Της Μαρίας Μπότη,
Αμέτρητα άρθρα, καμπάνιες, ιστορίες, φωτογραφίες, διαφημίσεις και απόψεις δημιουργούνται καθημερινά προβάλλοντας και προωθώντας τον σεξισμό ή τον μισογυνισμό, είτε έχοντας αυτόν τον στόχο ως πρωτεύοντα είτε όχι. Αρχικά, είναι απολύτως αναγκαίο να διευκρινιστεί πως ο μισογυνισμός διαφέρει από τον σεξισμό, ο οποίος εδραιώνεται πάνω στην προκατάληψη και διάκριση σχετικά με το φύλο ενός ατόμου –βιολογικό ή κοινωνικό– και την πεποίθηση πως το ένα φύλο είναι ανώτερο από το άλλο. Ο μισογυνισμός προβάλλει τη δυσαρέσκεια και, σε ακραία μορφή, το μίσος απέναντι στις γυναίκες, ωθώντας πολλούς στην εχθρότητα, στη σεξουαλική διάκριση, στη βία και στην έντονη υποτίμηση των γυναικών έναντι των ανδρών.
Τα στερεότυπα των φύλων και η κοινωνική τους θέση είναι ορισμένες ευρέως διαδεδομένες πεποιθήσεις, διατηρημένες στην πάροδο των χρόνων σχετικά με την ισότητα ή μη των φύλων. Πολλοί θεωρούν πως η γυναίκα γεννιέται και πεθαίνει φυλακισμένη μέσα σε ένα «κλουβί», που παρουσιάζεται σε ποικίλους τομείς όπως η οικογένεια, η κοινωνία, η εργασία. Τρόποι συμπεριφοράς, ομιλίας, ντυσίματος συχνά κατακρίνονται και θέτουν «φίμωτρο» στην ελευθερία σκέψης και έκφρασης των γυναικών. Η πατριαρχία αναστέλλει την ορθή κρίση και σκέψη, κατακλύζει και «τυφλώνει» το ανδρικό φύλο με παλαιωμένες και αναχρονιστικές απόψεις που δεν συμβαδίζουν με την επίτευξη μίας εξελιγμένης και πρωτοπόρου κοινωνίας. Η μεγαλύτερη επιτυχία της πατριαρχίας έγκειται στην επιβολή ενός συγκεκριμένου κοινωνικού ρόλου στις γυναίκες, αφού τις έπεισε ότι αυτή είναι η «φύση τους». Η διαστρωμάτωση της εξουσίας και των προνομίων με βάση το φύλο, δυστυχώς ακόμα και σήμερα δίνει προβάδισμα συχνά στους άνδρες, περιθωριοποιεί και καταπιέζει τις γυναίκες, παγιώνοντας απαρχαιωμένες ανδροκρατικές αντιλήψεις.
Η χαρτογράφηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η συνεχής παρουσία και ενίσχυση του πατριαρχικού μοντέλου σε πολλές κοινωνίες, ώθησε στην ανάδυση φόβου, απέχθειας και έντονου μίσους απέναντι στις γυναίκες. Η γυναίκα θεωρήθηκε το αδύναμο φύλο, το «Δεύτερο φύλο», όπως αναφέρει και η γνωστή Γαλλίδα φεμινίστρια Simone de Beauvoir στο ομώνυμο βιβλίο της. Η βάση στην οποία στηρίζεται ο ισχυρισμός της αναφέρει ότι η ανδρική ιδιότητα ταυτίζεται με την ανθρώπινη ιδιότητα και εννοείται ένα υπερβατικό και ανεξάρτητο ον, ενώ η γυναίκα είναι κατώτερη και καταδικασμένη στην εμμένεια και στην υποτέλεια και χαρακτηρίζεται ως απαξιωμένη ετερότητα, δηλαδή το Δεύτερο φύλο στην οποία δεν αναγνωρίζεται το δικαίωμα να είναι ένα ανεξάρτητο όν με δική της βούληση και δικαιώματα.
Η γυναίκα συχνά κατατάσσεται σε μία επουσιώδη κατηγορία που εκμεταλλεύεται και υποτάσσεται συνεχώς στις επιθυμίες του άντρα. Οι κοινωνικές διακρίσεις την καθιστούν αδύναμη να διεκδικήσει τα δικαιώματά της και να ξεφύγει από τον περιορισμό στα οικιακά καθήκοντα και στην ανατροφή των παιδιών, αφού η υπερβατικότητά της επισκιάζεται από την κυρίαρχη πατριαρχική συνείδηση. Ωστόσο δεν καθίσταται αποδεκτή η εκδήλωση καταστάσεων εξαναγκασμού και επιβολής πράξεων χωρίς την συναίνεσή τους.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ύπαρξη αμέτρητων περιστατικών βίας έναντι των γυναικών, οι οποίες νιώθουν αδύναμες και απροστάτευτες μπροστά στην ισχύ και στην επίδειξη της ανδρικής υπεροχής. Κακοποιητικές πράξεις, βία, δολοφονίες και βιασμοί γυναικών παρουσιάζονται στον τύπο ως συνηθισμένα καθημερινά περιστατικά μειώνοντας την αξιοπρέπειά τους και οδηγώντας σε συστημικές διακρίσεις. Ο μισογυνισμός προκύπτει από την υπέρμετρη προσήλωση στις πατριαρχικές νόρμες, οι οποίες τη χειραγωγούν και την εξουσιάζουν. Την τραγική αυτή αντιμετώπιση προσπάθησε να εξαλείψει αρχικά το δεύτερο και αργότερα το τρίτο και πιο πρόσφατο κύμα φεμινισμού το οποίο εμφανίστηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1990 και επιδίωξε την ολοκλήρωση των στόχων των προηγούμενων κυμάτων. Βασικά θέματα με τα οποία ασχολήθηκε, πέρα από την ισότητα των δικαιωμάτων, ήταν η βία σε όλες τις μορφές –ενδοοικογενειακή, παρενόχληση, βιασμοί– , η αναγνώριση των δικαιωμάτων αναπαραγωγής και η σεξουαλική απελευθέρωση.
Το ανησυχητικό είναι πως η κοινωνία όχι μόνο δεν ελέγχει τις εκδηλώσεις μισογυνισμού, αλλά αντίθετα τις ενισχύει κιόλας. Όταν η εικόνα μιας γυναίκας έγκλειστης σε ένα σπίτι, η οποία υφίσταται ψυχολογικό πόλεμο ή σωματική βία παρουσιάζεται χωρίς διάθεση αλλαγής και κατάκτησης διεκδικήσεων, πώς οι άνθρωποι να ευαισθητοποιηθούν περί του θέματος και να κινητοποιηθούν για την προστασία των γυναικών; Όταν μία κοντή φούστα ή ένα ανοιχτό μπλουζάκι θεωρούνται ότι δύνανται να προκαλέσουν, πώς να κυκλοφορήσουν ελεύθερα και χωρίς φόβο οι κοπέλες; Όταν στον δρόμο ακούν και ανέχονται χυδαία σχόλια για την εμφάνισή τους ή υφίστανται σεξουαλική παρενόχληση στον εργασιακό τους χώρο, πώς μπορούν να ορθοποδήσουν και να υψώσουν τη φωνή τους;
Το μείγμα πατριαρχίας, σεξισμού και ανισοτήτων βρίσκεται παντού διάχυτο γύρω μας. Μία γυναίκα για να αποκτήσει αξία δεν χρειάζεται να παντρευτεί ή να έχει δεσμό με κάποιον άνδρα για να εξασφαλίσει κύρος και να είναι κοινωνικά αποδεκτή. Η κάθε μία έχει τη δική της μοναδική προσωπικότητα, η οποία δεν χρειάζεται τη συνοδεία «άνανδρων» συμπεριφορών. Η λύση δεν είναι η σιωπή, αλλά η φωνή τους, η φωνή μας. Κανείς δεν πρέπει να μένει απαθής και αμέτοχος όταν γίνεται μάρτυρας περιστατικών μισογυνισμού. Κανένας βιασμός δεν δικαιολογείται και κανένα χαστούκι δεν συγχωρείται. Η αποδοχή του εαυτού τους, η διεκδίκηση δικαιωμάτων και η ισότητα των φύλων παραγκωνίζουν την λανθασμένη εντύπωση ότι αυτός ο κόσμος, με τον οποίο όλες οι γυναίκες πασχίζουν να ταιριάξουν, είναι ανδροκρατούμενος. Η μάχη οφείλει να είναι συλλογική και τα αποτελέσματα άμεσα. Είναι καθήκον μας. Δεν πρέπει να είναι ουτοπία, αλλά πραγματικότητα!
Γεννήθηκε το 1997 και είναι πτυχιούχος του τμήματος Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ. Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις ξένες γλώσσες και αγαπά τα ταξίδια. Τα σχέδια της για το μέλλον είναι να ασχοληθεί σε μεταπτυχιακό επίπεδο με την επικοινωνία και το marketing.
