Της Μαριλίζας Τεμπλαλέξη,
Στις 13 Αυγούστου του 2001, υπεγράφη στο σημερινό κράτος της Βόρειας Μακεδονίας, η συμφωνία της Οχρίδας, η οποία και σηματοδότησε το τέλος των αιματηρών και βίαιων συγκρούσεων που παραλίγο να οδηγήσουν το γειτονικό μας κράτος σε εμφύλιο πόλεμο τους προηγούμενους μήνες, από τον Φεβρουάριο έως και τον Απρίλιο. Οι συγκρούσεις προέκυψαν ανάμεσα στους Σλαβομακεδόνες και τους Αλβανούς, στον βωμό της παραχώρησης επιπλέον δικαιωμάτων στο αλβανικό έθνος. Η ειρηνική διευθέτηση των συγκρούσεων, επήλθε με τη συνδρομή της διεθνούς κοινότητας και συγκεκριμένα των δυνάμεων του ΝΑΤΟ.
Η σημερινή βόρεια Μακεδονία αποτελεί ένα πολυεθνικό κράτος, το οποίο απαρτίζεται από πολλές διαφορετικές εθνικές μειονότητες. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με την τελευταία επίσημη απογραφή του 2002, οι Σλαβομακεδόνες αποτελούν την πλειοψηφία του κράτους με ποσοστό 64%, ενώ ακολουθούν οι Αλβανοί, οι οποίοι αποτελούν τη δεύτερη μεγάλη μειονότητα με ποσοστό 25,2%. Οι υπόλοιπες μειονότητες αποτελούνται από Σέρβους, Βόσνιους, Ρομά, Τούρκους και Βλάχους.
Λίγα χρόνια μετά την ανεξαρτησία του, το 1991 το κράτος αυτό βίωνε μία κατάσταση σχετικής ειρήνης και σταθερότητας, χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα ανάμεσα στις μειονότητες που το αποτελούσαν. Αξίζει λοιπόν να σημειωθεί ότι οι σλαβομακεδόνες ήταν εκείνοι, οι οποίοι κυριαρχούσαν στον τομέα της διακυβέρνησης του κράτους, γεγονός το οποίο θεωρούσαν πως ήταν νομιμοποιημένο, καθώς επίσης και θεμιτό. Επιπρόσθετα, θεωρούσαν ότι τα δικαιώματα τα οποία απολάμβανε η αλβανική μειονότητα ήταν αρκετά προκειμένου να διατηρείται η κυριαρχία τους και να διασφαλίζεται η ειρηνική συνύπαρξη όλων των μειονοτήτων στο κράτος. Ωστόσο, ο αλβανικός εθνικισμός, καθώς επίσης και η νίκη των Αλβανών στο Κόσοβο, ήρθαν να αντικρούσουν την άποψη αυτή και να συμβάλλουν στην κρίση που προκλήθηκε το 2001, η οποία θα αναλυθεί παρακάτω.
Η αλβανική μειονότητα απολάμβανε ορισμένα σημαντικά δικαιώματα στο σημερινό κράτος της Βόρειας Μακεδονίας μεταξύ των οποίων ήταν η άτυπη ενεργή πολιτική συμμετοχή αλβανικών κομμάτων στις κυβερνήσεις συνασπισμού, η παροχή άδειας, καθώς και της χρηματοδότησης για αναπαραγωγή αλβανόφωνων προγραμμάτων σε τηλεοπτικούς και ραδιοφωνικούς σταθμούς, και τέλος η παροχή αλβανόφωνης εκπαίδευσης σε πρωτοβάθμιο και δευτεροβάθμιο επίπεδο, καθώς επίσης και σε τριτοβάθμιο επίπεδο με το πανεπιστήμιο του Τετόβου.
Ωστόσο, έπειτα από τα γεγονότα των γιουγκοσλαβικών πολέμων κατά την περίοδο 1994 έως 1995, τα οποία ενίσχυσαν την ιδέα της Μεγάλης Αλβανίας, η αλβανική μειονότητα άρχισε να ζητά περισσότερα νομικά δικαιώματα. Πιο διεξοδικά, τα κύρια αιτήματα σχετίζονταν με την αλλαγή του συντάγματος με τρόπο τέτοιο, έτσι ώστε να θεωρείται το αλβανικό έθνος ως το δεύτερο επίσημο συνιστών έθνος του κράτους, καθώς επίσης και τα αλβανικά να θεωρούνται ως δεύτερη επίσημη γλώσσα. Αυτό αποτέλεσε και το έναυσμα της κρίσης που ξέσπασε στο γειτονικό μας κράτος, την περίοδο του 2001.
Καρπός των εξαιρετικά σοβαρών προηγηθεισών συγκρούσεων του 2001, υπήρξε η υπογραφή της συμφωνίας της Οχρίδας, η οποία ωστόσο, δεν προήλθε έπειτα από συναίνεση μεταξύ της αλβανικής μειονότητας και της πλειοψηφίας των σλαβομακεδόνων, αλλά από το συνδυασμό δύο διαφορετικών παραγόντων. Ο πρώτος παράγοντας υπήρξε η παρέμβαση του ΝΑΤΟ και οι προειδοποιήσεις που έθεσε ανακοινώνοντας πως δεν πρόκειται να ξανά λάβει μέρος στην περίπτωση που επαναληφθούν οι συγκρούσεις μεταξύ των δύο εθνικών ομάδων. Ως δεύτερος παράγοντας υπήρξαν οι απειλές της αλβανικής μειονότητας ότι θα προχωρήσουν στη δημιουργία της «Δημοκρατίας της Ιλλυρίδας», δηλαδή την απόσχιση στην περίπτωση που δεν πραγματοποιηθεί η πολιτική συμφωνία.
Έτσι, λοιπόν, στις 13 Αυγούστου του 2001, στην πόλη της Οχρίδας υπεγράφη η συμφωνία που σηματοδότησε το τέλος των αιματηρών και βίαιων συγκρούσεων που είχαν πραγματοποιηθεί τους προηγούμενους μήνες. Η συμφωνία υπεγράφη από τους Μπράνκο Τσερβένοφσκι (ηγέτης του σλαβομακεδονικού κόμματος SDSM), Λιούμπστο Γκοργέφσκι (Πρωθυπουργός του σλαβομακεδονικού κόμματος VMRO-DPMNE), Αρμπέν Τζαφέρι (του αλβανικού κόμματος DPA) και τον Ιμέρ Ιμέρι (του Αλβανικού κόμματος PDP) υπό την επίσημη υποστήριξη της διεθνούς κοινότητας. Κατά αυτό τον τρόπο τέθηκαν τα θεμέλια για την αναδιάρθρωση του κράτους στη βάση της έννοιας της πολυπολιτισμικότητας, και της πολύεθνικότητας.
Η συμφωνία αυτή αποτελούνταν από ένα πακέτο σημαντικών αλλαγών του συντάγματος του κράτους, το οποίο ανταποκρίνονταν στα πολυετή αιτήματα της αλβανικής μειονότητας, καθώς επίσης και από ένα σχέδιο το οποίο είχε ως στόχο τον τερματισμό των εχθροπραξιών.
Αρχικά, λοιπόν, η συμφωνία προέβλεπε την αλλαγή του συντάγματος, με τρόπο τέτοιο έτσι ώστε η ΠΓΔΜ να μην θεωρείται το κράτος μιας και μόνον εθνότητας, αλλά να ανήκει σε όλους τους πολίτες της ανεξαιρέτως. Αν και οι Αλβανοί είχαν αιτηθεί να θεωρείται το αλβανικό δεύτερο έθνος, συμβιβάστηκαν με αυτή τη συνταγματική μεταρρύθμιση. Επιπλέον, τα αλβανικά ανακηρύχθηκαν ως δεύτερη επίσημη γλώσσα του κράτους και εξασφαλίστηκε η επίσημη χρήση της αλβανικής γλώσσας στο κοινοβούλιο.
Παράλληλα, η συμφωνία προέβλεπε ένα εκτεταμένο είδος αποκέντρωσης με την παροχή περισσότερων αρμοδιοτήτων στον τομέα της τοπικής αυτοδιοίκησης, καθώς επίσης και την ανάλογη με τον πληθυσμό εκπροσώπηση της αλβανικής μειονότητας σε θέσεις της δημόσιας διοίκησης και της αστυνομίας. Επιπρόσθετα, συμφωνήθηκε η πραγματοποίηση της εξίσωσης της μακεδονικής ορθόδοξης Εκκλησίας με την Καθολική Εκκλησία, καθώς και με την ισλαμική ένωση. Τέλος, στα πλαίσια της συμφωνίας της Οχρίδας αποφασίστηκε η χορήγηση οικονομικής αρωγής, προκειμένου να αποκατασταθούν οι ζημιές, οι οποίες προκλήθηκαν κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων της κρίσης του 2001 στη χώρα.
Βιβλιογραφία
- Γρηγοράκης Γ., Η εξέγερση της Αλβανικής Μειονότητας στην ΠΓΔΜ το 2001 και η Συμφωνία της Οχρίδας
- Σφέτας Σ., Το ιστορικό υπόβαθρο του ζητήματος και η προοπτική της εθνοτικής συνύπαρξης Σλαβομακεδόνων και Αλβανών μετά τη συμφωνία της Αχρίδας
