Του Βασίλη Μοάτσου,
Εν μέσω της πανδημίας και της αβεβαιότητας που αυτή επισύρει, η τιμή ενός εκ των βασικότερων αγαθών στον πλανήτη γνωρίζει δραματικές αναταράξεις. Ο νόμος της ζήτησης και προσφοράς του Adam Smith πιθανώς να βρίσκει την τέλεια εφαρμογή του στο αγαθό που ονομάζεται «πετρέλαιο». Σε μια χρονιά που λέξεις, όπως «αυτοπεριορισμός», «καραντίνα» και «τηλεργασία» ξεπήδησαν στην καθημερινότητά μας, η αγορά αργού πετρελαίου γνωρίζει το μεγαλύτερο αποσταθεροποιητικό κύμα από την περίοδο 2012-2014. Είναι πλέον ευκολότερο, εν δυνάμει ενός δεύτερου κύματος του ιού στην Ευρώπη, να συνειδητοποιήσει κανείς τη ζημιά που έχει προκληθεί. Η περιορισμένη ή και καθολική απαγόρευση μετακινήσεων, ακυρώσεις πτήσεων και δρομολογίων μέσων παντός τύπου κατά τους μήνες Μάρτιο μέχρι και Μάϊο είχε δραματικές επιπτώσεις στην αγορά αργού πετρελαίου και στα αποθέματα που υπήρχαν ανά την υφήλιο.
Πιο συγκεκριμένα, το πετρέλαιο τύπου Brent, το οποίο αποτελεί δείκτη αναφοράς για την τιμολόγηση άνω του 50% των συνολικών προμηθειών ακατέργαστου πετρελαίου σε παγκόσμιο επίπεδο έφτασε στις 21 Απριλίου στα 19,33$ το βαρέλι και το West Texas Intermediate (WTI) κατρακύλησε στα 11,57$. Μέχρι και τα τέλη του Αυγούστου οι παραπάνω τιμές γνωρίζουν σταδιακή αύξηση, χωρίς όμως να έχουν πλησιάσει στις τιμές βαρελιού πριν την έξαρση του COVID19 και την θέσπιση εκτάκτων μέτρων για την καταστολή του κινδύνου από την αύξηση κρουσμάτων και θυμάτων στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Η αγορά πετρελαίου σημειώνει αρκετά κοινά στοιχεία με ένα χρηματιστήριο άλλωστε. Οι τιμές των μετοχών, όπως και του πετρελαίου, δεν είναι προκαθορισμένες, αλλά αντίθετα γνωρίζουν διακυμάνσεις ανάλογα με εξωτερικές μεταβολές και επιδράσεις. Επενδυτές, funds και κερδοσκόποι μελετούν συνεχώς τις τιμές του αργού πετρελαίου, τους γεωπολιτικούς αναβρασμούς, εξωγενείς παράγοντες προκειμένου να επενδύσουν χρήματα, να κλείσουν συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης και να χαρτογραφήσουν την αγορά αυτή.
Το αβέβαιο σήμερα
To μεγάλο ερώτημα που προκύπτει αναφέρεται στην επικρατούσα κατάσταση και το πότε θα επανέλθει η αγορά αργού πετρελαίου στα προηγούμενα επίπεδα. Τη στιγμή αυτή, με τον τυφώνα Laura να απειλεί ήδη από τα ξημερώματα της Πέμπτης, να προκαλεί υλικές ζημιές και να αφήνει πάνω από μισό εκατομμύριο ανθρώπους χωρίς ρεύμα, η κρίση στην αγορά πετρελαίου πρόκειται να παραταθεί. Αν γίνει παραδεκτό πως έως τώρα υπήρχε πρόβλημα λόγω της μειωμένης ζήτησης για πετρέλαιο, η κατάσταση έχει αντιστραφεί και το ζήτημα είναι η δυνατότητα ικανοποίησης ή μη των αυξανόμενων αναγκών για πετρέλαιο από την παραγωγή. Ήδη έχουν εκκενωθεί πάνω από 250 πετρελαιοπαραγωγικές εγκαταστάσεις και η παραγωγή 1,56 εκατομμυρίων βαρελιών ανά ημέρα της παραγωγής του Κόλπου του Μεξικού έχει μπει στον πάγο. Ακόμα, 9 διυλιστήρια με παραγωγή 2,9 εκατομμυρίων βαρελιών ή διαφορετικά 15% του τομέα στις ΗΠΑ έχει αυτή τη στιγμή παραλύσει. Τα παραπάνω έχουν ως συνέπεια την οριακή αύξηση της τιμής του βαρελιού πριν την κορύφωση του καιρικού φαινομένου.
Βλέποντας την κατάσταση μακροσκοπικά μπορούμε να είμαστε πιο αισιόδοξοι αλλά κυνικοί. Ακραία καιρικά φαινόμενα συμβαίνουν κάθε χρόνο, ιδίως στην αμερικανική ήπειρο, και οι μηχανισμοί πρόληψης και καταστολής είναι σε εγρήγορση προκειμένου οι απώλειες που θα προκύψουν να είναι οι μικρότερες δυνατές. Έχοντας κατά νου πως η κρίση αυτή είναι «στο πρόγραμμα» σε μια περίοδο ανάκαμψης από το, ίσως πρώτο στην Ευρώπη, κύμα του κορωνοϊού, το μείζον πρόβλημα παραμένει. Διαβάζοντας κάποιος τις τελευταίες εξελίξεις αναφορικά με το «εμβόλιο του κορωνοϊού» και την παγκόσμια διάθεσή του, δεν δύναται να κάνει ασφαλείς προβλέψεις αναφορικά με το 4ο τρίμηνο του 2020 και τις αρχές του 2021.
Ήδη η Ρωσία ανακοίνωσε το δικό της εμβόλιο, το “Sputnik V”. Αναμφίβολα, η δυνατή εκκίνηση της Μόσχας στο ζήτημα της καταπολέμησης του ιού μπορεί να προκαλέσει μια μικρή «κούρσα εξοπλισμού» ενάντια στον κορωνοϊό προτάσσοντας γεωπολιτικά συμφέροντα και ζητήματα διεθνούς κύρους. Χωρίς ένα σαφές, ωστόσο χρονοδιάγραμμα ή έστω έγκυρες προβλέψεις αναφορικά με την παγκόσμια διάθεση του εμβολίου, οι αγορές πετρελαίου είναι ευάλωτες ενόψει ενός δεύτερου κύματος της πανδημίας, ενώ ας σημειωθεί πως στις ΗΠΑ με πάνω από 40.000 κρούσματα καθημερινά από τις 29 Ιουνίου και τον πολιτικό και κοινωνικό αναβρασμό να φτάνει σε επίπεδα δεκαετίας του ’60 το πρώτο κύμα είναι ακόμα μια δυσάρεστη καθημερινότητα.
Το αβέβαιο αύριο
Κατέστη σαφές πως είναι πολύ δύσκολο το να υπάρξει σύντομα μια περίοδος ανάκαμψης με μακροπρόθεσμο ορίζοντα για την τιμή και τη διάθεση του πετρελαίου. Η επάνοδος της τιμής του δεν μπορεί να υπολογιστεί παρά μόνο με συγκρατημένη αισιοδοξία και συνυπολογίζοντας το αβέβαιο κλίμα αναφορικά με τον ιό. Μέχρι το τέλος του έτους επιπλέον, αναμένουμε ακόμα ένα βαρυσήμαντο γεγονός που δεν είναι άλλο από το αποτέλεσμα των αμερικανικών εκλογών. Σε μια κρίσιμη περίοδο ενόψει της πανδημίας, των γεωπολιτικών εξελίξεων και την αναταραχή στη λεκάνη της Μεσογείου, οι εκλογές της 3ης Νοεμβρίου αποτελούν ορόσημο για τη νέα δεκαετία. Η Κίνα έχει ανακοινώσει τη στιγμή αυτή 16 μέρες χωρίς κρούσμα, εξέλιξη θετική. Ωστόσο, στην Ευρώπη το άκουσμα του δεύτερου κύματος της πανδημίας επισκιάζει τις εξελίξεις και τις εσωτερικές πρωτοβουλίες των κρατών. Παράλληλα, τα περιοριστικά μέτρα είναι πραγματικότητα σχεδόν σε όλες της χώρες της Γηραιάς Ηπείρου, οι έλεγχοι είναι αυστηροί και οι μετακινήσεις αποθαρρύνονται στο μέγιστο βαθμό.
Θα ήταν αδύνατο να μη γίνει ειδική μνεία στην απειλή που εγείρουν οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας που ολοένα και προτιμώνται, ηλεκτροκίνητα μέσα μεταφοράς που διεισδύουν σε νέες αγορές. Η χρήση τους, σαφώς, εξετάζεται αναφορικά με την τιμή του ήδη «πληγωμένου» πετρελαίου και όχι αναλογικά με τη χρήση και εκμετάλλευσή τους στο πλαίσιο ενός βιώσιμου πλάνου με σεβασμό προς το περιβάλλον. Η κρίση του κορωνοϊού ανέδειξε την εξάρτηση που ο σύγχρονος άνθρωπος έχει από τη μεταφορά του και πως μπορεί να μειωθεί με τις ανάλογες παραμετροποιήσεις στην καθημερινότητα. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα είναι η εξ’ αποστάσεως εργασία. Η μέθοδος αυτή, ήδη παρούσα σε εταιρείες κυρίως, μπήκε αποφασιστικά στις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων και πλέον εξετάζεται η χρήση της και στα πλαίσια της «κανονικότητας», αφού παρά τα αρνητικά της, είναι κάτι καινοτόμο, μειώνει τα λειτουργικά κόστη, παρέχει ασφάλεια και εξοικονόμηση χρόνου.
Όπως προαναφέρθηκε, το momentum είναι υπέρ των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και όταν μιλάμε για καύσιμα, υπάρχει μια εταιρεία που τα τελευταία 17 χρόνια πρωτοπορεί στο χώρο και ανοίγεται σε νέες αγορές. Επί παραδείγματι, οι πρώτες παραγγελίες της Tesla θα φτάσουν στην Ελλάδα το Νοέμβρη, ενώ η εταιρεία θα εκμεταλλευτεί το νέο νομοσχέδιο για την ηλεκτροκίνηση που κατατέθηκε στη Βουλή τον Ιούλιο, προχωρώντας σε ανάλογες επενδύσεις στο δίκτυο αγορών και ταχυφορτιστών. Είναι σαφές πως η νέα αυτή τεχνολογία ήρθε για να μείνει και η πίεση που δέχεται το πετρέλαιο από την ολοένα αυξανόμενη στροφή προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας θα φανερώσει τις αδυναμίες του status quo παραγωγής πετρελαίου ανά την υφήλιο.
Με επιφυλάξεις
Όπως ανακοίνωσε ο Οργανισμός Εξαγωγών Πετρελαιοπαραγωγών Χωρών, πριν μερικές εβδομάδες, η συρρίκνωση του 2020 στην κατανάλωση πετρελαίου αναμένεται πλέον στο 9,1%. Μελετώντας τα γραφήματα και τη διεθνή ειδησεογραφία, πλήρη ανάκαμψη στην τιμή του αργού πετρελαίου αναμένουμε το πρώτο τρίμηνο του 2021. Ωστόσο, τίποτα δεν είναι βέβαιο, αφού με μια ύφεση τόσο ταχεία, όπως αυτή που συνέβη στην τιμή του πετρελαίου χρειάζεται χρόνο και εμπιστοσύνη στις αγορές για να ανακάμψει. Η τάση δείχνει να υπάρχει μία ανάκαμψη τύπου L, η χειρότερη από τους τύπους ανάκαμψης καθώς απαιτεί μεγάλο χρονικό διάστημα όπου τα νούμερα δεν επανέρχονται αλλά γνωρίζουν μια μακρά πορεία προς την ανάκαμψη. Θα χρειαστεί μια άμεση αλλαγή του σκηνικού: είτε ο ιός να αποδυναμωθεί φυσικά, πράγμα που η ιατρική κοινότητα απορρίπτει λόγω του αυξημένου ρίσκου που έχει αυτή η «αναμονή», είτε να βρεθεί το πολυπόθητο εμβόλιο. Και στις δύο περιπτώσεις το κλίμα αβεβαιότητας και τα μέτρα περιορισμού θα υποχωρήσουν και η οικονομία, αντίστοιχα και η παγκόσμια αγορά πετρελαίου, θα επανέλθουν σταδιακά σε κανονικούς ρυθμούς ανάπτυξης.
Η παγκόσμια αγορά πετρελαίου θα κινηθεί, παρά την πρόσφατη ανοδική τάση λόγω της άρσης της παγκόσμιας «καραντίνας», σε ένα νέο κύκλο αναταράξεων και συστημικών αλλαγών στην παραγωγή πετρελαίου. Αυτό που παραμένει ερωτηματικό είναι η δυνατότητα των τωρινών παικτών να ανταπεξέλθουν στην κρίση και να περάσουν με τις μικρότερες δυνατές απώλειες ένα ενδεχόμενο δεύτερο μεγάλο κύμα μείωσης των παγκοσμίων αγορών σε μαύρο χρυσό.
Γεννηθείς το 1998 στο Ηράκλειο Κρήτης, είναι φοιτητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Αθηνών στο τμήμα Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών. Έχει επιλέξει την κατεύθυνση των Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων, ενώ παράλληλα φοιτά και στο Deree στο τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων. Μιλά αγγλικά, γερμανικά, ενώ την περίοδο αυτή κάνει και μαθήματα ισπανικών. Συμμετείχε ενεργά σε προσομοιώσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό και κατά το περσινό έτος επέλεξε να φοιτήσει στο Leibniz Universität Hannover, στο πλαίσιο του προγράμματος Erasmus. Ενδιαφέρεται για ζητήματα διεθνούς πολιτικής, οικονομικές εξελίξεις και τεχνολογία. Του αρέσει το ping pong, το ποδόσφαιρο, το θέατρο και τα επιτραπέζια παιχνίδια στρατηγικής.
