Του Σταύρου Νικ. Αμανάκη,
Στις 27 Φεβρουαρίου 1943, μέσα στην κατοχή και τον δύσκολο χειμώνα εκείνης της περιόδου, φεύγει από τη ζωή, σε ηλικία 84 χρονών, ο Κωστής Παλαμάς. Η κορυφαία μορφή της γενιάς του 1880 ή της Νέας Αθηναϊκής Σχολής περνάει στην αιωνιότητα, στο σπίτι του στην οδό Περιάνδρου 5, στην Πλάκα. 77 χρόνια από τότε, το σπίτι στέκει ακόμη στον στενό δρόμο της Περιάνδρου. Ο χρόνος, φυσικά, έχει αφήσει τα σημάδια του στο κτήριο, το οποίο βρίσκεται σε κακή κατάσταση.
Το σπίτι της Περιάνδρου 5 είναι το τρίτο σπίτι στο οποίο έζησε ο Κωστής Παλαμάς από το 1935 έως τον θάνατό του. Το πρώτο, στο οποίο έμενε νιόπαντρος με τη σύζυγό του, Μαρία Βάλβη, βρισκόταν στην οδό Χαριλάου Τρικούπη, την τότε οδό Πινακωτών. Όμως, με προτροπή της συζύγου του, άλλαξαν σπίτι και μεταφέρθηκαν στην οδό Ασκληπιού 3. Για αυτό το σπίτι, στο οποίο έμεινε το ζεύγος Παλαμά για περίπου 40 χρόνια, από το 1896 έως το 1935, έχουμε μαρτυρίες και περιγραφές από διάφορους ομότεχνούς του, όπως τον Γρηγόριο Ξενόπουλο. Αναμφίβολα αποτελούσε το σημαντικότερο λογοτεχνικό σαλόνι της περιόδου. Το σπίτι κατεδαφίστηκε το 1866 και στη θέση του ανεγέρθηκε μία πολυκατοικία, στον τέταρτο όροφο της οποίας, από τον Ιούνιο του 1969, στεγάζεται το Ίδρυμα Κωστή Παλαμά.
Η σημασία του τελευταίου σπιτιού του ποιητή είναι σπουδαία, καθώς το γεγονός του θανάτου του ποιητή, αλλά και το σπίτι, στο οποίο πέθανε, μέσα στη φρίκη της ναζιστικής κατοχής, έγιναν σύμβολα της ελευθερίας και έδωσαν τη δυνατότητα στους Αθηναίους πολίτες ιδιαίτερα στην κηδεία του να εκφράσουν την αγανάκτησή τους προσδίδοντάς της χαρακτήρα παλλαϊκής συγκέντρωσης. Μετά την κηδεία και για τις επόμενες ημέρες, ο κόσμος άφηνε λουλούδια ή απλώς περνούσε έξω από την οικία, για να τιμήσει τον Παλαμά. Μία ένδειξη, όχι μόνο τιμής, αλλά και μία έκφραση αντίστασης στον κατακτητή, στο σπίτι του ποιητή, που στο φέρετρό του «έφερε όλη την Ελλάδα».
Το ιστορικό νεοκλασικό της Περιάνδρου, που οικοδομήθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1920, με τη χαρακτηριστική αρχιτεκτονική του Μεσοπολέμου και στο οποίο ο Παλαμάς διέμενε σε ένα από τα δύο διαμερίσματα του δευτέρου ορόφου, μπορεί πλέον να περάσει στα χέρια του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού. Στις 27 Αυγούστου, το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων ενέκρινε την απαλλοτρίωση ή την απευθείας αγορά από το αρμόδιο Υπουργείο. Με αυτή την απόφαση, σταματά η αδιαφορία μίας εβδομηκονταετίας για ένα διατηρητέο μνημείο της πρωτεύουσας. Το κράτος, δυσκίνητο, έκανε την πρώτη κίνηση, το πρώτο σημαντικό βήμα. Όμως μένουν πολλά ακόμα να γίνουν, ώστε την αίγλη του σπιτιού να μην τη δίνει μόνο η μαρμάρινη ταμπέλα πάνω από την κύρια είσοδο του κτηρίου με την επιγραφή «Στο σπίτι αυτό πέθανε ο εθνικός μας ποιητής Κωστής Παλαμάς στις 27 Φεβρουαρίου 1943». Οι τιμές και η μνήμη δεν αρκούνται σε ταμπέλες και στην περίπτωση της τελευταίας οικίας Παλαμάς, κάτι άρχισε να αλλάζει. Εδώ θα είμαστε, να δούμε την εξέλιξη.
Πηγές
- Κονομάρα Λίλα, «Το σπίτι του Παλαμά στην Αθήνα», ηλεκτρονικό περιοδικό Ο Αναγνώστης (τελευταία πρόσβαση 14/09/2020)
- Ιστοσελίδα Ιδρύματος Κωστή Παλαμά (τελευταία πρόσβαση 14/09/2020)
