Της Κατερίνας Κάκου,
Έχεις πιάσει ποτέ τον εαυτό σου να πληκτρολογεί στο κινητό ή στον υπολογιστή ελληνικές λέξεις ή προτάσεις με λατινικούς χαρακτήρες, είτε με τη δικαιολογία ότι οι ελληνικοί χαρακτήρες είναι βαρετοί, εκτός μόδας, κουραστικοί είτε ακόμη και χωρίς δικαιολογία; H απάντηση στην παραπάνω ερώτηση είναι πιθανότητα καταφατική.
Στη σημερινή εποχή, παρατηρείται έντονα το φαινόμενο της ολοένα και συχνότερης χρήσης των λεγόμενων Greeklish. Αν προσπαθούσαμε να τα ορίσουμε, θα λέγαμε πως «πρόκειται για το τεχνητό γλωσσικό ιδίωμα, που επινοήθηκε, για να καλύψει τις ανάγκες επικοινωνίας ανάμεσα στους Έλληνες χρήστες του διαδικτύου και της εν γένει τεχνολογίας (Facebook, SMS, emails κ.α)». Συγκεκριμένα, πρόκειται για την ελληνική γλώσσα γραμμένη με λατινικούς χαρακτήρες, ουσιαστικά αποτελούν μεταγραφή της νεοελληνικής γλώσσας, και είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη στους νέους. Ετυμολογικά, ο όρος προέρχεται από τη σύντμηση των λέξεων “greek” και “-lish” (κατάληξη της λέξης “english”).
Τα Greeklish είναι μια «μόδα» που ξεκίνησε τα τελευταία έτη. Σημείο εκκίνησης υπήρξε η τηλεόραση, η οποία ούσα νέο τεχνολογικό επίτευγμα τη δεκαετία του 1980, ανέγειρε έντονα το αίσθημα της ξενολατρίας και της ξενομανίας. Aποτέλεσμα αυτού ήταν ο γλωσσικός δανεισμός αλλότριων -κυρίως αγγλικών- λέξεων στην ελληνική γλώσσα και αποκορύφωμα η χρήση των Greeklish μέσω υπολογιστή. Στο παρελθόν ήταν δύσκολη η αναγνώριση των ελληνικών χαρακτήρων από τους υπολογιστές, γιατί δεν παρείχαν ανάλογη υποστήριξη όλα τα υπολογιστικά συστήματα, ενώ τα ελληνικά δεν ήταν πάντοτε εγκατεστημένα μέσα στις εφαρμογές και τα προγράμματα χρήσης. Έτσι, οι χρήστες δεν είχαν πάντα τη δυνατότητα να γράφουν στα ελληνικά στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, καθιστώντας τα Greeklish μονόδρομο.
Σήμερα γίνεται εκτεταμένη χρήση των Greeklish κυρίως από τους νέους. Αρχικά, οι περισσότεροι επιλέγουν αυτόν τον τρόπο γραφής λόγω ταχύτητας. Παράλληλα, το γλωσσικό αυτό φαινόμενο θεωρείται στοιχείο συνοχής και αναγνώρισης των χρηστών μεταξύ τους, γεγονός ελκυστικό για τους νέους, οι οποίοι όντας επαναστατικοί, προσέλκυσαν και εν τέλει τα υιοθέτησαν ως έναν τρόπο επικοινωνίας δύσκολα αποκωδικοποιήσιμο από τους ενήλικες. Με αυτόν τον τρόπο, τα Greeklish έχουν παγιωθεί, κυκλοφορούν ανάμεσά μας και οι νέοι θεωρούν δεδομένo το συγκεκριμένο τρόπο γραφής. Χρησιμοποιώντας τα, σταματούν να ανησυχούν για ενδεχόμενα ορθογραφικά λάθη, δεδομένου ότι η ορθογραφία δεν απασχολεί τους χρήστες του συγκεκριμένου γλωσσικού κώδικα. Ακόμα, η εκτεταμένη χρήση και η μεγάλη αποδοχή τους οφείλεται και στο γεγονός πως δεν χρειάζεται να ξοδέψεις χρόνο για να σκεφτείς τον τρόπο γραφής κάποιας λέξης, αφού αρκεί μόνο να ξέρεις πώς να χρησιμοποιείς τη γλώσσα του πληκτρολογίου όταν θες να χρησιμοποιήσεις συγκεκριμένες ορολογίες σε emails ή κάποιο site. Όλα τα παραπάνω συνοψίζουν τους λόγους, για τους οποίους οι Έλληνες προτιμούν σε τέτοιο μεγάλο βαθμό τα Greeklish.
Ποιοι, όμως, κίνδυνοι ελλοχεύουν από την ολοένα συχνότερη χρήση τους;
- Η ψηφιακή γλώσσα αποτελεί ένα διαβρωτικό για την ελληνική γλώσσα μηχανισμό, πλήττοντας ένα βασικό συστατικό στοιχείο της, που δεν είναι άλλο από το αλφάβητο. Αντικαθιστώντας τους ελληνικούς χαρακτήρες με λατινικούς συνιστάται μία μορφή «γλωσσικής αποικιοποίησης», δηλαδή μια μορφή άλωσης της ελληνικής γλώσσας από την αγγλική. Έτσι, Έλληνες χρήστες εξοικειώνονται με τους χαρακτήρες της αγγλικής, κάτι που τους απομακρύνει από τα αντίστοιχα σύμβολα της ελληνικής. Το παραπάνω δημιουργεί σημαντικό πρόβλημα στους μικρούς χρήστες του διαδικτύου, αφού η εξοικείωσή τους με τους λατινικούς χαρακτήρες δημιουργεί το λεγόμενο «κυρίαρχο γλωσσικό πρότυπο». Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η αγγλική γλώσσα να εγγράφεται στο υποσυνείδητό τους ως «ανώτερη» και η ελληνική ως «κατώτερη» και τελικά η τελευταία να υποχωρεί ή να μεταλλάσσεται.
- Η ελληνική γλώσσα, όπως και οποιαδήποτε εθνική γλώσσα αποτελεί ένα θεμελιώδες κεφάλαιο εθνικού πολιτισμού. Παραδόσεις, ιδέες, αντιλήψεις, ήθη και ιστορικές παρακαταθήκες αιώνων εμπεριέχονται σε αυτήν. Κάθε προσθήκη στοιχείων ξένων προς αυτήν είναι μια ευθεία απειλή για την υπόστασή της, είτε γίνεται εκούσια είτε ακούσια. Η ψηφιακή γλώσσα αποτελεί ένα είδος πολιτισμικού επεκτατισμού των χρηστών τής αγγλικής γλώσσας, πίσω από την προμετωπίδα των τεχνολογικών συμβάσεων και περιορισμών. Απώτερος στόχος της είναι η αποδυνάμωση εκείνου του στοιχείου, το οποίο οι γλωσσολόγοι ονομάζουν «εθνογλωσσική συνείδηση» ή «εθνογλωσσική ταύτιση» και αποτελεί μία πτυχή «παγκοσμιοποίησης». Ταυτόχρονα, δεν πρέπει να λησμονούμε ότι η επικοινωνία στο διαδίκτυο και στην κινητή τηλεφωνία μπορεί να γίνεται με ελληνικούς χαρακτήρες, αφού οι εταιρείες από την αρχή σχεδόν της εμφάνισης αυτών των τεχνολογικών επιτευγμάτων μερίμνησαν γι’ αυτό. Η εμμονή, επομένως, πολλών χρηστών να χρησιμοποιούν Greeklish φανερώνει ότι χρησιμοποιούν τους τεχνικούς περιορισμούς ως πρόφαση (πέραν των όντως υπαρκτών). Το παραπάνω μάλιστα εντάσσεται από τους ειδικούς και στην τάση της ξενομανίας, που χαρακτηρίζει ένα μεγάλο ποσοστό της νεοελληνικής κοινωνίας. Έτσι, αρκετοί τα χρησιμοποιούν όχι μόνο λόγω εξοικείωσης μαζί τους, αλλά και επειδή θεωρούν φυσιολογικό να χρησιμοποιούν την αγγλική γλώσσα στο πλαίσιο της γενικευμένης τάσης τους να αφομοιώνουν και να υιοθετούν ξενικά πρότυπα.
- Επιπλέον, η χρήση των Greeklish επιδρά αρνητικά και στην ορθή εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας. Άλλωστε, η ψηφιακή αυτή γλώσσα μορφολογικά είναι αρκετά χαλαρή και μεταβαλλόμενη. Έτσι, φαίνεται να υπάρχουν επιπτώσεις στην ορθή γραφή των λέξεων της ελληνικής γλώσσας, κυρίως από μαθητές δημοτικού που είναι εξοικειωμένοι με τη χρήση των Greeklish, πραγματοποιώντας σωρεία λαθών στην ορθογραφία. Το γεγονός ότι η ψηφιακή γλώσσα επιτρέπει τη γραφή των λέξεων με διαφορετικούς τρόπους (π.χ. η λέξη «κυνηγός» μπορεί να μεταγραφεί ως «kynhgos» αλλά και ως «kinigos») απομακρύνει τους μικρούς σε ηλικία χρήστες από τον ορθό κανόνα των λέξεων, αφού μπορούν να μεταφέρουν την ψηφιακή μεταγραφή και στο γραπτό λόγο τους (να γράφουν δηλαδή τη λέξη «κυνηγός» και ως «κινιγός»). Επομένως, τα Greeklish γίνονται το όχημα για πλημμελή εκμάθηση της ελληνική, αλλά και καταφύγιο πολλών ανορθόγραφων συμπατριωτών μας, που καλύπτουν την αδυναμία τους κάτω από το άλλοθι αυτών.
- Τα Greeklish δεν μπορούν να θεωρηθούν ιδιαίτερη γλωσσική ποικιλία, αλλά ιδίωμα. Η διαφορά με τα υπόλοιπα έγκειται στο γεγονός πως πρόκειται για τεχνητή επινόηση και όχι ως προϊόν «φυσικής γλωσσικής επιλογής». Για τον λόγο αυτό, από τη στιγμή που η ψηφιακή γλώσσα δεν είναι κάτι αβίαστο, δεν αποτελεί μια αυθόρμητη έκφραση λόγου του λαού ή κάποιας κοινωνικής ομάδας, αλλά εργαλείο συγκεκριμένων κέντρων, χάνει την πεμπτουσία μιας γλώσσας ή μίας διαλέκτου, έστω και με τις ιδιαιτερότητές της, και δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι εμπλουτίζει την ελληνική γλώσσας, όπως οι υπόλοιπες διάλεκτοι και ιδιώματα.
Εν κατακλείδι, ο Γεώργιος Μπαμπινιώτης, πρώην Πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών και επίτιμος καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής του ίδιου Πανεπιστημίου, αναφερόμενος στο θέμα σε ημερίδα του Ινστιτούτου Επαρχιακού Τύπου για τη γλώσσα στα Χανιά, τόνισε πως «τα Greeklish είναι ο καλύτερος δρόμος αποξένωσης από την εικόνα της λέξης. Αυτό μπορεί οι νέοι άνθρωποι να το πληρώσουν ακριβά. Έχουμε ελληνικές γραμματοσειρές και μπορούμε, αξιοποιώντας το διαδίκτυο και τα ηλεκτρονικά μέσα να χρησιμοποιούμε τις ελληνικές γραμματοσειρές που έχουν το προτέρημα να δίνουν την εικόνα της, το οπτικό ίνδαλμα και να μας συμφιλιώνουν με την ορθογραφία της λέξης και με τη σημασία της».
Γεννήθηκε το 2001 στην Αθήνα και σπουδάζει στο τμήμα της Νομικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Μιλάει Αγγλικά και Πορτογαλικά, ενώ έχει εντρυφήσει στον μουσικό χώρο καθώς είναι αρπίστρια. Παράλληλα ασχολείται ενεργά με τον αθλητισμό και ιδιαίτερα με τις πολεμικές τέχνες. Δύο πράγματα που δεν θα μπορούσαν να λείπουν από την ζωή της είναι η λογοτεχνία και η ποίηση.
