Της Άννας Γκουέν,
Ανέκαθεν ακούγαμε για κράτη τα οποία θεωρούμε «Μεγάλες Δυνάμεις» ή «Υπερδυνάμεις», κυρίως από την εποχή των Παγκοσμίων Πολέμων, έως και σήμερα. Αποκορύφωμα ήταν η περίοδος του Ψυχρού Πολέμου, όπου οι δύο υπερδυνάμεις της τότε εποχής, οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και η πρώην Σοβιετική Ένωση, ήρθαν σε αντιπαράθεση για το μονοπώλιο της ισχύος. Έκτοτε έχουν ανέλθει διάφορες περιφερειακές δυνάμεις, οι οποίες καθιστούν -πλέον- το διεθνές σύστημα πολυπολικό. Κάποια παραδείγματα αυτών είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση, η Κίνα, καθώς, επίσης, υφίστανται και ανερχόμενες τέτοιες δυνάμεις, όπως η Ομοσπονδία της Ανατολικής Αφρικής.
Η Αφρική είναι μια ήπειρος που έχει αποτελέσει, για πολλά χρόνια, μέρος αποικιών, μεταξύ άλλων, των Γάλλων, Άγγλων, Ισπανών και Πορτογάλων. Πλέον, η αφρικανική ήπειρος αποτελείται από 55 ανεξάρτητα κράτη, στα οποία, όμως, ασκείται ακόμη -μικρή μεν- επιρροή από τις αποικιοκρατικές δυνάμεις. Τα κράτη αυτά έχουν προσπαθήσει να αποκτήσουν εξίσου σημαντικό ρόλο, όπως τα δυτικά κράτη, στο τραπέζι «των μεγάλων δυνάμεων». Μια προσπάθεια που καρποφόρησε είναι η ίδρυση της Αφρικανικής Ένωσης (2001), μέλη της οποίας είναι και τα 55 κράτη, με απώτερο σκοπό τη διασφάλιση της δημοκρατίας, της τήρησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και μιας βιώσιμης οικονομίας. Μια νέα προσπάθεια της Αφρικής να αποκτήσει περισσότερη ισχύ είναι η δημιουργία μιας Ομοσπονδίας της Ανατολικής Αφρικής.
Η ιδέα αυτή δεν είναι νέα, αλλά έχει προταθεί ήδη από τις δεκαετίες του 1960 όταν τα αφρικανικά κράτη σταδιακά ανεξαρτητοποιούνταν από τους Ευρωπαίους αποικιοκράτες. Πατέρες αυτής ήταν οι πολιτικοί αρχηγοί της Κένυας, της Τανγκανίκας, της Ζανζιβάρης και της Ουγκάντας. Τελικά, όμως, αυτή δεν καρποφόρησε, καθώς διαφωνούσαν πάνω σε πολιτικά θέματα. Αρκετά χρόνια αργότερα, δημιουργήθηκε η Ανατολική Αφρικανική Κοινότητα (2000), που απαρτίζεται από τις Κένυα, Τανζανία, Ουγκάντα, Μπουρούντι και Ρουάντα. Στόχοι της Κοινότητας είναι να διευρυνθεί η συνεργασία σε πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο ανάμεσα στα κράτη-μέλη της οδηγώντας στη δημιουργία μιας Τελωνειακής Ένωσης (2005) και μιας Κοινής Αγοράς (2010). Η επιθυμία για πολιτική ένωση οδήγησε στην αναζωπύρωση των συζητήσεων περί δημιουργίας της Ομοσπονδίας της Ανατολικής Αφρικής. Το Σεπτέμβριο του 2018, συγκροτήθηκε μια επιτροπή που είναι υπεύθυνη για τη σύνταξη του Συντάγματός της. Αξίζει να σημειωθεί πως τελικά γίνεται λόγος για συνομοσπονδία και όχι για ομοσπονδία, καθώς με την πρώτη πολιτική μορφή θα διατηρηθεί η κυριαρχία των κρατών που απαρτίζουν την Κοινότητα.
Η (Συν)ομοσπονδία θα αποτελείται από τις προαναφερθείσες χώρες-μέλη της κοινότητας, συν το Νότιο Σουδάν. Οι ιθύνοντες έχουν ως πρότυπο αυτό των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, όπου οι 50 πολιτείες είναι αυτόνομες, αλλά όλες μαζί αποτελούν ένα ενιαίο κράτος. Αν δημιουργηθεί, τελικά, αυτή θα καλύπτει συνολικά περίπου 2,5 εκατομμύρια τετραγωνικά μέτρα, καθιστώντας τη μια από τα μεγαλύτερα σε έκταση κράτη παγκοσμίως και το μεγαλύτερο κράτος της αφρικανικής ηπείρου. Η κεντρική κυβέρνησή της θα βρίσκεται στην Αρούσα της Τανζανίας, μιας πόλης με περισσότερη ιστορική σημασία παρά οικονομική, όπως για παράδειγμα η Μομπάσα ή το Νταρ ες Σαλάμ, ένα κύριο λιμάνι της Κένυας και της Τανζανίας, αντίστοιχα. Η Αρούσα θεωρείται η αντίστοιχη «Γενεύη της Ανατολικής Αφρικής», καθώς έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της ειρήνης στην περιοχή, αποτελώντας την πόλη όπου συνάφθηκαν σημαντικές συνθήκες ειρήνης μετά τη λήξη εμφυλίων, όπως αυτός στο Σουδάν. Για το λόγο αυτό και επιλέχθηκε η συγκεκριμένη πόλη για να γίνει η πρωτεύουσα του νέου ομοσπονδιακού κράτους. Όσον αφορά στην οικονομία της περιοχής, υπολογίζεται πως με τη δημιουργία της (συν)ομοσπονδίας αυτής, το ΑΕΠ θα αγγίξει περί τα 472$ δις, καθιστώντας την τη 43η μεγαλύτερη οικονομία παγκοσμίως και την 5η στην Αφρική. Επιπλέον, θα χρησιμοποιείται ένα κοινό νόμισμα, το «Σελίνι Ανατολικής Αφρικής», για τις συναλλαγές ανάμεσα στα κράτη αυτά, το οποίο προβλέπεται πως θα τεθεί σε κυκλοφορία το 2024.
Η (Συν)ομοσπονδία της Ανατολικής Αφρικής δύναται να αποτελέσει σημαντικό οικονομικό και πολιτικό παράγοντα στη διατήρηση μιας βιώσιμης οικονομίας και της σταθερότητας στην περιοχή. Ωστόσο, η υλοποίησή της έχει καθυστερήσει, καθώς υφίστανται πολιτικές αντιπαραθέσεις μεταξύ των κρατών που αποτελούν τροχοπέδη στην περαιτέρω ενοποίηση. Σημαντικό ρόλο στην καθυστέρηση έπαιξε η ένταξη του Νοτίου Σουδάν στην Κοινότητα το 2016 και η διαμάχη ανάμεσα στην Ουγκάντα και τη Ρουάντα, όπου τα σύνορα μεταξύ τους είναι κλειστά, όπως ανάλογα συμβαίνει ανάμεσα στη Ρουάντα και το Μπουρούντι.
Υποστηρίζεται πως η ολοκλήρωση αυτού του εγχειρήματος, που ξεκίνησε κάποια χρόνια πριν, συναντά παρόμοιες δυσκολίες όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση στις απαρχές της. Είναι γνωστό πως το κομμάτι της οικονομικής και πολιτικής ενοποίησης είναι το πιο δύσκολο, καθώς εκεί έγκεινται ζητήματα κυριαρχίας και ανεξαρτησίας. Ωστόσο, είναι ενδιαφέρουσα η προσπάθεια αυτή των κρατών της Ανατολικής Αφρικής, ενώ δύναται να αποτελέσει ένα σημάδι ανέλιξης της αφρικανικής ηπείρου στο «τραπέζι των μεγάλων δυνάμεων».
