Της Σοφίας Πεχλιβανίδου,
Τους δασκάλους μας συνήθως τους θυμόμαστε όλοι. Αφήνουν επάνω μας «σημάδια» ανεξίτηλα που τα βλέπουμε καθώς μεγαλώνουμε είτε ως στολίδια του εαυτού μας είτε ως τραύματα που χάραξαν την ψυχή μας για πάντα. Ανήκω στους τυχερούς ανθρώπους που μετράνε περισσότερα στολίδια παρά τραύματα από τους δασκάλους τους, που μάλιστα με ενέπνευσαν να ακολουθήσω κι εγώ το επάγγελμα της δασκάλας. Από την πρώτη μέρα που βρέθηκα στη σχολή μέχρι και την ημέρα της αποφοίτησης αναρωτιόμουν συχνά τί είναι αυτό που καθιστά έναν δάσκαλο καλό, τί είναι αυτό που τον ξεχωρίζει, που κάνει τους μαθητές του να τον εμπιστευτούν, να τον αγαπήσουν και να έχουν να θυμούνται «στολίδια» καθώς μεγαλώνουν; Χρειάζεται να είναι αυστηρός; Χρειάζεται να είναι τυπικός; Χρειάζεται να βάζει πολλές ή λίγες εργασίες για την επόμενη μέρα;
Όταν ολοκλήρωσα την πρακτική μου άσκηση στο πλαίσιο του τελευταίου μαθήματος για να πάρω το πτυχίο μου ως δασκάλα και ετοίμαζα μαζί με τις συμφοιτήτριές μου τη συνολική εργασία που θα παρουσιάζαμε στον υπεύθυνο καθηγητή της πρακτικής, σκεφτόμουν αν τα πήγαμε καλά, αν ήμουν εγώ για τους μαθητές μου η δασκάλα που ήταν για εμένα οι δικοί μου δάσκαλοι -και αναφέρομαι στους «δασκάλους» μου διαχρονικά, από το νηπιαγωγείο ως το λύκειο- αν κατάφερα να αφήσω κάτι καλό στα παιδιά να θυμούνται από αυτή την εμπειρία. Την τελευταία μέρα στο σχολείο όπου έκανα την πρακτική μου άσκηση δεν θα την ξεχάσω ποτέ. Επικρατούσαν συναισθήματα χαράς αφού ένας ακόμη στόχος εκπληρώθηκε και ένας κόμπος στο στομάχι γιατί δεν θα ξαναπήγαινα στο σχολείο αυτό. Στον αποχαιρετισμό ευχαρίστησα τους μαθητές μου, τους ευχήθηκα «Καλό Καλοκαίρι!» και τους είπα ότι ελπίζω πως κάτι καλό θα έχουν να θυμούνται από την εμπειρία που μοιραστήκαμε. Τα παιδιά έφυγαν από την τάξη, βγήκαν στην αυλή και εγώ έμεινα με την ίδια σκέψη: «Τι άποψη έχουν τα παιδιά;». Η απάντηση ήρθε λίγο αργότερα με τον καλύτερο και τον πιο συγκινητικό τρόπο. Μία μαθήτρια, η οποία μάλιστα ήταν αρκετά εσωστρεφής στη διάρκεια των μαθημάτων, ήρθε στην τάξη και μου χάρισε μια ζωγραφιά σε έναν φάκελο. Η ζωγραφιά είχε ένα χαμογελαστό ανθρωπάκι που κρατούσε ένα λουλούδι και ένα βέλος που έλεγε «κυρία Σοφία» (ομολογουμένως με είχε πετύχει) και έγραφε με μεγάλα ροζ γράμματα «Είστε η καλύτερη κυρία!». Πήρα την απάντηση που έψαχνα με τον πιο όμορφο τρόπο και όσο απλοϊκή κι αν ήταν η ζωγραφιά του κοριτσιού, συμπύκνωνε όσα ένιωθε, και ίσως δεν θα μπορούσε ποτέ να πει λόγω της εσωστρέφειάς της, με αφοπλιστική ειλικρίνεια.
Στη διάρκεια της καραντίνας που επιβλήθηκε τον περασμένο Μάρτιο ξαναβρήκα εκείνη τη ζωγραφιά και παρότι το δικό μου ερώτημα τότε απαντήθηκε και ένιωθα ότι ως δασκάλα μάλλον είχα κάνει κάτι καλά στο τέλος, επανήλθε στο μυαλό μου όλη αυτή η σκέψη για τα χαρακτηριστικά εκείνα που καθιστούν έναν δάσκαλο ή μια δασκάλα αξιομνημόνευτο/-η για τους μαθητές του/της.
Η σχολική χρονιά που πέρασε, όπως και αυτή που ξεκινά σήμερα, ήταν πρωτόγνωρη και δύσκολη για όλους μας, ήταν όμως και μια πρόκληση για τους εκπαιδευτικούς να διαχειριστούν μαθησιακά και ψυχολογικά (κυρίως ψυχολογικά) την απόσταση που τους χώριζε από τους μαθητές τους, την αλλαγή στην καθημερινότητά τους, τη δυσχερή επικοινωνία και γενικά την επιβεβλημένη νέα συνθήκη που τότε έμοιαζε τόσο τρομακτική για όλους μας. Η πανδημία, λοιπόν, στάθηκε η αφορμή για κάποιους να κάνουν επιπλέον διακοπές, υπήρξε όμως και το πεδίο δράσης για τους εκπαιδευτικούς που παρόλες τις δυσκολίες έγιναν για τους μαθητές τους το στήριγμα για να συνεχίσουν να παλεύουν. Βρήκαν τρόπους να επικοινωνούν με τα παιδιά καθημερινά, να καθησυχάζουν, να δίνουν δύναμη και υπομονή στους γονείς, να γίνονται οι «ψυχολόγοι» παιδιών που έβλεπαν όσα συνέβαιναν με φόβο. Αυτοί οι δάσκαλοι ήταν και είναι για εμένα οι αξιομνημόνευτοι. Εκείνοι που μιλούν στα παιδιά με ειλικρίνεια, που είναι δίκαιοι και τους μαθαίνουν να εκτιμούν και να αξιοποιούν στο έπακρο όσες δυνατότητες έχουν κάθε φορά για πρόσβαση στη γνώση. Καλός δάσκαλος είναι αυτός που συγχωρεί λάθη, αλλά εκφράζει σε κάθε του λέξη την αξία του σωστού, της ορθής σκέψης που συνοδεύεται από τις αντίστοιχες πράξεις, είναι αυτός που μπορεί να μην είναι τέλειος αλλά οι μαθητές και οι μαθήτριές του αισθάνονται τέλειοι για τους εαυτούς τους, είναι αυτός που διδάσκει σεβασμό, που μαθαίνει στα παιδιά, για τα παιδιά και από τα παιδιά, που ζητάει συγγνώμη όταν κάνει ο ίδιος λάθη και δεν λειτουργεί τιμωρητικά. Ένας δάσκαλος οφείλει στους μαθητές του, και πρωτίστως στον εαυτό του, να εμπνέει εμπιστοσύνη, να τους κάνει να πιστέψουν ότι τον ενδιαφέρει να τους κάνει καλύτερους ανθρώπους και αν μπορέσει να τους κάνει και καλύτερους μαθητές. Το ζητούμενο, άλλωστε, πρέπει να πάψει να είναι η βελτίωση των μαθητών σε γνωστικό επίπεδο και να γίνει η βελτίωση σε ηθικό και κοινωνικό επίπεδο.
Οι ιδανικοί μας δάσκαλοι, λοιπόν, μπορεί να μην είναι εκείνοι που μας έκαναν να λύνουμε άψογα τις κάθετες διαιρέσεις, τα κλάσματα, τις διαφορικές εξισώσεις ή να κλίνουμε τα ρήματα στους αρχικούς χρόνους και να αναγνωρίζουμε πάντα τη δοτική προσωπική, αλλά είναι σίγουρα εκείνοι που όταν ανακαλούμε στις αναμνήσεις μας μάς έκαναν να πιστέψουμε ότι μπορούμε να κάνουμε τον κόσμο μας καλύτερο διεκδικώντας όσα θέλουμε και όσα μπορούμε, σεβόμενοι την ελευθερία του άλλου, αναγνωρίζοντας την αξία του κόπου του και ανταμείβοντας κάθε προσπάθεια. Οι ιδανικοί μας δάσκαλοι θα είναι όλοι εκείνοι που μας συναντούν στον δρόμο και όταν μαθαίνουν νέα μας συγκινούνται γιατί πίστευαν σε μας από παιδιά. Τέτοιοι δάσκαλοι θα ήθελα να είναι στα σχολεία της χώρας σήμερα και να παλεύουν με όλα τα στρεβλά της ελληνικής εκπαίδευσης για να δημιουργήσουν τους ενήλικες που θα αλλάξουν τον κόσμο. Ουτοπικό; Ακραία ρομαντικό; Εγώ θα συνεχίσω να το ελπίζω…
