεικτικές Πηγές
Heywood, A. (2013). Διεθνείς Σχέσεις και Πολιτική στην Παγκόσμια Εποχή. Αθήνα: Εκδόσεις Κριτική.United Nations. UNMIK | United Nations Mission in Kosovo. Διαθέσιμο σε: https://unmik.unmissions.org/
United Nations. UNPROFOR – United Nations Peacekeeping. Διαθέσιμο σε: https://peacekeeping.un.org/sites/default/files/past/unprof_p.htm
United Nations, UNMIBH: United Nations Mission in Bosnia Herzegovina. Διαθέσιμο σε: https://peacekeeping.un.org/en/mission/past/unmibh/
United Nations, UNMOP: United Nations Mission of Observers in Prevlaka. Διαθέσιμο σε: https://peacekeeping.un.org/sites/default/files/past/unmop/background.html
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1998 και είναι προπτυχιακή φοιτήτρια στο τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιά, με ιδιαίτερη προτίμηση στη διεθνή οικονομική πολιτική. Έχει παρακολουθήσει σχετικά σεμινάρια-ομιλίες, γνωρίζει αγγλικά και μαθαίνει γαλλικά. Στον ελεύθερο χρόνο της έχει ασχοληθεί με την κιθάρα.
