Της Μαρίας Καλαμπόκα,
Η Alliance Israelite Universelle (AIU) είναι διεθνής Εβραϊκή οργάνωση με έδρα την Γαλλία, ιδρύθηκε το 1860 από τον Adolphe Cremieux μαζί με άλλους έξι διακεκριμένους Γάλλους Εβραίους. Λίγοι άνθρωποι γνωρίζουν την εβραϊκή οργάνωση, όμως η απήχησή της και το δίκτυό της είναι αξιοπρόσεχτα, διότι πρόκειται πιθανώς για την παλαιότερη μη θρησκευτική, διεθνής μη κυβερνητική οργάνωση στον κόσμο, αλλά παραμένει ελάχιστα άγνωστη στον αγγλόφωνο κόσμο. Ουσιαστικά, η οργάνωση εξελίχθηκε σε ένα αξιοθαύμαστο έργο κοινωνικής μηχανικής, κατάφερε να εδραιώσει ένα δίκτυο περιλαμβάνοντας αρχικά, 216 σχολεία, προσφέροντας ευκαιρίες στους Εβραίους για μια καλύτερη ζωή στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και την Μεσόγειο. Ωστόσο, το έργο της συνεχίζεται ακόμη και σήμερα, εστιαζόμενη κυρίως στο Ισραήλ και την Γαλλία, στο Μαρόκο, τον Καναδά, Η.Π.Α, Βέλγιο και Ελβετία.
Αξίζει να αναφερθεί, ότι πριν την δημιουργία της Alliance, οι Εβραίοι μαθητές είχαν πρόσβαση στην ευρωπαϊκή εκπαίδευση μόνο σε καθολικά ή προτεσταντικά ιεραποστολικά ιδρύματα, τα οποία όπως είναι ευρέως γνωστό, συνήθως δεν ήταν ευπρόσδεκτοι απέναντί τους, αντιθέτως τους υποδέχονταν με επιφυλακτικότητα και καχυποψία. Επιπροσθέτως, άξιο αναφοράς είναι, ότι το ευρωπαϊκό εκπαιδευτικό σύστημα της AIU πρόσφερε στους σεφαραδίτες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, την πρόσβαση στα βασικά χαρακτηριστικά της κοσμικής εκπαίδευσης.
Πρωταρχικοί στόχοι της AIU ήταν να προωθήσουν την εβραϊκή «αυτοάμυνα» και αυτάρκεια μέσω της εκπαίδευσης και συνάμα να αξιοποιηθεί μέσω της παιδείας, η εργασία. Ως εκ τούτου, όλα τα σχολεία της Εβραϊκής οργάνωσης περιλάμβαναν την γαλλική γλώσσα και κουλτούρα. Με την παροχή εκπαίδευσης στους Εβραίους, θα θέτονταν τα θεμέλια για την εβραϊκή χειραφέτηση, την πνευματική και ηθική καλλιέργεια. Εν συνεχεία, σε περιπτώσεις διώξεων λόγω θρησκείας, θα παρέχονταν υποστήριξη και προστασία, για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο αποκτήθηκαν κατάλληλα κεφάλαια, ειδικά για να παρέχουν αρωγή σε Εβραίους εκτός ευρωπαϊκής ηπείρου, ακόμη υπήρχαν στενές επαφές με πολιτικούς ηγέτης στην Ευρώπη και αντιπροσώπους σε χώρες που διώκονταν οι Εβραίοι. Αυτό είχε ως συνέπεια, η AIU να ασκήσει πιέσεις στους ηγέτες των άλλων χωρών, με αποτέλεσμα να κατοχυρωθούν ανθρώπινα δικαιώματα και να αποκαθιστούν αδικίες. Επακόλουθα, όχι μόνο η Ευρώπη, αλλά οι ίδιοι Ευρωπαίοι Εβραίοι ενημερώθηκαν για τις άθλιες συμπεριφορές εις βάρος των ομοθρήσκων τους μέσω των εκδόσεων της AIU, γνώριμες ως Bulletin de l’ Alliance Israelite Universelle. Πιο συγκεκριμένα, στο Bulletin συμπεριλάμβανε ποικίλες αναφορές σχετικά με δολοφονίες και βιαιοπραγίες εις βάρος των Εβραίων από Μουσουλμάνους, μέσω της οργάνωσης τα θύματα βοηθούνταν, όχι μόνο δια μέσου της καθιέρωσης σχολείων, αλλά, ωστόσο βελτιώνοντας τη ζωή στα γκέτο, όπου ήταν δυνατή φυσικά, επιτυγχάνοντας μεγαλύτερη προστασία.
Την χρονιά του 1878, όταν συνάφθηκε η Συνθήκη του Βερολίνου, η AIU συνέβαλλε αισθητά στην βελτίωση της νομικής κατάστασης των Εβραίων στην Σερβία, Ρουμανία, Βουλγαρία και Ρωσία, επιπλέον την περίοδο των πογκρόμ του 1881, βοήθησε τους μετανάστες από τη Ρωσία, προωθώντας την συνεργασία με άλλες εβραϊκές οργανώσεις. Το εκπαιδευτικό σύστημα αξιοποιούσε την θρησκευτική και κοσμική παιδεία, ενώ συνάμα διδάσκονταν η τέχνη στους φτωχούς μαθητές, τη γαλλική και την τοπική διάλεκτο. Το σχολικό δίκτυο της οργάνωσης άπτονταν στα Βαλκάνια, στην Εγγύς και Μέση Ανατολή, και στην Βόρεια Αφρική. Η αποδοχή των νέων σχολικών ιδρυμάτων της AIU σε συνδυασμό με τις «καινοτόμες» ηθικές αξίες και παιδαγωγικές, δεν ήταν πάντοτε αρεστές και αποδεκτές από ορισμένες χώρες. Αυτό συνέβαινε, κατά κύριο λόγο, διότι ο «εκπολιτιστικός» χαρακτήρας της οργάνωσης ήταν βασισμένος σύμφωνα με τα δυτικά πρότυπα της εποχής εκείνης. Η κοσμική και δυτική εκπαίδευση ήταν το «κλειδί» για την κοινωνική χειραφέτηση των Εβραίων. Επί παραδείγματι, τα σχολεία της Θεσσαλονίκης κατά την διάρκεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, διέθεταν Εβραίους, Έλληνες χριστιανούς και μουσουλμάνους μαθητές, έτσι διδάσκονταν ο σεβασμός και ενισχύονταν η επικοινωνία μεταξύ των εθνοτήτων, προσδίδοντας πολυπολιτισμικό χαρακτήρα.
Εκτός από τα σχολεία αρρένων, ιδρύθηκαν τα πρώτα παρθεναγωγεία, διευθετώντας την γυναικεία εκπαίδευση και χειραφέτηση. Η γυναικεία εκπαίδευση αποτελούσε το ουσιώδες χαρακτηριστικό στο πρόγραμμα της AIU, επρόκειτο για «επαναστατική» αλλαγή. Οι ιδρυτές της Alliance θεωρούσαν βαρυσήμαντο τον ρόλο της γυναίκας στην οικογένεια και στην κοινωνία, για αυτό έπρεπε να τεθούν βάσεις. Στα σχολεία οριζόταν τετραετής κύκλος σπουδών, διδάσκονταν γαλλικά, (καθώς θεωρούνταν η lingua franca της Ανατολής και γλώσσα του εμπορίου) σε γραπτή και προφορική βάση, Καλλιγραφία, Αριθμητική, Γεωγραφία, στοιχεία Φυσικής, παγκόσμια και τοπική Ιστορία, ενώ από το 1892-1893 προστέθηκε η εβραϊκή βιβλική και μεταβιβλική ιστορία, εβραϊκά, και μια επιπλέον γλώσσα (αγγλικά, ισπανικά). Η ραπτική, το σχέδιο, διακοσμητική, σιδέρωμα, κέντημα ήταν μαθήματα υποχρεωτικά (για τις γυναίκες), ενώ στην πορεία προστέθηκε το τραγούδι και η γυμναστική. Η λογιστική του εμπορίου ως μάθημα, κυρίως αρρένων, έδωσε την ώθηση για την δημιουργία ειδικής βιβλιοθήκης με σπουδαία συγγράμματα, ενώ η αλληλογραφία και η πολιτική οικονομία ήταν μαθήματα, τα οποία συνέβαλλαν στην ανάπτυξη επιχειρηματικότητας των νέων στον εμπορικό τομέα. Εν τούτοις, διδάσκονταν ποικίλα επαγγέλματα για τους άρρενες, όπως: Λιθογραφία, ξυλουργική, επιπλοποιία, σιδηρουργία, μαρμαροτεχνική.
Η AIU ήταν το πρώτο δίκτυο εβραϊκών σχολείων στην Παλαιστίνη, πριν την σύσταση του Ισραηλινού Κράτους. Το διδακτικό προσωπικό ήρθε αντιμέτωπο με δυσχέρειες στην περιοχή της Παλαιστίνης, επειδή όφειλαν να βελτιώσουν κοινωνικές συνθήκες της περιοχής. Για παράδειγμα, στο Μαρόκο, έπρεπε να διδάξουν στους μαθητές πως να χρησιμοποιούν τις καρέκλες και τα τραπέζια, το 1949, η οργάνωση προσέφερε ρουχισμό και είδη υγιεινής, εκπαιδευτικό υλικό, απεσταλμένα από το Παρίσι. Το εκπαιδευτικό προσωπικό μέχρι και σήμερα εκπαιδεύεται στην Γαλλία και μετά από αξιολόγηση τοποθετούνται σε διάφορα σχολεία ανά τον κόσμο. Οι μαθητές των σχολείων της AIU προέρχονται από χαμηλές και υψηλές κοινωνικές τάξεις, θέλοντας να μειωθεί το χάσμα μεταξύ τους. Η μακραίωνη προσπάθεια και το όραμα της οργάνωσης για χειραφέτηση του εβραϊκού λαού δεν έχει σταματήσει, καθώς προσφέρει ευκαιρίες στους μαθητές της, μέσω υποτροφιών για ένα πιο λαμπρό μέλλον.
Η AIU αποτέλεσε το πρώτο παγκόσμιο υπερεθνικό Εβραϊκό κορμό, για την διασφάλιση της εκπαίδευσης, εργασίας και χειραφέτησης. Κατόρθωσε να εξασφαλίσει πολιτική επιρροή για την ασφάλιση των Εβραίων στην Βόρεια Αφρική, Μέση Ανατολή και βορειοανατολική Ευρώπη. Η διδαχή της γαλλικής διαλέκτου και κουλτούρας, σε συνδυασμό με την Εβραϊκή κληρονομιά και γλώσσα, ενθάρρυνε δια-κοινοτική δραστηριότητα, κυρίως σε θρησκευόμενους και κοσμικούς νέους. Εν κατακλείδι, συμπληρώνοντας 160 χρόνια λειτουργίας και λαμβάνοντας υπόψιν τα προαναφερθέντα, συνεπάγεται, ότι η AIU σε όλες τις ποικίλες δραστηριότητες, υπήρξε εφευρετική, οργανωτική και φυσικά καινοτόμα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Μόλχο, Ρ. (2017). Οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης 1856-1919. Μια ιδιαίτερη κοινότητα. Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη, σελ. 147-186
- Fleming, K. (2009). Ιστορία Ελλήνων Εβραίων. Αθήνα: Εκδόσεις Οδυσσέας, σελ.97, 103-104, 125, 151, 323
- Wynchank, A. (2013). In the Beginning Was a School: The Alliance Israélite Universelle and Its Legacy. Jewish Affairs, 68(3), 25–32.
