Της Φαίης Φωτιάδου,
Σύμφωνα με τον θεμελιωτή της ψυχανάλυσης, Sigmund Freud, το παιχνίδι βρίσκεται εκεί για να ικανοποιεί τις ασυνείδητες επιθυμίες μας. Το χρησιμοποιούμε συχνά ως μέσο διαφυγής και απόδρασης από την καθημερινότητα, ενώ πολλές φορές μας απορροφά τόσο, ώστε να ξεχάσουμε την ύπαρξη της πραγματικότητας και να αφοσιωθούμε στο πλασματικό του σύμπαν.
Από τις μικρότερες ηλικίες, διαλέγουμε τα μοναχικά παιχνίδια, όπου το μόνο που έχει σημασία είναι η προσωπική μας διασκέδαση, αγνοώντας τον περίγυρό μας. Όπως ένα βρέφος στο πρώτο έτος της ζωής του δεν είναι σε θέση να αντιλαμβάνεται την παρουσία άλλων ατόμων στο δωμάτιο και μπορεί να ανοιγοκλείνει την παλάμη του για ώρα, όντας εντελώς ευτυχισμένο, έτσι και κάποιος μεγαλύτερος ζητά υποσυνείδητα λίγο χρόνο για τον εαυτό του. Σε μια τέτοια κατάσταση, μας δίνεται η ευκαιρία να εξερευνήσουμε μόνοι μας το περιβάλλον, χωρίς κανένας να μας πιέζει, καθώς και να αναζητήσουμε τα όριά μας, μέσα από κανόνες που οι ίδιοι θέτουμε. Μέσω του παιχνιδιού, το παιδί εξερευνά τον κόσμο, καλείται να πειραματιστεί.
Μεγαλώνοντας, κατηγορίες όπως τα video games ή τα παιχνίδια με έναν παίκτη έρχονται στη ζωή μας για να μας μάθουν πως δεν χρειάζεται να εξαρτόμαστε από άλλους ανθρώπους, για να ψυχαγωγήσουμε τον εαυτό μας, δίνοντάς μας ένα αίσθημα ανεξαρτησίας, αλλά και το αίσθημα του πλήρους ελέγχου, αφού δεν μπορούν να συμβούν ανεξέλεγκτα πράγματα τα οποία δεν μπορούμε να διαχειριστούμε. Μας προσφέρουν την κατάλληλη προστασία από τις κοινωνικές κριτικές και τα κακόβουλα σχόλια, αποφεύγοντας οποιοδήποτε δυσάρεστο συναίσθημα.
Συγκεντρώνοντας όλες τις παραπάνω ευεργετικές για την ψυχική υγεία των ανθρώπων ιδιότητες των μοναχικών παιχνιδιών, πολλοί τα κατηγορούν για την τάση των νέων, κυρίως, προς την απομόνωση και την αποξένωση, ξεχνώντας όλες εκείνες τις κατηγορίες παιχνιδιών που απαιτούν τη συνεργασία και την επικοινωνία μεταξύ των παικτών. Από τα βιντεοπαιχνίδια και τα board games, παιχνίδια που οξύνουν τις πνευματικές ικανότητες ενός ατόμου και βοηθούν στη συγκέντρωση της προσοχής, στα αντανακλαστικά και στον συντονισμό της σκέψης με την πράξη, μέχρι παιχνίδια που προϋποθέτουν σωματική άσκηση και υγιή ανταγωνισμό, όπως είναι το paintball και το κρυφτό, όλα τονίζουν τη σημαντικότητα της συνεργασίας ανάμεσα στα μέλη της μικρής αυτής κοινωνικής ομάδας, ενώ γίνεται έντονο το στοιχείο της αλληλοβοήθειας.
Έρευνες δείχνουν πως η έννοια του «παιχνιδιού» αποτελεί βαρυσήμαντο παράγοντα για την ομαλή ανάπτυξη ενός ψυχικά υγιούς παιδιού. Όταν αποφασίζουν να παίξουν, συζητούν εκ των προτέρων τους κανόνες και συμμορφώνονται σε αυτούς. Μέσα από δραστηριότητες που περιλαμβάνουν την προσποίηση κάποιων συγκεκριμένων ρόλων, το παιδί «βιώνει» το βάρος του κοινωνικού ρόλου που αναλαμβάνει, ενώ αφομοιώνει τα πρότυπα συμπεριφοράς των ενηλίκων-φορέων του ρόλου. Έτσι οδηγείται στην κατανόηση και τελικά στην αποδοχή των εξωτερικά επιβεβλημένων κανόνων της πραγματικότητας. Ταυτόχρονα, μέσα από το ομαδικό παιχνίδι, ο μικρός άνθρωπος εξοικειώνεται με συμπεριφορές όπως το να περιμένει υπομονετικά την σειρά του, να θυσιάζει ατομικές χαρές για το καλό της ομάδας, να μοιράζεται, να ανταλλάζει και να επικοινωνεί.
Παρόμοια μίμηση της ενήλικης συμπεριφοράς παρατηρείται στα παιχνίδια της εφηβικής ηλικίας. Θέλοντας να διαφοροποιηθεί από τα παιδιά, ένας έφηβος αναπτύσσει ηγετικές ικανότητες και παίρνει σημαντικότερες αποφάσεις, ενώ είναι ικανός να διδαχτεί από τα λάθη του και να τα αποφύγει έξω από τον φαντασιακό κόσμο του παιχνιδιού. Το μυαλό του αναγκάζεται να σκέφτεται με στρατηγική και δημιουργικότητα ξεφεύγοντας από τα μοτίβα της σκέψης και, σύμφωνα με τον Ρώσο ψυχολόγο Lev Vygotsky, να σκαρφίζεται εναλλακτικά σενάρια για την πραγματικότητα που το περιβάλλει.
Συγχρόνως, ο έφηβος δείχνει σημάδια επιμονής και υπομονής στον εκάστοτε στόχο, αφού χαρακτηριστικό των παιχνιδιών είναι η άμεση επιβράβευση. Η αποδοχή, η δικαίωση και η αναγνώριση της προσπάθειάς του είναι βασική ανάγκη σε αυτή την ηλικιακή ομάδα, και κάθε παιχνίδι μπορεί να τα προσφέρει απλόχερα. Με αυτόν τον τρόπο, αποδέχεται ευκολότερα τον εαυτό του, γνωρίζει τις δυνατότητές του και τις εκμεταλλεύεται τόσο στο παιχνίδι όσο και στην πραγματική κοινωνική ζωή του.
Για τους ενήλικες, το παιχνίδι χρησιμοποιείται περισσότερο ως ευκαιρία για να νιώσει κανείς ανέμελος και να αστειευτεί με φίλους και συνάδελφους τους οποίους, υπό κανονικές συνθήκες, δεν θα είχε χρόνο να συναντήσει. Ακόμα και στις μεγαλύτερες ηλικίες, τα παιχνίδια μπορούν να βοηθήσουν στη διατήρηση των γνωστικών δεξιοτήτων, να καταπολεμήσουν συναισθήματα του άγχους και της κατάθλιψης που συνδέονται με τον περιορισμό της κινητικότητας και την αύξηση της μοναξιάς, φαινόμενα που παρατηρούνται πολύ συχνά στην τρίτη ηλικία.
Βλέπουμε, λοιπόν, πως το παιχνίδι όχι μόνο συνεισφέρει στην φυσιολογική ανατροφή του ανθρώπου, αλλά κρατά τα επίπεδα της εγκεφαλικής λειτουργίας υψηλά, ενώ βοηθά στην περαιτέρω παραγωγή ενδορφίνων, άρα και στην αύξηση της εύθυμης διάθεσης και την ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος. Καταλαβαίνουμε πως οι επιδράσεις του μπορεί να είναι κάθε άλλο παρά βλαβερές για τον ανθρώπινο οργανισμό. Το παιχνίδι είναι χαρά, είναι δράση, ζωή. Μέσα από αυτό αποκτούμε εμπειρίες που σχηματίζουν την προσωπικότητά μας εξίσου με το κοντινό μας περιβάλλον και μας φέρνουν σε επαφή με στιγμές ευτυχίας, απόλυτης «ροής» και εμβύθισης, εξάπτοντας όλες τις αισθήσεις μας.
Εσύ παίζεις;
Γεννήθηκε στην Βέροια το 2001. Είναι απόφοιτη ΕΠΑΛ, στο τμήμα Εφαρμοσμένων Τεχνών και Καλλιτεχνικών Εφαρμογών. Σπουδάζει στο τμήμα Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού στο Πάντειο Πανεπιστήμιο στην Αθήνα. Το πάθος της για την αρθρογραφία την οδήγησε στο Δημοτικό Συμβούλιο της Βέροιας ανάμεσα σε επιλεγμένους μαθητές, καθώς της χάρισε και μια θέση στην Βουλή των Εφήβων ως Παρατηρήτρια στην ΚΓ’ Σύνοδο. Στόχο έχει να ασχοληθεί επαγγελματικά με την δημοσιογραφία και το φωτορεπορτάζ, ενώ στον ελεύθερο χρόνο της ασχολείται ερασιτεχνικά με την φωτογραφία και τη συγγραφή.
