Του Αλέξανδρου Ζάρκα,
Η προέλευση του όρου «δημοκρατία» ανάγεται στην Αρχαία Ελλάδα. Όπως και άλλες λέξεις με την ίδια κατάληξη, έτσι και η δημοκρατία προέρχεται από τη λέξη κράτος που δηλώνει την εξουσία ή τη διακυβέρνηση. Δημοκρατία, λοιπόν, σημαίνει διακυβέρνηση από τον δήμο. Ο δήμος όμως δεν περιλάμβανε όλο το πληθυσμό, αλλά ήταν συνώνυμο με τις λέξεις «φτωχοί» και «πολλοί». Από τότε η δημοκρατία εξελίχθηκε, κατηγοριοποιήθηκε σε μοντέλα και για μεγάλη ιστορική περίοδος αμφισβητήθηκε, καθώς ήταν συνδεδεμένη με την οχλοκρατία. Κατάφερε, βέβαια, να επιβιώσει και να αποδειχθεί η καλύτερη μορφή διακυβέρνησης, αφού σήμερα η πλειοψηφία των κρατών στην γη, την επιλέγει ως πολίτευμα. Η δημοκρατία όχι μόνο δίνει στον λαό την δυνατότητα να κυβερνήσει και να εφαρμόσει πολιτικές «από τον λαό για τον λαό», όπως είπε ο Λίνκολν, αλλά προωθεί και τις λεγόμενες δημοκρατικές αξίες που θεμελιώνουν ορισμένα ανθρώπινα δικαιώματα.
Η κλασική, η προστατευτική, η αναπτυξιακή και η λαϊκή είναι ορισμένα από τα βασικά μοντέλα της δημοκρατίας. Ωστόσο, η σημαντικότερη διαίρεση είναι της άμεσης και έμμεσης δημοκρατίας. Η πρώτη αποτελεί το παράδειγμα της αρχαίας Αθήνας, ενώ η δεύτερη είναι προϊόν του διαφωτισμού και χαρακτηρίστηκε ως κάτι που προσπαθεί να είναι δημοκρατικό, αλλά δεν είναι.
Στα πλεονεκτήματα της έμμεσης (αντιπροσωπευτικής) δημοκρατίας έχει πιστωθεί η καλύτερα εφαρμόσιμη μορφή δημοκρατίας, με τη δικαιολογία ότι μόνο σε μικρές κοινότητες είναι δυνατόν να επιτευχθεί ικανοποιητικά άμεση λαϊκή συμμετοχή. Επίσης, απαλλάσσει τους πολίτες από το βάρος της λήψης των αποφάσεων, διότι μάλλον οι πολίτες ζουν σε άγνοια και οι πολιτικοί γνωρίζουν καλύτερα, αφού δεν επηρεάζονται από συμφέροντα. Παράλληλα, επιτρέπει την ανάθεση της κυβέρνησης στα χέρια εκείνων που διαθέτουν καλύτερη μόρφωση, πλεονέκτημα το οποίο θυμίζει περισσότερο ολιγοκρατία παρά δημοκρατία. Ταυτόχρονα, διατηρεί τη σταθερότητα αποστασιοποιώντας τους απλούς πολίτες από την πολιτική, ενθαρρύνοντας τους με αυτόν τον τρόπο να αποδέχονται τον συμβιβασμό, γεγονός που αποτελεί και τον σκοπό αυτών που έχουν την εξουσία και επιζητούν κυβερνώμενους που θα αποδεχτούν οτιδήποτε αποφασίσουν. Μήπως, δεν είναι τόσο θετικά τα πλεονεκτήματα της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας;
Στον αντίποδα, η άμεση (συμμετοχική) δημοκρατία βασίζεται στην αμεσολάβητη και συνεχή συμμετοχή των πολιτών στα καθήκοντα της διακυβέρνησης, εξαλείφοντας με αυτόν τον τρόπο την διάκριση μεταξύ κυβέρνησης και κυβερνωμένων, που αποτελεί τεράστιο βήμα για να επιτευχθεί η ισότητα που είναι και μια από τις δημοκρατικές αξίες. Στα πλεονεκτήματα αυτού του τύπου δημοκρατίας είναι η ενίσχυση του ελέγχου που μπορούν να ασκήσουν οι πολίτες στη ζωή τους, αποφεύγοντας να γίνονται έρμαια του οποιουδήποτε. Δημιουργεί καλύτερα ενημερωμένους και πολιτικά πιο εξελιγμένους πολίτες, και άρα, έχει και εκπαιδευτικά οφέλη. Δίνει στον λαό τη δυνατότητα να εκφράσει τις απόψεις τους και τα συμφέροντα του χωρίς να ζει με το άγχος, αν και πότε ο πολιτικός θα τηρήσει την υπόσχεση του. Τέλος, διασφαλίζει τη νομιμότητα της εξουσίας, υπό την έννοια ότι οι άνθρωποι είναι πιθανότερο να αποδεχθούν αποφάσεις που έλαβαν οι ίδιοι, πράγμα που μειώνει τις εντάσεις και τις αμφισβητήσεις.
Κλείνοντας, η δημοκρατία είναι σαν τους εξωγήινους, μπορεί να σου λένε ότι υπάρχει, αλλά για να τους πιστέψεις, πρέπει να την δεις με τα μάτια σου. Ευτυχώς, ζούμε σε μια εποχή που τα ολοκληρωτικά καθεστώτα και αυτοκρατορίες έχουν σχεδόν εξαφανιστεί. Δυστυχώς, η ουσιαστική δημοκρατία με τη σειρά της έχει πληγεί και αυτή, προς χάριν των συμφερόντων και του ατομικισμού.
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 2000 και σπουδάζει στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Φέρει ενδιαφέρον για σύγχρονα ιστορικά γεγονότα και για την πολιτική ανάλυση. Θεωρεί τα ανθρώπινα δικαιώματα αποφασιστικά κρίσιμα για την κοινωνία και τον ευαισθητοποιεί ο εθελοντισμός.
