Του Φίλιππου – Αθανάσιου Μισούλη,
Το οικολογικό σήμα (Ecolabel) αποτελεί μια σημαντική καινοτομία στον χώρο του ευρωπαϊκού δικαίου προστασίας του περιβάλλοντος. Η αρχική νομική βάση για το οικολογικό σήμα, υπήρξε ο Κανονισμός 880/1992 του Συμβουλίου σχετικά με ένα κοινοτικό σύστημα απονομής οικολογικού σήματος, ο οποίος καταργήθηκε και αντικαταστάθηκε από τον Κανονισμό 1980/2000 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 17.7.2000 «περί αναθεωρημένου κοινοτικού συστήματος απονομής οικολογικού σήματος». Πλέον διέπεται από τον Κανονισμό 66/2010 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 25ης Νοεμβρίου του 2009.
Πρόκειται για ένα νομικό εργαλείο ηπίου δικαίου (soft law), που ξεκίνησε το 1992, και σηματοδότησε μια σημαντική στροφή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και ειδικότερα την στροφή από ένα δίκαιο προστασίας του περιβάλλοντος βασισμένο σε απαγορεύσεις και επιτακτικούς κανόνες δικαίου, σε μια πιο ευέλικτη μορφή, με θεμέλιο την οικειοθελή συμμόρφωση των κοινωνών του δικαίου, και ιδίως των βασικών αποδεκτών των κανόνων, δηλαδή των επιχειρήσεων.
Πιο συγκεκριμένα, το οικολογικό σήμα αποτελεί ένα σήμα, που αποδίδεται ως αναγνώριση του γεγονότος ότι μια επιχείρηση πληροί ορισμένα κριτήρια περιβαλλοντικής προστασίας, δηλαδή ένα λογότυπο, το οποίο πιστοποιεί την τήρηση ορισμένων εγγυήσεων οικολογικού χαρακτήρα από την υπό κρίση επιχείρηση. Σκοπός του μηχανισμού δεν είναι να επιβάλλει ή να απαγορεύσει συμπεριφορές, αλλά αντίθετα με την απόδοση του σήματος, να αποκτά η επιχείρηση ένα προβάδισμα έναντι των ανταγωνιστών της, ως προς την προτίμηση του καταναλωτικού κοινού. Βασίζεται, δηλαδή, ο όλος μηχανισμός στην ιδέα ότι οι επιχειρήσεις που κατέχουν το οικολογικό σήμα, θα βρίσκονται και υψηλά στην προτίμηση του οικολογικά ευαισθητοποιημένου καταναλωτικού κοινού, δεδομένης της συνολικής ευαισθητοποίησης των ευρωπαϊκών κοινωνιών αναφορικά με περιβαλλοντικά ζητήματα τις τελευταίες δεκαετίες.
Πλέον το οικολογικό σήμα αποτελεί έναν μηχανισμό με ισχύ μερικών δεκαετιών, που έχει επιδείξει απτά αποτελέσματα, καθώς χιλιάδες επιχειρήσεις ανά την επικράτεια των ευρωπαϊκών κρατών έχουν αιτηθεί την χορήγηση του.
Ωστόσο, δεν λείπουν και οι ενστάσεις απέναντι στον μηχανισμό του οικολογικού σήματος. Η κυριότερη εξ’ αυτών εδράζεται στο γεγονός ότι το οικολογικό σήμα αποδίδεται μετά από την συμπλήρωση από την επιχείρηση ενός minimum περιβαλλοντικών προϋποθέσεων, και άρα σε πλείστες περιπτώσεις δεν συνεπάγεται σημαντική αναβάθμιση των εγγυήσεων που ήδη υπάρχουν μέσα από επιτακτικούς κανόνες δικαίου. Για τον λόγο αυτό έχει προταθεί και η λύση του διαβαθμισμένου οικολογικού σήματος, το οποίο θα αποδίδεται κλιμακωτά ανάλογα με τον βαθμό συμμόρφωσης της εκάστοτε επιχείρησης στην περιβαλλοντική νομοθεσία αλλά και με τις εγγυήσεις που παρέχει. Η τελευταία αυτή λύση αποτελεί και πάγιο αίτημα των καταναλωτικών αλλά και οικολογικών οργανώσεων.
Τέλος, ο μηχανισμός του οικολογικού σήματος έχει δεχτεί και κριτική από τους εμπορικούς εταίρους της Ένωσης, καθώς αντιμετωπίστηκε από αυτούς σε πλείονες περιπτώσεις ως μέσο προώθησης των ευρωπαϊκών προϊόντων στην αγορά, εις βάρος προϊόντων από τρίτες χώρες, τα οποία δεν διέθεταν αντίστοιχου βαθμού εγγυήσεις περιβαλλοντικής προστασίας.
Προκύπτει επομένως, ότι τα αποτελέσματα του οικολογικού σήματος αποτιμώνται εντέλει θετικά καθώς και ότι αποτελεί ένα καίριας σημασίας εργαλείο στην περιβαλλοντική πολιτική της Ένωσης. Συγχρόνως, πρόκειται για ένα εργαλείο ευέλικτο και προσαρμοσμένο πλήρως στον τρόπο λειτουργίας της αγοράς. Παρότι, δεν διαθέτει το βάρος άλλων επιτακτικού ή απαγορευτικού χαρακτήρα κανόνων δικαίου, επιτυγχάνεται εντούτοις μέσω αυτού, η συμμόρφωση των επιχειρήσεων στις επιταγές προστασίας του περιβάλλοντος, χωρίς αυτές να επιβαρύνονται με επιπλέον κόστος. Ωστόσο, ακριβώς το γεγονός του ότι βασίζεται στην οικειοθελή συμμόρφωση του ιδιωτικού τομέα, συνεπάγεται και το ότι ο εν λόγω μηχανισμός δεν πρέπει να λειτουργεί αυτοτελώς αλλά συμπληρωματικά σε σχέση με άλλα υποχρεωτικού χαρακτήρα νομικά μέσα.
Πηγές
- Ψηφιακή Νομική Βιβλιοθήκη – Περιοδικά – ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ & ΔΙΚΑΙΟ – 4_2012, Οκτώβριος – Νοέμβριος – Δεκέμβριος – Α. Γκιζάρη – Ξανθοπούλου, Το οικολογικό σήμα ως εργαλείο της περιβαλλοντικής πολιτικής της ΕΕ – Με αφορμή την επέκταση της απονομής του και στα τουριστικά καταλύματα
- https://ec.europa.eu/environment/ecolabel/eu-ecolabel-for-businesses.html
