Του Ανδρέα-Άγγελου Σκόνδρα,
Οι πρόσφατες διπλωματικές διαπραγματεύσεις, μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου, οδήγησαν στην υπογραφή συμφωνίας για οριοθέτηση της ΑΟΖ (Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης), η οποία και επικυρώθηκε από την Επιτροπή Νομοθετικών και Συνταγματικών Υποθέσεων του Αιγυπτιακού Κοινοβουλίου. Για τη συγκεκριμένη συμφωνία έγιναν πολλές αναλύσεις χωρίς, όμως, να ξέρουμε πραγματικά ποιος είναι ο σύμμαχός μας. Είναι, συνεπώς, ιδιαίτερα σημαντικό να γνωρίσουμε την πολιτική ταυτότητα της Αιγύπτου, πέρα από το να σχολιάζουμε μόνο μία συμφωνία μεταξύ των χωρών μας.
Αρχικά, το πολίτευμα της χώρας, έως το 1952, ήταν αυτό της Μοναρχίας, ενώ μετέπειτα μεταβλήθηκε σε Δημοκρατικό Πολίτευμα, με πρώτο Πρόεδρο τον Μωάμεθ Ναγκίμπ, έναν από τους ηγέτες της επανάστασης του 1952. Η πολιτική κατάσταση στην Αίγυπτο, ανά τους αιώνες, αποδεικνύεται ιδιαίτερα τρικυμιώδης, καθώς η διαφθορά έχει παρεισφρήσει σε όλες τις κρατικές δομές. Η διαφθορά μπορεί να σκιαγραφηθεί και να αποδοθεί σε τρεις Προέδρους της Αιγύπτου:
Χόσνι Μουμπάρακ
Στις 11 Φεβρουαρίου του 2011, ο σύγχρονος «Φαραώ», όπως του είχε αποδοθεί το όνομα, Χόσνι Μουμπάρακ, αναγκάζεται να παραιτηθεί από το αξίωμά του, ύστερα από λαϊκή επανάσταση, που στοίχισε τη ζωή σε 846 ανθρώπους, στην πλατεία Ταχρίρ. Ο Μουμπάρακ κατηγορήθηκε για τα θύματα της επανάστασης (τελικά αθωώθηκε), για υπεξαίρεση δημόσιου χρήματος και διαφθορά. Ήταν στενός φίλος του Προέδρου Ανουάρ Αλ Σαντάτ και διετέλεσε αντιπρόεδρος στην κυβέρνησή του. Μετά την δολοφονία του Σαντάτ (Οκτώβριο του 2011), ο Μουμπάρακ πρωταγωνίστησε ως Πρόεδρος της Αιγύπτου, για τριάντα έτη, και κατάφερε να διατηρήσει καλούς δεσμούς με τη Δύση και το Ισραήλ. Ωστόσο, οι καλές σχέσεις με το εξωτερικό δεν εξασφάλιζαν και τη λαϊκή αποδοχή προς το πρόσωπο του Μουμπάρακ, αφού ο ίδιος ήταν απόμακρος και δεσποτικός. Αστυνομική βία, καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων και οικονομική αναισχυντία ήταν μερικά μόνο από τα χαρακτηριστικά της διακυβέρνησης του Αιγύπτιου Προέδρου, ο οποίος, τελικά, απεβίωσε στις 25 Φεβρουαρίου του 2020.
Μοχάμεντ Μόρσι
Στις 30 Ιουνίου του 2012, ο Μόρσι, ηγετικό στέλεχος της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, αποτέλεσε τον πρώτο δημοκρατικά εκλεγμένο Πρόεδρο της Αιγύπτου. Ο ίδιος ξεκίνησε την διακυβέρνηση της χώρας, με κίνητρο να αποκαταστήσει τη διαφάνεια, την οποία το «βαθύ κράτος» περιόριζε σημαντικά και υποσχέθηκε στους Αιγύπτιους ότι θα παρέδιδε μια «αιγυπτιακή Αναγέννηση με ισλαμικά θεμέλια». Κάτι τέτοιο δε φάνηκε να επετεύχθη, αφενός, γιατί τα κατάλοιπα της διακυβέρνησης Μουμπάρακ λειτουργούσαν ανασταλτικά, σε μια προσπάθεια εξυγίανσης της πολιτικής εξουσίας και, αφετέρου, γιατί η οικονομία και η κοινωνική συνοχή παρέπαιαν. Η πολιτική κατάσταση οξύνθηκε ακόμη περισσότερο, το Νοέμβριο του 2012, με τη συνταγματική δήλωση του Μόρσι, η οποία του παραχωρούσε ευρύτατες εξουσίες. Η Μουσουλμανική Αδελφότητα ήρθε σε ευθεία ρήξη με τη φιλελεύθερη μερίδα της Αιγύπτου, η οποία εξέφρασε φόβους για μια επικίνδυνη κλίση της χώρας στον Ισλαμισμό, έχοντας ως συνέπεια την περιστολή των δημοκρατικών ελευθεριών. Με λίγα λόγια, ο Μόρσι προσπάθησε να εφαρμόσει μια εφάμιλλη πολιτική με τον Ερντογάν, αλλά με βιασύνη και πολιτική αδιαλλαξία. Τον Ιούλιο του 2013, ο Μόρσι ανατράπηκε από τον Αιγυπτιακό Στρατό και κατηγορήθηκε για κατασκοπεία, προώθηση της βίας και διαρροή κρατικών μυστικών στο Κατάρ. Απεβίωσε μέσα στο δικαστήριο, στις 17 Ιουνίου του 2019.
Αμπντούλ Φατάχ Σαΐντ Χουσεΐν Χαλίλ αλ-Σίσι
Ο Στρατηγός Σίσι έχει διατελέσει επικεφαλής των Αιγυπτιακών Ενόπλων Δυνάμεων και, από το πραξικόπημα του 2013 κι έπειτα, εκτελεί καθήκοντα Προέδρου της Αιγύπτου. Μετά από αρκετά χρόνια διαφθοράς και πολιτικής ασυδοσίας, ο αιγυπτιακός λαός, φανερά εξουθενωμένος, έχει αναπτύξει ορισμένες δημοκρατικές φιλοδοξίες, επί ματαίω, όμως, όπως φαίνεται. Η Αίγυπτος οδεύει -εκ νέου- προς τον αυταρχισμό και την οικονομική δυσπραγία. Η αστυνομία και η Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών έχουν εκτροχιαστεί από το βασικό τους έργο, δηλαδή την προστασία των πολιτών, και εκτελούν συστηματικές εξαναγκαστικές εξαφανίσεις και βασανιστήρια εναντίον αντιπολιτευτικών μερίδων, σύμφωνα με το Human Rights Watch. Από το 2017, η κατάσταση έκτακτης ανάγκης που έχει κηρύξει ο Πρόεδρος Σίσι επιτρέπει στις δυνάμεις ασφαλείας να δρουν αντιθεσμικά, δίχως την παραμικρή έννοια ενός κράτους δικαίου. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός πως, από το 2013, οι μαζικές δίκες και και η επιβολή θανατικών ποινών έχουν αυξηθεί κατακόρυφα. Παράλληλα, η σύγκρουση στο Βόρειο Σινά και οι βιαιότητες του Αιγυπτιακού Στρατού αποτιμώνται σε φυλάκιση 12.000 κατοίκων και κατεδαφίσεις 3.600 κατοικιών. Η λαϊκή δυσαρέσκεια εντείνεται ακόμη περισσότερο, με τον περιορισμό της ελευθερίας έκφρασης, την καταπίεση της Κοπτικής μειονότητας και τις αναίτιες φυλακίσεις όσων θεωρούνται υποστηρικτές της Μουσουλμανικής Αδελφότητας. Η διαφθορά και οι πελατειακές σχέσεις συνεχίζουν να κλυδωνίζουν το όποιο δημοκρατικό θεμέλιο της Αιγύπτου.
Η κατάσταση αβεβαιότητας στην Αίγυπτο δε δύναται να συνεχιστεί για μεγάλο χρονικό διάστημα, καθώς η κυβέρνηση μίας χώρας που εργαλειοποιεί το φόβο για να επιβληθεί, θα προκαλέσει σύντομα μία κοινωνική ασφυξία που θα πρέπει να εκτονωθεί. Βέβαια, δε μπορούμε να χαρακτηρίσουμε την Αίγυπτο ως ένα “failed state”, αλλά οι ισορροπίες είναι λεπτές. Η Αίγυπτος δε γνώρισε τη μοίρα της Συρίας ή της Λιβύης και αυτό συνιστά σημαντικό πολιτικό επίτευγμα. Συνεπώς, φαίνεται ότι ο εκδημοκρατισμός του Αραβικού Κόσμου απέχει σημαντικά από την πραγματικότητα.
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 2001 και είναι προπτυχιακός φοιτητής στο τμήμα Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών σπουδών του Παντείου Πανεπιστημίου. Έχει παρακολουθήσει δεκάδες σεμινάρια, ημερίδες και συνέδρια συναφή με τις σπουδές του. Παράλληλα, έχει συμμετάσχει σε προσομοιώσεις του ΟΗΕ (MUN) και σε κοινωνικές δράσεις. Τέλος, ενδιαφέρεται για την μουσική και την ανάγνωση βιβλίων, κυρίως πολιτικών δοκιμίων.
