Της Γεωργίας Παγιαβλά,
Η European Regional Science Association-ERSA είναι μια υπερεθνική ένωση, με κύριο σκοπό την προώθηση της περιφερειακής επιστήμης σε όλη την Ευρώπη. Για αυτόν τον λόγο, διοργανώνει κάθε χρόνο ένα Ευρωπαϊκό Συνέδριο, όπου συγκεντρώνονται επιστήμονες που μελετούν το χώρο από τη σκοπιά της Περιφερειακής Ανάπτυξης και εστιάζουν σε φαινόμενα κοινωνικά, οικονομικά και πολιτικά. Κοινό χαρακτηριστικό όλων των διαφορετικών γνωστικών αντικειμένων είναι η χωρική διάσταση.
Φέτος, το 60ο Συνέδριο έγινε διαδικτυακά και όχι στο Bolzano της Ιταλίας, όπως ήταν προγραμματισμένο, λόγω της πανδημίας και των μέτρων κοινωνικής απόστασης. Έτσι, πάνω από 160 σύνεδροι από 33 χώρες συγκεντρώθηκαν διαδικτυακά και αντάλλαξαν ιδέες και γνώσεις. Εγώ παρακολούθησα γύρω στις 30 ομιλίες, προσαρμοσμένες στα ενδιαφέροντά μου και σκοπός αυτού του άρθρου είναι να παρουσιάσω επιγραμματικά μερικά από αυτά που άκουσα.
Η καθηγήτρια Simin Davoudi άνοιξε την εκδήλωση με την keynote ομιλία της με τίτλο “Regional Imaginaries and the Europe of the Region’s Project” (2019), όπου έκανε μια ιστορική αναδρομή για την ιδέα του «Περιφερειακού Χώρου», δηλαδή τι είναι αυτό το φαντασιακό που συγκροτεί την «Περιφέρεια» -το έδαφος, η κουλτούρα, το κοινωνικό ή το πολιτικό στοιχείο. Ο Krugman (1991) προωθεί το «νέο περιφερισμό» (new regionalism), τονίζοντας τις οικονομίες συγκέντρωσης, την σημασία των θεσμών και την μείωση της σημασίας του κράτους για τις αναλύσεις. Με άλλα λόγια, υπογραμμίζει τον ανανεωμένο ρόλο της περιφέρειας. Αυτή όμως η θεώρηση, υποδεικνύει πώς πρέπει να είναι η περιφέρεια, με αποτέλεσμα κάποιες να στιγματίζονται και άλλες να δοξάζονται, ενώ επίσης αναδεικνύονται δυισμοί (Βορράς-Νότος, Κέντρο-Περιφέρεια) που τελικά δεν είναι τίποτα άλλο παρά αυτοεκπληρούμενες προφητείες. Αν και ο «νέος περιφερισμός» προσδίδει επιστημονική νομιμότητα για την Ευρώπη των περιφερειών, φαίνεται ότι στην πράξη αντικατέστησε την παραδοσιακή πολιτιστική αρχή της ενότητας μέσα στην πολυμορφία, με μια νεοφιλελεύθερη οικονομική αρχή του κατακερματισμένου ανταγωνισμού όπου οι νικητές τα παίρνουν όλα. Οι περιφερειακές ανισότητες είναι ο κορμός του πρότζετ «Η Ευρώπη των Περιφερειών», όμως ακόμα και μια αλλαγή στο επίπεδο θεώρησης αυτό που προσφέρει στην ουσία είναι μόνο μια προσωρινή λύση στις κρίσεις του καπιταλισμού.
Η Dalit Harel (Ph.D. Student), μελέτησε την επίδραση των δημόσιων συνεργατικών χώρων (co-working spaces) στην ενδυνάμωση της ανθεκτικότητας (resilience) της κοινωνίας για τους αστικούς πληθυσμούς με χαμηλά εισοδήματα. Τα αποτελέσματα της έρευνας φανέρωσαν ότι τα άτομα που πέρασαν χρόνο σε αυτούς του χώρους βελτίωσαν τις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές τους δεξιότητες και άρα προωθούν την ανθεκτικότητα σε προσωπικό και σε κοινοτικό επίπεδο.
Η Diletta Pegoraro (Ph.D. Student) ανέδειξε την σημασία των «Καινοτόμων Οικοσυστημάτων» (Innovative Ecosystem) μέσα από τη μελέτη-περίπτωση του Digital Innovation Hub Belluno Dolomiti. Ο ρόλος του Hub είναι να μελετά τις ανάγκες μιας βιομηχανίας και δημιουργεί ένα δίκτυο με το πιο κατάλληλο Πανεπιστήμιο. Καταλήγει λέγοντας ότι ένα Hub Ψηφιακής Καινοτομίας δημιουργεί νέες ευκαιρίες και νέα αξία στην ευρύτερη περιοχή.
Η Carolin Ioramashvili (Ph.D. Student), μελέτησε την τάση του μεριδίου της εργασίας και της βιομηχανικής συγκέντρωσης στη Βρετανία. Τα τελευταία 20 χρόνια η Βρετανία έχει μειούμενα μερίδια εργασίας και αυξανόμενες ανισότητες με ταυτόχρονη αύξηση της βιομηχανικής συγκέντρωσης. Χαρακτηριστικά, οι μεγάλες επιχειρήσεις αυξάνουν την κυριαρχία τους και τείνουν να είναι γεωγραφικά συγκεντρωμένες. Τα αποτέλεσμα φανερώνουν ότι η βιομηχανική συγκέντρωση έχει αρνητική επίδραση στα μερίδια της εργασίας αλλά η συγκέντρωση της αγοράς έχει θετική επίδραση στα μερίδια της εργασίας.
Ο καθηγητής Daniel M. Sturm (2020), χρησιμοποιώντας ιστορικά δεδομένα, μελέτησε την περίοδο 1841-1921 και εστίασε στο σοκ που υπέστη το Λονδίνο από τη δημιουργία του σιδηροδρομικού δικτύου και την επίδραση που είχε στο πληθυσμό και στην εργασία. Παρατηρεί ότι με την εμφάνιση του σιδηροδρόμου, λαμβάνει χώρα ένας πρωτόγνωρος για την εποχή διαχωρισμός, του τόπου κατοικίας από τον τόπο εργασίας. Στο παρακάτω διάγραμμα παρουσιάζεται η μείωση του πληθυσμού στο City του Λονδίνου και η αύξηση του πληθυσμού στο ευρύτερο Λονδίνο, όπου είναι εμφανές ότι αυτή η μεταβολή οφείλεται στην εμφάνιση του σιδηρόδρομου.
Το παρακάτω διάγραμμα παρουσιάζει το πληθυσμό στο City του Λονδίνου την ημέρα και την νύχτα και είναι εμφανές ότι ο αριθμός των ανθρώπων που έχει την ημέρα είναι πολύ μεγαλύτερος με έντονη αυξητική τάση, υποδηλώνοντας ότι τα άτομα δουλεύουν στο Λονδίνο αλλά μένουν στο ευρύτερο Λονδίνο, ένα φαινόμενο που οφείλεται στον σιδηρόδρομο.
Η καινοτομία όμως της έρευνας είναι ότι κατασκευάστηκε ένα μοντέλο το οποίο προβλέπει το μετασχηματισμό του Λονδίνου και ταυτίζεται με τα πραγματικά ιστορικά δεδομένα. Έτσι δίνεται η δυνατότητα να λάβουν διάφορες υποθέσεις για να διαπιστωθεί τι είναι αυτό τελικά που προκάλεσε αυτές τις ραγδαίες αλλαγές και η απάντηση δόθηκε από τις οικονομίες συγκέντρωσης και τις αλλαγές στο κόστος μεταφοράς.
Ο Michael Wyrwich (2020) (Associate Professor), μελετά το Βιετνάμ, του οποίου το Βόρειο και Νότιο τμήμα έχουν ιστορικά δεχθεί τόσο σοσιαλιστικά όσο και φιλελεύθερα πολιτεύματα. Είναι ένα παράδειγμα φυσικού πειράματος για να μελετηθεί η επίδραση του σοσιαλισμού στην επιχειρηματικότητα των ατόμων. Με άλλα λόγια, συγκρίνοντας την στάση των ατόμων από το Βόρειο και Νότιο Βιετνάμ σε επιχειρηματικά φύσης ζητήματα, διαπιστώνεται ότι ένα ιστορικό σοκ έχει μακροχρόνια επίδραση στην οικονομία, αφού τα άτομα του Νότιου Βιετνάμ, με περισσότερα χρόνια σε σοσιαλιστικό περιβάλλον είχαν λιγότερες πιθανότητες να στραφούν στην επιχειρηματικότητα.
Tην δεύτερη μέρα την άνοιξαν οι Mafini Dosso (Senior Researcher) και ο Balland Pierre-Alexandre (Professor). H Mafini μίλησε για το σχεδιασμό της έξυπνης εξειδίκευσης που λαμβάνει χώρα στην Υποσαχάρια Αφρική, μέσα από την συνεργασία της με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο Balland μίλησε για τις πόλεις στην μετά-Κορονοϊό εποχή και μας προτρέπει να προσπαθήσουμε να δούμε την μεγάλη εικόνα. Η πανδημία έχει επιταχύνει τον ψηφιακό μετασχηματισμό, μια διαδικασία που γινόταν με αργό ρυθμό τα τελευταία χρόνια, αλλά τώρα είμαστε αναγκασμένοι να ψηφιοποιηθούμε. Έτσι, οι οικονομικές δυνάμεις που έκαναν τις πόλεις επιτυχημένες δεν θα εξαφανιστούν, καθώς κάθε φορά που υπάρχει μια τεχνολογική επανάσταση οι πόλεις είναι οι πρωταγωνιστές. Υπογραμμίζει ότι μέσα από την τηλεργασία θα απελευθερωθούν γραφεία με αποτέλεσμα να μειωθεί το κόστος στέγασης και η κίνηση στους δρόμους, ενώ επίσης μπορούμε να φανταστούμε ένα Netflix της εκπαίδευσης, όπου καθηγητές και Πανεπιστήμια θα προωθούν τα εκπαιδευτικά τους προγράμματα. Φυσικά, αυτό θα προκαλέσει νικητές και χαμένους, αλλά τώρα είναι η στιγμή να μετασχηματίσουμε τις πόλεις μας προς το καλύτερο.
Για το ζήτημα της πανδημίας, όπως είναι λογικό, μίλησαν και άλλοι σύνεδροι, άλλοι εστιάζοντας σε ειδικά θέματα όπως στην αποτελεσματικότητα του lockdown στην Ιταλία (Bourdin, 2020) και άλλοι σε πιο γενικά, όπως το ρόλο της Περιφερειακής Επιστήμης, από πλευρά μεθοδολογίας, τεχνικών και πολιτικών προτάσεων. Ο γενικός προβληματισμός που τέθηκε από τον καθηγητή Philip McCann, είναι να εντοπιστούν οι παράγοντες της προέλευσης, των αιτιών και των επιπτώσεων που θα έχει η πανδημία στις περιφερειακές οικονομίες. Η καθηγήτρια Alessandra Faggian (2020), βραβεύτηκε την τρίτη και τελευταία μέρα από την ERSA για το συνολικό ερευνητικό της έργο. Η ομιλία της επικεντρώθηκε στην ανθεκτικότητα των περιφερειακών περιοχών της Ιταλίας και κατά πόσο η πανδημία είναι μια ευκαιρία ή πρόκληση. Το κεντρικό ερώτημα ήταν κατά πόσο η πανδημία και η ψηφιοποίηση που την ακολούθησε, θα οδηγήσει το πληθυσμό να μετακινηθεί προς την περιφέρεια, αλλά και αν η καταναλωτική συμπεριφορά θα μεταβληθεί λόγω των συνηθειών που αποκτήθηκαν κατά την καραντίνα. Τέλος, υπογράμμισε ότι η πιο μεγάλη πρόκληση είναι το ψηφιακό χάσμα, καθώς αυτό θα εντείνει τις ήδη υπάρχουσες κοινωνικοοικονομικές ανισότητες.
Να σημειώσω σε αυτό το σημείο ότι οι υπόλοιπες ομιλίες που παρακολούθησα αφορούσαν την Περιφερειακή Εισοδηματική Ανισότητα και τη συμβολή της Πολιτικής Συνοχής στην περιφερειακή σύγκλιση, τα οποία θα θίξω σε επόμενο άρθρο.
Το διαδικτυακό Συνέδριο ήταν μια πρωτόγνωρη εμπειρία και μου έλειψε το networking και η κουβεντούλα ανάμεσα στα διαλείμματα, όμως ανανεώθηκε το ραντεβού για του χρόνου στο Bolzano της Ιταλίας.
Αναφορές
- Ascani, A., Faggian, A., & Montresor, S. (2020). The geography of COVID-19 and the structure of local economies: the case of Italy (No. 1).
- Bourdin, S., Jeanne, L., Nadou, F., & Noiret, G. (2020). Does lockdown work? A spatial analysis of the spread and concentration of Covid-19 in Italy.
- Fisch, C., Wyrwich, M., & Block, J. H. (2020). Historical institutional differences and entrepreneurship: The case of socialist legacy in Vietnam. Jena Economic Research Papers, 002.
- Heblich, S., Redding, S. J., & Sturm, D. M. (2020). The making of the modern metropolis: evidence from London. The Quarterly Journal of Economics, 135(4), 2059-2133.
- Davoudi, S. (2019). Imaginaries of a ‘Europe of the Regions’. Transactions of the Association of European schools of planning, 3 (20), 85-92.
-
Krugman, P. (1991). Increasing returns and economic geography. Journal of political economy, 99(3), 483-499.
Ξεκίνησε την πορεία της ως μαθήτρια στα «Εκπαιδευτήρια Νέα Γενιά Ζηρίδη», συνέχισε ως φοιτήτρια στο Τμήμα Οικονομικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και ως μεταπτυχιακή στο University of Glasgow με ειδίκευση Economic Development. Παρακολούθησε δεύτερο μεταπτυχιακό στα Οικονομικά στο «Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών», ενώ παράλληλα ήταν βοηθός ερευνήτρια στο «Ινστιτούτο Περιφερειακής Ανάπτυξης». Αυτή τη περίοδο απασχολείται σε μια αστική ΜΚΟ και παράλληλα συνεχίζει τις σπουδές της σε διδακτορικό επίπεδο. Χόμπυ της η Λογοτεχνία και οι περίπατοι στην Αθήνα.
