Οι αδυναμίες της τουρκικής οικονομίας

Του Εμμανουήλ Προκάκη,

Η Τουρκία, μία χώρα 82 εκατομμυρίων κατοίκων, αποτελεί την μεγαλύτερη οικονομία της Μέσης Ανατολής. Επικεντρώνεται στην παραγωγή ηλεκτρικών συσκευών, αυτοκινήτων, πρώτων υλών, όπως ο χάλυβας, αγροτικών προϊόντων, έχοντας να επιδείξει έντονη δραστηριότητα και στον τομέα της αμυντικής βιομηχανίας. Τα τελευταία χρόνια έχει, επίσης, εισέλθει δυναμικά στον κλάδο του τουρισμού, με σημαντική συνεισφορά του τελευταίου στο τουρκικό ΑΕΠ. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, αποτελεί μια αναπτυσσόμενη οικονομία και έχει παρουσιάσει εντυπωσιακή οικονομική μεγέθυνση τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Το ΑΕΠ της Τουρκίας για το έτος 2019 πλησίαζε τα $754 δις (τρέχοντα δολάρια ΗΠΑ) που αντιστοιχούν σε $2,36 τρις (τρέχοντα δολάρια ΗΠΑ) σε ισοτιμίες αγοραστικής δύναμης (ΔΝΤ). Παρόλα αυτά, η σταθερή οικονομική μεγέθυνση της Τουρκίας παρουσίασε επιβράδυνση μετά την οικονομική και νομισματική κρίση της χώρας το 2018 και την πτώση που παρουσίασε η τουρκική λίρα. Δύο χρόνια μετά, η μείωση της αξίας της τουρκικής λίρας αποτελεί είδηση, ακόμη μία φορά.

Η τουρκική οικονομία, παρά την θετική της πορεία από το 2002 και έπειτα, εμφανίζει ορισμένες αδυναμίες. Για παράδειγμα, η γειτονική χώρα, τα τελευταία χρόνια, παρουσιάζει έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της. Μάλιστα διαθέτει ένα από τα μεγαλύτερα ελλείμματα στον κόσμο. Επομένως, προκειμένου να μην αποδεχθεί πτώση του επιπέδου διαβίωσης της ή κατακόρυφη πτώση της αξίας του νομίσματος της, αναγκάζεται να δανείζεται από το εξωτερικό σε ετήσια βάση. Οι τουρκικές επιχειρήσεις, εκμεταλλευόμενες τα χαμηλά επιτόκια στη Δύση, συγκέντρωσαν χρέος αποτυπωμένο σε ξένο νόμισμα. Στο παραπάνω πλαίσιο, μία μείωση της αξίας της λίρας θα απέβαινε καταστροφική για την αποπληρωμή των χρεών, καθώς αυτά έχουν συναφθεί σε ξένο νόμισμα και η υποτίμηση της λίρας συνεπάγεται ανατίμηση (απέναντι της) οποιουδήποτε άλλου νομίσματος. Η παραπάνω θεωρία επιβεβαιώθηκε στην πράξη το 2018 με την αύξηση του κόστους δανεισμού, τον αυξανόμενο πληθωρισμό και φυσικά την βύθιση της αξίας της λίρας. Η αύξηση των αθετήσεων πληρωμών δανειακών υποχρεώσεων σύντομα ακολούθησε.

Έχει αποφασιστεί, η αξία της λίρας να κυμαίνεται ελευθέρα στις αγορές με βάση τους νόμους της προσφοράς και της ζήτησης. Η TCΜΒ, κεντρική τράπεζα της χώρας, έχει δηλώσει, όμως, ότι θα επεμβαίνει για να μετριάζει τη διακύμανση της λίρας, αν αυτή θεωρείται ως αποσταθεροποιητικός παράγοντας για την οικονομία. Τα επίσημα συναλλαγματικά διαθέσιμα, όμως, είναι περιορισμένα και δεν είναι δυνατή η, για απεριόριστο χρόνο, προστασία της θέσης της λίρας. Υπό αυτό το πρίσμα, δεν προκαλεί εντύπωση ότι η τουρκική λίρα σε σχέση με το δολάριο (μέχρι τα τέλη Αυγούστου 2020) έχει χάσει περίπου το 20% της αξίας της σε σχέση με τις αρχές του 2020 και το 96% της αξίας της σχέση με τον Ιανουάριο του 2018.

Η Τουρκία, αν και ξεπέρασε την οικονομική και νομισματική της κρίση του 2018 με φαινομενικά μικρό κόστος (συγκράτηση της οικονομικής μεγέθυνσης σε χαμηλότερο επίπεδο για τα επόμενα έτη), ταλανίζεται ακόμη από τα προβλήματα που οδήγησαν στην εμφάνιση της. Εξαιρουμένου του πλεονάσματος που παρουσίασε στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της για το 2019, η Τουρκία, εξακολουθεί και παρουσιάζει αυξημένο πληθωρισμό και ικανό χρέος σε ξένο νόμισμα, το οποίο, σε συνδυασμό με την πτώση της αξίας της τουρκικής λίρας, ενδέχεται να καταστεί δύσκολα εξυπηρετήσιμο. Όλα αυτά μαζί με κακές αξιολογήσεις από τους οίκους αξιολόγησης μπορούν να αποβούν επικίνδυνα για την εξέλιξη της τουρκικής οικονομίας.

Στα παραπάνω έρχεται να προστεθεί ότι, εφόσον τα επιτόκια μειώθηκαν από την κεντρική τράπεζα για την αντιμετώπιση της ύφεσης λόγω κορωνοϊού και προκρίθηκε η νομισματική επέκταση, ο πληθωρισμός ενδέχεται να αυξηθεί περισσότερο με ό,τι και αν αυτό συνεπάγεται για την ισοτιμία της λίρας, για τις ροές κεφαλαίων από και προς την χώρα και κυρίως για την αποπληρωμή των δανείων σε ξένο νόμισμα.

Η κυβέρνηση Ερντογάν φαίνεται να έχει περιέλθει σε αδιέξοδο, καθώς δεν είναι πρόθυμη να αυξήσει τα επιτόκια, διότι αυτή η επιλογή έρχεται σε αντίφαση με τον στόχο της αντιμετώπισης των συνεπειών του Covid-19 στην οικονομία. Ακριβώς λόγω της αβεβαιότητας και του φόβου για τον ιό, φέτος η Τουρκία εμφανίζει μειωμένες τουριστικές ροές, κάτι που θα έχει αντίκτυπο και στο τουρκικό ΑΕΠ, ενώ τέλος, τα επίσημα συναλλαγματικά διαθέσιμα εξαντλούνται και η κεντρική τράπεζα αρχίζει, πλέον, να αδυνατεί να υπερασπιστεί την συναλλαγματική ισοτιμία, και έτσι, η υποτίμηση της λίρας ενδέχεται να πολλαπλασιάσει τις αθετήσεις πληρωμών δανείων συνημμένων σε ξένο νόμισμα.

Αναφορές

• http://www.oecd.org/eco/surveys/economic-survey-turkey.html 

• https://theconversation.com/turkeys-collapsing-lira-government-is-running-out-of-options-for-embattled-currency-143365
• https://www.bloomberg.com/quote/USDTRY:CUR
• https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2187rank.html
• https://www.cnbc.com/2020/08/13/turkeys-plummeting-lira-could-have-further-to-fall-analysts-say.html
• https://www.economist.com/finance-and-economics/2018/05/19/how-turkey-fell-from-investment-darling-to-junk-rated-emerging-market
• https://www.economist.com/finance-and-economics/2018/05/19/how-turkey-fell-from-investment-darling-to-junk-rated-emerging-market
• https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=37&pr.y=11&sy=1980&ey=2024&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=186&s=NGDP_RPCH,PPPGDP,PPPPC,PCPIPCH,LUR,GGXWDG_NGDP&grp=0&a=
• https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2020/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=36&pr.y=18&sy=2017&ey=2021&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=186&s=NGDP_RPCH%2CPPPGDP%2CPCPIPCH%2CLUR&grp=0&a=
• https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/EN/TCMB+EN/Main+Menu/Core+Functions/Exchange+Rate+Policy
• https://en.wikipedia.org/wiki/Economy_of_Turkey
• https://www.worldbank.org/en/country/turkey/overview#3
• https://www.nytimes.com/2018/08/17/business/turkey-lira-currency.html