Της Ελπίδας Καλαμαράκη,
Έχετε συλλογιστεί ποτέ πώς θα ήταν να ήσασταν διαγωνιζόμενοι ενός τηλεπαιχνιδιού; Πόσο διαφορετική θα ήταν η καθημερινότητα, αν υπήρχε μια συνεχής παρακολούθηση των κινήσεων και των δραστηριοτήτων σας; Η Κίνα επιδιώκει να μας λύσει όλες αυτές τις απορίες, δημιουργώντας ένα σύστημα αξιολόγησης των πολιτών της, αντίστοιχο εκείνων που παρακολουθούμε σε γνωστές εκπομπές, όπως το “Big Brother” ή και το σημαδιακό επεισόδιο του Black Mirror, “Nosedive”.
Πρόκειται για το Σύστημα Κοινωνικής Πίστωσης (Social Credit System, SCS). H ιδέα είχε πρωτοεμφανιστεί το 2007 και ανακοινώθηκε επίσημα το 2014, όταν το Κρατικό Συμβούλιο της Κίνας δημοσίευσε ένα έγγραφο ονόματι «σχέδιο κατασκευής συστήματος κοινωνικής εκτίμησης/βαθμολόγησης». Το συγκεκριμένο σχέδιο παρουσίαζε μια ιδέα εφαρμογής ενός συστήματος που θα συνέλεγε τα ηλεκτρονικά δεδομένα των πολιτών της Κίνας, έτσι ώστε να μπορούν να αξιολογηθούν σε επιμέρους τομείς της ζωής και της καθημερινότητάς τους. Τελικός στόχος του σχεδίου θεωρείται η συμμόρφωσή τους με τους κανόνες του κράτους. Έτσι, η κυβέρνηση έδωσε την άδεια σε οκτώ ιδιωτικές εταιρείες να βρουν συστήματα και αλγόριθμους, προκειμένου να μπορέσει να γίνει εφικτό το σύστημα κοινωνικής πίστωσης. Μεταξύ αυτών των εταιρειών βρίσκεται η Anti Financial (θυγατρική του Alibaba, που αποτελεί τη μεγαλύτερη εταιρία ηλεκτρονικού εμπορίου παγκοσμίως), η οποία δημιούργησε μία ηλεκτρονική εφαρμογή που μοιάζει με παιχνίδι και ονομάζεται Sesame Credit. Η Sesame Credit αξιολογεί τη συνολική ικανότητα ενός ατόμου ως πολίτη, δηλαδή αξιολογεί την υποταγή του στη νομοθεσία του κράτους, την τυπική εκπλήρωση των φορολογικών του υποχρεώσεων, τις διαπροσωπικές του σχέσεις, καθώς και τις προτιμήσεις και τη συμπεριφορά του. Οι βαθμολογίες ανανεώνονται κάθε μήνα ανάλογα με τις διαδικτυακές δραστηριότητες του ατόμου, με την προϋπόθεση αυτές να διενεργούνται μέσω της πλατφόρμας και των υπηρεσιών της Alibaba.
Μέχρι το τέλος του 2020, κεντρικός στόχος της κυβέρνησης είναι όλοι οι πολίτες στην Κίνα να εγγραφούν υποχρεωτικά σε μια τεράστια εθνική βάση δεδομένων, ξεφεύγοντας από την αξιολόγηση μέσω ιδιωτικών εταιριών. Με αυτόν τον τρόπο θα συλλέγονται οι απαραίτητες πληροφορίες, φορολογικές και κυβερνητικές, ώστε να εξάγεται ένας τελικός αριθμός/βαθμός που θα κατατάσσει τον κάθε πολίτη. Oυσιαστικά, ο βαθμός αυτός θα αποτελεί μία δεύτερη ταυτότητά του. Επιπλέον, οι πολίτες θα βαθμολογούνται και με βιντεοεπιτήρηση, με τη βοήθεια σαρωτών αναγνώρισης προσώπων, που πρόκειται να εγκατασταθούν σε ολόκληρη τη χώρα.
Ο «βαθμός» του κάθε ανθρώπου προκύπτει μέσα από τις καθημερινές του δραστηριότητες, καθώς και μέσα από τη συνέπεια που δείχνει απέναντι στις υποχρεώσεις του προς το κράτος. Για παράδειγμα, πολίτες που προσφέρουν εθελοντική εργασία, αθλούνται, πληρώνουν τακτικά τους φόρους τους, δεν πετάνε σκουπίδια στους δρόμους και αφιερώνουν πολύ χρόνο στα παιδιά τους (σε περίπτωση που έχουν) αποκτούν υψηλή βαθμολογία. Αντίθετα, όταν τα άτομα σπαταλούν πολύ χρόνο στα βιντεοπαιχνίδια, παραβιάζουν τον κώδικα οδικής κυκλοφορίας και είναι ασυνεπείς στις υποχρεώσεις τους, η βαθμολογία τους μειώνεται. Στις επιχειρήσεις, ο βαθμός ενδέχεται να επηρεαστεί από την ποιότητα των προϊόντων, από την εφαρμογή των περιβαλλοντολογικών προϋποθέσεων και από την παροχή των αναγκαίων αδειών στους εργαζομένους (πχ παροχή άδειας μητρότητας).
Το Σύστημα Κοινωνικής Πίστωσης θα προσφέρει πολλά πλεονεκτήματα σε όσους καταφέρνουν να αποκτήσουν υψηλή βαθμολογία. Ορισμένα από αυτά είναι η φθηνότερη μετακίνηση χρησιμοποιώντας τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, η μείωση της φορολογίας -ή και πλήρης απαλλαγή, σε ορισμένες περιπτώσεις-, η δυνατότητα «προσπέρασης» στις ουρές δημοσίων κτηρίων και η ευκολότερη εύρεση εργασίας. Από την άλλη μεριά, τα άτομα με χαμηλό βαθμό θα κατατάσσονται στις λεγόμενες «μαύρες λίστες», οι οποίες περιορίζουν σε μεγάλο βαθμό της δραστηριότητές τους. Για παράδειγμα, μπορεί να μην τους επιτραπεί να ταξιδέψουν εκτός ή και εντός της χώρας, να απορριφθούν από εργασίες οι ίδιοι ή τα παιδιά τους από ορισμένα σχολεία, να έχουν περιορισμένη πρόσβαση σε δημόσιες υπηρεσίες και να εκτίθενται δημόσια ως άτομα προς αποφυγή.
Καταλήγοντας, είναι πολύ δύσκολο να προβλέψουμε τα αποτελέσματα του νέου αυτού συστήματος. Από τη μία πλευρά, θεωρείται μία ακόμη προσπάθεια του Κινέζικου Κομμουνιστικού Κόμματος να επιβληθεί στους πολίτες εγκαθιδρύοντας μία μορφή δικτατορίας μέσω της συνεχούς παρακολούθησης και του εξαναγκασμού των πολιτών σε ορισμένες συμπεριφορές. Από την άλλη, πολλοί υποστηρίζουν ότι το νέο σύστημα πρόκειται να αυξήσει την ασφάλεια των πολιτών και να βελτιώσει τον τρόπο λειτουργίας της κοινωνίας. Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί ότι, πέρα από την Κίνα, αντίστοιχες προσπάθειες παρακολούθησης και καταγραφής των πολιτών συμβαίνουν και σε ορισμένες δημοκρατικές κοινωνίες, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο. Ίσως, λοιπόν, στο μέλλον όλοι να κερδίσουμε μία θέση στο σπίτι του Μεγάλου Αδερφού. H μόνη διαφορά: εμείς δε θα το έχουμε επιλέξει..
Γεννημένη το 2000 στα Χανιά Κρήτης. Είναι φοιτήτρια διεθνών και ευρωπαϊκών σπουδών στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς από το 2018. Τρέφει μεγάλη αγάπη για τις ξένες γλώσσες, διότι μέσα από αυτές μπορούμε να έρθουμε σε επαφή με τον πολιτισμό της κάθε χώρας. Το μεγαλύτερό της πάθος είναι η προστασία του περιβάλλοντος, κάτι στο οποίο προσπαθεί να συνεισφέρει μέσα από εθελοντικές οργανώσεις. Όνειρο ζωής η εισαγωγή στο διπλωματικό σώμα, με όνειρο να συμβάλλει, έστω και λίγο, στην επίτευξη της παγκόσμιας ειρήνης.
