Του Σταύρου Νικ. Αμανάκη,
Μεταφερόμαστε στη νότια Κρήτη, στα νοτιοανατολικά του Νομού Ηρακλείου σε ένα μικρό παραθαλάσσιο χωριό του νησιού, τον Κερατόκαμπο. Ο Κερατόκαμπος είναι το επίνειο της Βιάννου, είκοσι περίπου λεπτά από την έδρα του Δήμου, το χωριό της Άνω Βιάννου, της γενέτειρας του πατέρα του χρονογραφήματος Ιωάννη Κονδυλάκη (1861-1920), του πρώτου πρωθυπουργού της Κρητικής Πολιτείας, Γεώργιου Παπαμαστοράκη (1863-1923), και του χωριού που επέλεξε να ζήσει ο κερκυραϊκής καταγωγής Στάθης Μάστορας (1893-1943), ο μεγάλος εκπρόσωπος της αθηναϊκής οπερέτας του Μεσοπολέμου, ο οποίος εκτελέστηκε από τους Γερμανούς κατά τη διάρκεια της κατοχής στο χωριό Άγιος Βασίλειος της Βιάννου.
Ο λόγος για την Πινακοθήκη Βιάννου «Σάββας Πετράκης». Όλα ξεκινούν το 2004, όταν ο τότε πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Κερατοκάμπου-Καψάλων «Η Βίγλα», Σάββας Πετράκης (1950-2012), εξέφρασε την επιθυμία του να δημιουργήσει ένα Μουσείο Εικαστικών Τεχνών στον Κερατόκαμπο. Όπως παραδέχονται τότε συνεργάτες και συντοπίτες του, το όλο εγχείρημα τους φάνηκε ουτοπικό και ως εκ τούτου απραγματοποίητο. Ο Σάββας Πετράκης όμως προσπάθησε και τα κατάφερε. Έπεισε καλλιτέχνες της σύγχρονης ελληνικής τέχνης να δωρίσουν έργα τους στην πινακοθήκη. Έργα τέχνης, εκ των οποίων πολλά είναι συνδεδεμένα με τον τόπο που τα φιλοξενεί, τον Κερατόκαμπο και εν γένει την περιοχή της Βιάννου.
Έναν χρόνο αργότερα, το 2005, 80 ζωγράφοι εκθέτουν τα έργα τους σε ένα προσωρινό εκθεσιακό χώρο, σε μία παλιά αποθήκη χαρουπιού, δίπλα ακριβώς από τη θάλασσα, στην παραλία του οικισμού. Και τότε ένας νέος αέρας πνέει εκεί. Τα εγκαίνια γίνονται τον Αύγουστο, παρουσία της Διευθύντριας της Εθνικής Πινακοθήκης, Μαρίνας Λαμπράκη-Πλάκα.
Κύλησε νερό στο αυλάκι με την κυκλοφορία λευκώματος το 2005 με τα πρώτα έργα της πινακοθήκης και με τα «Εκ Βιάννου» κείμενα του Ιωάννη Κονδυλάκη, το οποίο παρουσιάστηκε στη Στοά του Βιβλίου στην Αθήνα και με έκθεση έργων στην πρωτεύουσα του νησιού, το Ηράκλειο, το 2006.
Το κτήριο που επιλέχθηκε για τη στέγαση της πινακοθήκης ήταν μία παλιά φάμπρικα (στην κρητική διάλεκτο, «φάμπρικα» σημαίνει εργοστάσιο επεξεργασίας του ελαιόκαρπου) του 19ου αιώνα που λειτουργούσε έως τη δεκαετία του 1950. Η πινακοθήκη, μετά τις απαιτούμενες εργασίες, ολοκληρώνεται, τα πρώτα έργα και τα επόμενα συγκεντρώνονται σε αυτήν και τον Σεπτέμβριο του 2008 γίνονται τα εγκαίνια της πινακοθήκης από τον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας, κ. Κάρολο Παπούλια. Εικαστικοί από όλη την Ελλάδα είχαν συγκεντρωθεί τότε στο μικρό χωριό του Κερατοκάμπου. Την εβδομάδα που διήρκησαν οι εκδηλώσεις και οι εικαστικοί παρέμεναν στο χωριό, ο Κερατόκαμπος, κάτι που θυμάμαι κι εγώ περισσότερο ως αίσθηση παρά ως διαπίστωση, λόγω του νεαρού της ηλικίας τότε και κυρίως μίας αίσθησης διαμεσολαβημένης μέσα από τους γονείς μου, άρχισε να αποκτά μία νέα ταυτότητα, ξανοιγόταν πλέον σε καινούριες θάλασσες αποκτώντας μία σημαντική θέση στον χάρτη των Εικαστικών Τεχνών της χώρας. Αλλά πολύ περισσότερο, όλος ο κοινωνικός ιστός συμμετείχε σε κάτι που λίγο πριν φάνταζε ακατόρθωτο. Τα συνολικά 200 περίπου έργα φιλοξενούνται από τότε στην παλιά φάμπρικα.
Μεταξύ των καλλιτεχνών που δώρισαν έργα τους στην Πινακοθήκη είναι οι: Ζούνη Όπυ, Κεσσανλής Νίκος, Μόραλης Γιάννης, Ρουσσέτος, Φασιανός Αλέκος, Φωτάκης Νίκος, Σιατερλή Βέρα, Σαρελάκου Ρουμπίνα κ.α.
Κάθε χρόνο η Πινακοθήκη και ο Σύλλογος Φίλων της Πινακοθήκης οργανώνουν εκδηλώσεις προκειμένου να καταστήσουν την πινακοθήκη περισσότερο εξωστρεφή. Φέτος πραγματοποιήθηκε από 1 Αυγούστου έως 30 Αυγούστου η έκθεση σύγχρονης τέχνης «Η Νήσος Κ και η Θεωρία του Νότου» που περιελάμβανε εικαστική έκθεση, καλλιτεχνικά δρώμενα, παιδαγωγικά εργαστήρια και τοιχογραφίες, σε επιμέλεια της εικαστικού Ειρήνης Λιναρδάκη.
Η πινακοθήκη στέκει εκεί και μας θυμίζει, μεταξύ άλλων, ότι με σύγχρονους όρους ίσως να έχουμε (ξε)χάσει την έννοια του πολιτισμού. Κάποιος, ίσως γρήγορα και χωρίς δεύτερη σκέψη, να σκεφτεί: «Μία πινακοθήκη μακριά από τον πολιτισμό;». Όμως αυτός είναι ένας κακώς εννοούμενος πολιτισμός. Ο πολιτισμός είναι εκεί που οι άνθρωποι ενός τόπου οραματίζονται την ελευθερία και την πνευματική ανύψωση του ανθρώπου μέσω της τέχνης και την υλοποιούν. Και η Πινακοθήκη «Σάββας Πετράκης» είναι ένα τέτοιο παράδειγμα που έπρεπε και πρέπει να υπερβεί ακόμη και σήμερα αλλά και στο μέλλον αρκετές δυσκολίες, κυρίως χρηματοδότησης, έλλειψης του κατάλληλου και εξειδικευμένου προσωπικού που απαιτείται. Ένα τέτοιο μουσείο σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να παραμείνει στατικό αλλά να έχει μία ισχυρή δυναμική. Το όραμα του 2004 φωτίζει το δρόμο των συνεχιστών, γιατί όλα ξεκίνησαν τότε, πήραν την πιο ισχυρή τους ώθηση και δικαίωση το 2008 και ευτυχώς δεν σταμάτησαν ποτέ.
Πηγές
- Σάββας Πετράκης (επιμ.), Τα πρώτα έργα και τα «Εκ Βιάννου» κείμενα του Ιωάννη Κονδυλάκη, Πινακοθήκη Πολιτιστικού Συλλόγου Κερατοκάμπου-Καψάλων «Η Βίγλα», 2005.
- «”Η Νήσος Κ και η θεωρία του Νότου” στην Πινακοθήκη Βιάννου», ιστοσελίδα Εφημερίδας των Συντακτών, 04/08/2020 (τελευταία πρόσβαση στον σύνδεσμο: 31/08/2020).
- Ιστοσελίδα Πινακοθήκης Βιάννου «Σάββας Πετράκης» (τελευταία πρόσβαση στον σύνδεσμο: 31/08/2020).
Γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης το 1997, όπου και μεγάλωσε. Είναι τελειόφοιτος του Τμήματος Φιλολογίας του ΑΠΘ, στον τομέα Μεσαιωνικών και Νεοελληνικών Σπουδών. Οι μεγάλες του αγάπες είναι η λογοτεχνία, το θέατρο, η ζωγραφική, η μουσική. Κείμενα και ποιήματά του έχουν δημοσιευθεί σε εφημερίδες και περιοδικά του τόπου του.
