Του Πέτρου – Ορέστη Κατσούλα,
Το απόγευμα της Δευτέρας 15 Απριλίου 2019 η παγκόσμια κοινή γνώμη παρακολουθούσε συγκλονισμένη ένα από τα εμβληματικότερα αρχιτεκτονικά-θρησκευτικά μνημεία της ανθρωπότητας, την Παναγία των Παρισίων, να παραδίδεται στις φλόγες, απειλούμενη με κατάρρευση και ολοκληρωτική καταστροφή. Η πυρκαγιά, που προκλήθηκε από βραχυκύκλωμα κατά τη διάρκεια εργασιών συντήρησης στο εσωτερικό του ναού, ξέσπασε στις 18:00 το απόγευμα τοπική ώρα και γρήγορα έλαβε ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Συνεχίζοντας το καταστροφικό της έργο ως τις πρωινές ώρες της επομένης, η πυρκαγιά προκάλεσε ανυπολόγιστες ζημιές τόσο στο οικοδόμημα, όσο και στο εσωτερικό του ιστορικού ναού, μετατρέποντας σε στάχτη μεγάλης αξίας έργα τέχνης και τμήματα του περίτεχνου μεσαιωνικού μνημείου.
Δεσπόζουσα στη νησίδα Ile de la Cité ήδη από τον 12ο αιώνα, η Παναγία των Παρισίων (Notre Dame de Paris) αποτέλεσε σημείο αναφοράς για το μεσαιωνικό Παρίσι, αναδεικνυόμενη μέσα στους αιώνες όχι μόνο σε ένα σύμβολο της χριστιανικής λατρείας, αλλά και σε ένα κόσμημα της γοτθικής αρχιτεκτονικής, προσλαμβάνοντας οικουμενικές διαστάσεις. Η ανέγερση της Notre Dame συνδέεται στενά με την εμπορική δραστηριότητα που γνωρίζει η πόλη των Παρισίων τον 12ο αιώνα, καθώς και με την μετακίνηση χριστιανικών πληθυσμών που συρρέουν στην ευρύτερη περιοχή. Την περίοδο αυτή το Παρίσι εισέρχεται σε μία εποχή ευημερίας και γίνεται επίκεντρο καλλιτεχνικών και πνευματικών ανταλλαγών. Όπως αναφέρεται, ο Maurice de Sully, Επίσκοπος του Παρισιού, εμπνεύστηκε την κατασκευή ενός νέου και μεγαλεπήβολου καθεδρικού ναού που θα πλαισίωνε τους πιστούς. Η κατασκευή του άρχισε το 1163 και τον θεμέλιο λίθο έθεσε ο Πάπας Αλέξανδρος Γ΄ και ο Βασιλεύς Λουδοβίκος Ζ΄ της Γαλλίας. Ο συμβολισμός του ναού για το χριστιανικό μεσαιωνικό φαντασιακό θα ενισχυθεί σημαντικά, όταν στη Notre Dame θα φιλοξενηθούν τα Λείψανα του Πάθους, αντικείμενα που υποτίθεται ότι χρησιμοποιήθηκαν στη Σταύρωση του Χριστού. Συγκεκριμένα στην Παναγία των Παρισίων φυλάσσονται το στέμμα των αγκαθιών, ένα κομμάτι του σταυρού και ένα καρφί.
Κατασκευή
Ο ανώνυμος αρχιτέκτονας του κτηρίου σχεδίασε ένα οικοδόμημα εξαιρετικών διαστάσεων με μήκος 127 μέτρων, πλάτος 40 μέτρων και ύψος 33 μέτρων. Μέχρι τα μέσα του 13ου αιώνα, ο καθεδρικός ναός αποτελούσε το μεγαλύτερο θρησκευτικό μνημείο στον δυτικό κόσμο. Η εσωτερική αρχιτεκτονική του καθεδρικού ναού δομείται σε τρία επίπεδα, υπό το φως δύο μεγάλων παραθύρων βιτρό. Ο θόλος τέμνεται από τις γνωστές στη γοτθική αρχιτεκτονική ραβδώσεις. Για την κατασκευή του χρησιμοποιήθηκαν υλικά από μαλακό ασβεστόλιθο, ενώ πριν από την πυρκαγιά του 2019, το πλαίσιο της στέγης ήταν ξύλινο. Το επονομαζόμενο μεγάλο βέλος κατασκευασμένο από μόλυβδο που υψωνόταν στην πίσω πλευρά του καθεδρικού και αποτελούσε σημείο αναφοράς για τον ναό, καταστράφηκε ολοσχερώς στην ίδια πυρκαγιά. Το αρχιτεκτονικό στυλ του ναού χρησίμευσε ως πρότυπο στη Γαλλία και την Ευρώπη, προτού εγκαταλειφθεί κατά τη διάρκεια της Αναγέννησης.
Όπως και οι περισσότεροι γαλλικοί καθεδρικοί ναοί, η Παναγία των Παρισίων φέρει σταυροειδές σχήμα. Ο ναός διέθετε τρεις πύλες εισόδου, στολισμένες με περίτεχνες και μοναδικές ανάγλυφες και ολόγλυφες απεικονίσεις, χαρακτηριστικές της τέχνης του 13ου αιώνα. Η κεντρική πύλη απεικονίζει σκηνές από την Δευτέρα Παρουσία, ενώ δύο άλλες πύλες, αριστερά και δεξιά υπάρχουν σκηνές από τη ζωή της Παναγίας και της μητέρας της, Αγίας Άννας, αντίστοιχα. Στο κέντρο, η περίφημη ροζέτα, ένα κυκλικό βιτρό εξαιρετικής αισθητικής και τεχνικής διαμέτρου 9,6 μέτρων παρουσιάζει σκηνές από την Τελική Κρίση.
Ένα αρχιτεκτονικό στοιχείο απαράμιλλης ομορφιάς αποτελούν τα στηρίγματα, στο εξωτερικό τμήμα του κύριου κλίτους. Η κατασκευή τους είναι ένα εξαιρετικό αρχιτεκτονικό επίτευγμα στη γοτθική αρχιτεκτονική, τόσο για το ύψος όσο και για το δυσανάλογα μικρό τους μέγεθος σε σχέση με τις μεγάλες διαστάσεις του ναού. Πρόκειται για κεφαλές, που στηρίζουν την κορυφή των τοίχων του καθεδρικού ναού. Έχουν μια διπλή λειτουργία: να ανασηκώσουν την πρόσοψη για να αποτρέψουν την κατάρρευση κάτω από το βάρος του θησαυροφυλακίου, όπου φυλάσσονταν αντικείμενα θρησκευτικής λατρείας, ενώ παράλληλα επιλύουν και το πρόβλημα της αποστράγγισης του νερού της βροχής. Ιδιαίτερα εντυπωσιακές είναι οι υδρορροές σε σχήμα τερατόμορφων πλασμάτων, χαρακτηριστικών της γοτθικής παράδοσης.
Είκοσι εννέα παρεκκλήσια, που προστέθηκαν τον 13ο αιώνα περιβάλλουν το εσωτερικό του κτηρίου. Οι πλούσιες οικογένειες του Μεσαίωνα διατηρούσαν παρεκκλήσια στο ναό, αφιερωμένα σε Αγίους, εις μνήμη των αποθανόντων μελών τους. Για τη λειτουργία των παρεκκλησίων οι δωρητές παραχωρούσαν συγκεκριμένες προσόδους. Η προσθήκη παρεκκλησιών του 13ου αιώνα συσκότιζε το εσωτερικό του κτηρίου και προκειμένου να ενισχυθεί η φωτεινότητα του, τον 13ο αιώνα διευρύνθηκαν τα ψηλά παράθυρα.
Έργα μεγάλων γλυπτών κοσμούσαν το εσωτερικό του ναού, μεταξύ των οποίων η Πιετά του Νικολά Κουστού και το άγαλμα του Λουδοβίκου του ΙΔ΄ του Αντουάν Κουαζεβόξ.
Κακοποιημένος από τις κακές καιρικές συνθήκες αλλά και τη Γαλλική Επανάσταση, οπότε χρησιμοποιήθηκε ως αποθηκευτικός χώρος, ο καθεδρικός ναός απειλήθηκε με κατάρρευση τον 19ο αιώνα. Οι επαναστάτες τον λεηλάτησαν και αργότερα τον μετέτρεψαν σε ναό της Λογικής, υπό το πρίσμα των αθεϊστικών επαναστατικών αντιλήψεων. Ωστόσο, το ομώνυμο έργο του Βίκτωρος Ουγκώ θα ανασυστήσει το ενδιαφέρον και τη δημοτικότητα της Παναγίας των Παρισίων περί τα μέσα του 19ου αιώνα, με αποτέλεσμα το κράτος να ξεκινήσει μια σειρά εργασιών αποκατάστασης του κτηρίου.
Ο ναός συνδέθηκε με σημαντικές στιγμές της γαλλικής ιστορίας: την ευλογία των Σταυροφόρων, την άφιξη του Αγίου Στέμματος το 1239, τη στέψη του Ναπολέοντα το 1804, το βάπτισμα του Henri d’Artois, Δούκα του Μπορντό, το 1821, καθώς και την κηδεία αρκετών προέδρων της Γαλλικής Δημοκρατίας (Adolphe Thiers, Sadi Carnot, Paul Doumer, Charles de Gaulle, Georges Pompidou, François Mitterrand).
Στις μέρες μας η Παναγία των Παρισίων, σύμβολο της γαλλικής πρωτεύουσας αποτελούσε σημείο αναφοράς για τους κατοίκους της, αλλά και κορυφαίο τουριστικό αξιοθέατο για τους τουρίστες. Ένα και πλέον χρόνο έτος μετά την καταστρεπτική πυρκαγιά, το αριστούργημα αυτό της γοτθικής αρχιτεκτονικής, βαριά τραυματισμένο στέκει ακόμα επιβλητικό στην Ile de la Cité. Ένα φιλόδοξο πρόγραμμα αποκατάστασης έχει τεθεί σε εφαρμογή, προκειμένου να αποκαταστήσει την αίγλη του κορυφαίου αυτού μνημείου, καθιστώντας και πάλι σημείο αναφοράς για τη γαλλική ιστορία, την τέχνη της Αρχιτεκτονικής και τον παγκόσμιο πολιτισμό.
Είναι υποψήφιος διδάκτωρ συγκριτικού, δημοσίου και ευρωπαϊκού δικαίου (Πανεπιστήμιο Paris II Panthéon-Assas). Πτυχιούχος της Νομικής σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών στο Δημόσιο Δίκαιο του Πανεπιστημίου Paris II Panthéon-Assas, με ισχυρή βάση στο ευρωπαϊκό δίκαιο, το δημόσιο δίκαιο και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Φέρει δικηγορική εμπειρία σε αντικείμενα δημοσίου δικαίου αλλά και πολιτικής και διοικητικής δικονομίας, από άσκηση στο Νομικό Συμβούλιο του Κράτους. Κατά το παρελθόν είχε ενεργή συμμετοχή στην ELSA ως πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου, συμμετοχή σε προσομοιώσεις οργανισμών και πρακτική άσκηση στο Υπουργείο Εξωτερικών.
