Της Ήρας Βοντίτσου,
Είναι αδιαμφισβήτητο το γεγονός ότι η πλαστική ύλη αποτελεί σημαντικό μέρος της καθημερινότητάς μας. Ως υλικό με χαμηλό κόστος χρησιμοποιείται ευρέως από τις βιομηχανίες, κατέχοντας σημαντικό ρόλο στην οικονομία. Ωστόσο, η χρήση του για παρασκευή προϊόντων μιας χρήσης σε συνδυασμό με την απουσία πρόβλεψης επαναχρησιμοποίησης ή οικονομικά αποδοτικής ανακύκλωσης κάνει φανερή την αρνητική όψη του νομίσματος και φέρνει την κατάσταση αρκετά βήματα μακριά από αυτό που τα τελευταία χρόνια, χάρη στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, αποκαλούμε βιώσιμη ανάπτυξη.
Σημαντικές είναι οι επιπτώσεις που προκύπτουν από την απόρριψη αυτών των προϊόντων στο χερσαίο και υδάτινο περιβάλλον. Ωστόσο, πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη σημασία στο δεύτερο, δεδομένου ότι αντίστοιχα προκληθέντα προβλήματα έχουν διασυνοριακό χαρακτήρα και ότι στην Ευρωπαϊκή Ένωση καταλήγουν 150.000 με 500.000 τόνοι πλαστικών απορριμμάτων στις θάλασσες κάθε χρόνο. Υπολογίζεται ότι τα πλαστικά αποτελούν το 80-85% των θαλάσσιων αποβλήτων, εκ των οποίων το 50% είναι πλαστικά μιας χρήσης και το 27% αλιευτικά είδη. Όσον αφορά τα πρώτα, πρόκειται κυρίως για προϊόντα ταχείας κατανάλωσης, όπως περιέκτες τροφίμων και ποτών, αναδευτήρες ποτών και φίλτρα προϊόντων καπνού που περιέχουν πλαστική ύλη. Συγκεκριμένα, στην Ελλάδα από τους 40.000 τόνους πλαστικών, που καταλήγουν στο φυσικό περιβάλλον, οι 11.500 είναι στο θαλάσσιο.
Λαμβάνοντας υπόψη τα ανωτέρω ζητήματα και με σεβασμό και επιδίωξη του στόχου 12 της Ατζέντας 2030 για την Βιώσιμη Ανάπτυξη του Ο.Η.Ε., στα πλαίσια της ενωσιακής πολιτικής για το περιβάλλον και των κοινών νομοθετικών διαδικασιών, εκδόθηκε από τα αρμόδια όργανα η οδηγία 2019/904/ΕΕ στις 5 Ιουνίου 2019. Απευθύνεται σε όλα τα κράτη-μέλη και έχει ως βασικούς της στόχους την πρόληψη και μείωση των επιπτώσεων των προαναφερθέντων προϊόντων στο φυσικό περιβάλλον, και κυρίως στο θαλάσσιο, αλλά και στην ανθρώπινη υγεία, παράλληλα με την προσπάθεια μετάβασης σε κυκλική οικονομία. Αναφέρεται σε πλήθος πλαστικών μιας χρήσης, σε προϊόντα από οξοδιασπώμενη πλαστική ύλη και σε αλιευτικά προϊόντα αποτελούμενα από πλαστικές ύλες.
Ειδικότερα, τα κράτη-μέλη οφείλουν, με βάση την οδηγία, να λάβουν μέτρα για την μείωση της κατανάλωσης των πλαστικών μιας χρήσης, με οικονομικά ή περιοριστικά -ως προς την εμπορία τους- μέσα και αντικατάστασή τους από επαναχρησιμοποιήσιμα εναλλακτικά προϊόντα. Ακόμη, όσον αφορά αυτά που θα συνεχίσουν να υπάρχουν στην αγορά, καθίσταται απαραίτητη η διασφάλιση της ύπαρξης σήμανσης σχετικής με τις πλαστικές ύλες, που περιλαμβάνουν και τις επιπτώσεις τους, καθώς και με τους φιλικούς προς το περιβάλλον τρόπους απόρριψής τους ως απόβλητα. Σημαντικό σημείο της οδηγίας αποτελεί η αναφορά στην έννοια της διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού. Οι παραγωγοί αντίστοιχων προϊόντων πρέπει να καλύπτουν το κόστος των μέτρων ευαισθητοποίησης, της συλλογής, μεταφοράς και επεξεργασίας αποβλήτων και του καθαρισμού έπειτα από απόρριψή τους στο περιβάλλον. Επιπλέον, τα κράτη μέλη είναι απαραίτητο να προχωρήσουν στην διασφάλιση μέτρων για την χωριστή συλλογή των συγκεκριμένων προϊόντων για ανακύκλωση, για την ενημέρωση των καταναλωτών για την επαναχρησιμοποίησή τους, την ύπαρξη επαναχρησιμοποιήσιμων εναλλακτικών, τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις μη ορθής απόρριψής τους και για την παροχή κινήτρων για μια πιο υπεύθυνη καταναλωτική συμπεριφορά. Τέλος, πρέπει να αποφασίσουν τις κατάλληλες κυρώσεις σε περίπτωση παραβίασης των ανωτέρω μέτρων.
Δεδομένου ότι ως καταληκτική ημερομηνία συμμόρφωσης με την οδηγία ορίστηκε η 3η Ιουλίου 2021, τα περισσότερα κράτη ήδη από την δημοσίευσή της ξεκίνησαν τις αντίστοιχες διαδικασίες. Αν και η πανδημία του Covid-19 δημιούργησε ανησυχίες ως προς τις επιπτώσεις της στο συγκεκριμένο ζήτημα, δεδομένης και της αύξησης κατανάλωσης πλαστικών μιας χρήσης στον τομέα της υγείας αλλά και στην ευρύτερη καθημερινή ζωή, φαίνεται να μην επηρέασε σημαντικά τις εξελίξεις. Μερικά από τα κράτη, στα οποία έχουν γίνει θετικά βήματα, είναι η Ιταλία, η Ουγγαρία και η Ολλανδία, ενώ η Γαλλία αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση, καθώς αποτέλεσε το πρώτο ευρωπαϊκό κράτος που ανέπτυξε σχετική στρατηγική και πριν από μερικούς μήνες ενέκρινε νόμο για την κυκλική οικονομία. Παράλληλα και η χώρα μας φαίνεται να πραγματοποιεί τις απαραίτητες ενέργειες. Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, εξαρχής, έθεσε ως βασική προτεραιότητα την ενσωμάτωση της οδηγίας στο εσωτερικό δίκαιο. Βέβαια, αν και αρχικά εκτίμησε την ολοκλήρωση της διαδικασίας μέχρι την 30η Ιουνίου 2020, το ζήτημα τέθηκε τελικά σε δημόσια διαβούλευση στις 21 Αυγούστου.
Ενδεικτικές Πηγές
- Member States stalling on implementation of European plastic law while plastic littering surges, July 1, 2020. Διαθέσιμο εδώ
- Sahana Ghosh, The Future of Plastic? Scientists explore bioplastics from sorghum, July 18, 2018. Διαθέσιμο εδώ
- Δημήτρης Αβαρλής, Μέχρι το 2020 η Ενσωμάτωση της Ευρωπαϊκής Οδηγίας για την Απαγόρευση των Πλαστικών μιας Χρήσης, 1η Νοεμβρίου 2019. Διαθέσιμο εδώ
- Διαβούλεση για το σχέδιο νόμου «Ενσωμάτωση της Οδηγίας 2019/904/ΕΕ σχετικά με τη μείωση των επιπτώσεων ορισμένων πλαστικών προϊόντων στο περιβάλλον», 21 Αυγούστου 2020, Διαθέσιμο εδώ
- Η Βουλή βάζει τέλος στη χρήση πλαστικών μιας χρήσης – Τι συζητήθηκε στη συνεδρίαση υποεπιτροπής, 31 Οκτωβρίου 2019. Διαθέσιμο εδώ
- ΟΔΗΓΙΑ (ΕΕ) 2019/904 ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ της 5ης Ιουνίου 2019 σχετικά με τη μείωση των επιπτώσεων ορισμένων πλαστικών προϊόντων στο περιβάλλον. Διαθέσιμη εδώ
