Του Παναγιώτη Μέκρα,
Η Συμπεριφορική Χρηματοοικονομική (Behavioral Finance) αποτελεί ένα σχετικά νέο ερευνητικό πεδίο, το οποίο γνώρισε ιδιαίτερη άνθηση μετά τη Μαύρη Δευτέρα το 1987, η οποία δύσκολα θα μπορούσε να ερμηνευθεί με την παραδοσιακή προσέγγιση. Είναι ένα κομμάτι των χρηματοοικονομικών που τα τελευταία χρόνια γνωρίζει όλο και μεγαλύτερη αποδοχή από την επιστημονική κοινότητα. Ο κλάδος αυτός των χρηματοοικονομικών βασίζεται στην ιδέα ότι τα άτομα επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό από ψυχολογικούς παράγοντες κατά τη διαμόρφωση της κρίσης τους. Συνεπώς, οι επενδυτές, χωρίς να το αντιλαμβάνονται, μπορεί εύκολα να λειτουργούν ενάντια στο συμφέρον τους πολύ πιο συχνά από ότι είναι δυνατόν να πιστεύουμε.
Η συστηματική παρατήρηση της συμπεριφοράς των επενδυτών, αλλά και των αγορών γενικότερα, οδήγησε στην έντονη αμφισβήτηση της παραδοσιακής χρηματοοικονομικής θεωρίας και έθεσε τις βάσεις της Συμπεριφορικής Χρηματοοικονομικής. Ο τομέας αυτός έχει συγκεντρώσει το ενδιαφέρον πολλών κορυφαίων ερευνητών και πανεπιστημιακών ιδρυμάτων στον κόσμο, δίνοντας έμφαση στην επίδραση της ψυχολογίας και των συναισθημάτων στις χρηματοοικονομικές αγορές και στην επενδυτική συμπεριφορά.
Το βασικό χαρακτηριστικό της Συμπεριφορικής Χρηματοοικονομικής είναι ότι αξιοποιεί και συνδυάζει τα επιστημονικά ευρήματα από πολλούς διαφορετικούς κλάδους, όπως οικονομικά, χρηματοοικονομική, ψυχολογία, κοινωνική ψυχολογία και κοινωνιολογία, προσπαθώντας να αποτυπώσει και να περιγράψει με μεγαλύτερο ρεαλισμό την επενδυτική συμπεριφορά. Θα πρέπει βέβαια να σημειωθεί ότι η Συμπεριφορική Χρηματοοικονομική δεν έχει σκοπό να υποκαταστήσει την παραδοσιακή χρηματοοικονομική θεωρία, αλλά να τη βελτιώσει και να την εμπλουτίσει, προκειμένου να περιγράψει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τη συμπεριφορά των επενδυτών και των αγορών στο σύνολό τους.
Για πολλά χρόνια, η χρηµατοοικονοµική επιστήµη βασιζόταν στην υπόθεση ότι οι επενδυτές είναι ορθολογικοί. Σε αυτή την περίπτωση, οι ορθολογικές αποφάσεις αντανακλούν τις ορθολογικά διαµορφωµένες προσδοκίες των επενδυτών. Ωστόσο, εµπειρικές µελέτες έχουν αποδείξει ότι όχι μόνο οι επενδυτές δεν είναι πάντα ορθολογικοί, αλλά τις περισσότερες φορές δρουν συναισθηματικά και οι κινήσεις τους μπορούν να προβλεφθούν από την ψυχολογία. Έρευνες που έχουν γίνει στη λήψη αποφάσεων δείχνουν ότι οι περισσότεροι επενδυτές συμπεριφέρονται σχετικά ανορθόδοξα.
Η πολυπλοκότητα τον παγκόσμιου χρηματοοικονομικού συστήματος καθιστά αναγκαία την κατανόηση της λειτουργίας των αγορών και των παραγόντων που τις επηρεάζουν από τους επενδυτές, τους επαγγελματίες διαχειριστές χαρτοφυλακίων και τις εποπτικές αρχές. Τα τελευταία χρόνια και μετά την καταγραφή υπερβολών και κρίσεων στις χρηματιστηριακές αγορές αναδείχθηκε περισσότερο από ποτέ η επίδραση της ψυχολογίας και των συναισθημάτων στη διαμόρφωσή τους. Το παράδειγμα της πρόσφατης χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008 έφερε στην επιφάνεια την απληστία των συμμετεχόντων στις αγορές και συμπεριφορές, όπως είναι η υπερβολική αισιοδοξία και η εμπιστοσύνη στις ικανότητές μας, ο φόβος και ο πανικός όταν βρισκόμαστε σε κατάσταση κρίσης και η συμπεριφορά της αγέλης αναζητώντας την ψυχολογική, τουλάχιστον, ασφάλεια που παρέχει η αγέλη. Αισθήματα όπως ο φόβος, η απληστία, η αβεβαιότητα και η ανταγωνιστικότητα δεν επιτρέπουν στους επενδυτές να πάρουν νηφάλιες αποφάσεις.
Η συµπεριφορική χρηµατοοικονοµική, αποτελεί µία επανάσταση στον τοµέα των χρηµατοοικονοµικών, καθώς αµφισβητεί τις παραδοσιακές παραδοχές της οικονοµίας, µε απώτερο στόχο να διερευνήσει τα πραγµατικά αίτια που συµβάλλουν στη λήψη αποφάσεων. Ακόµη, προσφέρει την ευκαιρία να γίνουν περισσότερο κατανοητές οι ανωµαλίες της ανθρώπινης συµπεριφοράς και αντίδρασης, ώστε η διαµόρφωση των πολιτικών να εξυπηρετεί κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις ανάγκες των καταναλωτών. Μελετά τον τρόπο που κάνουν καθηµερινά οι άνθρωποι τις επιλογές τους, έχοντας σαν βάση επιτόπια και εργαστηριακά πειράµατα για τη διερεύνηση των πραγµατικών αιτιών που συµβάλλουν στη συµπεριφορά των επενδυτών.
Ο ρόλος της χρηματοοικονομικής έρευνας και το καθήκον της απέναντι στην κοινωνία είναι να εντοπίσει και να αναδείξει τα λάθη του παρελθόντος και να προτείνει τρόπους αντιμετώπισης και πρόληψής τους στο μέλλον, ώστε να προφυλάξει το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα από μια μελλοντική κρίση ή κατάρρευση. Σε αυτό το πλαίσιο οι επενδυτικοί οργανισμοί θα πρέπει να στραφούν και πάλι σε στρατηγικές μακροπρόθεσμης επένδυσης και να μην επιζητούν το γρήγορο κέρδος αναλαμβάνοντας υψηλούς επενδυτικούς κινδύνους που επιβαρύνουν τους επενδυτές. Προς αυτήν την κατεύθυνση απαιτείται η αλλαγή των συστημάτων ανταμοιβής των ανώτατων στελεχών και διαχειριστών χαρτοφυλακίων, βάσει της σταθμισμένης στον κίνδυνο απόδοσης και όχι βάσει της απλής απόδοσης ή σχετικής κατάταξης στον κλάδο, με σκοπό να στραφούν στη συνετή και μακροπρόθεσμη διαχείριση των κεφαλαίων.
Συμπερασματικά, η Συµπεριφορική Χρηματοοικονομική αποτελεί έναν πολυδιάστατο κλάδο, προσφέροντας επεξηγήσεις για πολλά φαινόµενα που απασχολούν το ακαδηµαϊκό κοινό, τους επενδυτές, αλλά και τους ιθύνοντες χάραξης πολιτικών. Είναι ένα αρκετά ενδιαφέρον πεδίο, µε πολλές εφαρµογές καθώς και έναν ταχέως ανερχόµενο και εξελισσόµενο κλάδο, ο οποίος αποτελεί, πλέον, ένα σημαντικό εργαλείο στις χρηματοοικονομικές αναλύσεις και αποφάσεις τόσο εταιρίων όσο και των κρατών.
Απόφοιτος του τμήματος Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Ενεργός επενδυτής από 18 χρονών, ασχολείται με την επικαιρότητα και την οικονομία σε καθημερινή βάση και τα κύρια ενδιαφέροντά του είναι τα χρηματοοικονομικά, οι επενδύσεις και οι νέες τεχνολογίες.
