Του Συμεών Κωνσταντίνου,
Το δικαίωμα στην εργασία είναι από τα πλέον σημαντικά ανθρώπινα δικαιώματα, το οποίο αφενός εξασφαλίζει την αξιοπρεπή διαβίωση των εργαζομένων και αφετέρου πραγματώνει την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας και την ελευθερία της επιλογής. Η εργασία είναι, τόσο ο κινητήριος μοχλός της κοινωνίας, όσο και της οικονομίας της Ελλάδας. Ως εκ τούτου, επόμενο είναι, να προστατεύεται η σχετική ελευθερία των ανθρώπων από τον καταστατικό χάρτη της χώρας, το Σύνταγμα, το οποίο παρέχει ελευθερίες αλλά και θέτει απαγορεύσεις.
Η Συνταγματική κατοχύρωση της εργασίας πηγάζει από το άρθρο 22 του Συντάγματος σε συνδυασμό με το άρθρο 5. Συγκεκριμένα, βάσει του άρθρου 22 παρ. 1 εδάφιο α’: «Η εργασία αποτελεί δικαίωμα και προστατεύεται από το κράτος, που μεριμνά για τη δημιουργία συνθηκών απασχόλησης όλων των πολιτών και για την ηθική και υλική εξύψωση του εργαζόμενου αγροτικού και αστικού πληθυσμού». Η διάταξη αυτή μετουσιώνει τη συνταγματική αρχή του κοινωνικού κράτους δικαίου, το οποίο μεριμνά για την ευημερία και διευκόλυνση του κοινωνικού συνόλου που αποτελεί και τον γνώμονα δράσης του ενώ παρά την αναφορά της φράσης «όλων των πολιτών», ερμηνευτικά έχει επικρατήσει η άποψη ότι το εδάφιο αυτό αφορά τους εργαζομένους που απασχολούνται με σύμβαση εξαρτημένης εργασίας, διεπόμενης από τους κανόνες του ιδιωτικού δικαίου. Αναφορικά με τους ελεύθερους επαγγελματίες, τους απασχολούμενους με σύμβαση εργασίας δημοσίου δικαίου και γενικά τους επαγγελματίες που δεν εντάσσονται στο ρυθμιστικό πεδίο του άρθρου 22, η προστασία της επαγγελματικής τους ελευθερίας κατοχυρώνεται στο άρθρο 5 παρ. 1 του Συντάγματος, στο πλαίσιο της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας βάσει του οποίου: «Καθένας έχει δικαίωμα να αναπτύσσει ελεύθερα την προσωπικότητά του και να συμμετέχει στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της Χώρας, εφόσον δεν προσβάλλει τα δικαιώματα των άλλων και δεν παραβιάζει το Σύνταγμα ή τα χρηστά ήθη».
Η συνταγματική προστασία της εργασίας περιλαμβάνει και την ισότητα ως προς την αμοιβή για παροχή ισάξιας εργασίας, καθώς και την προστασία από πάσης φύσεως διακρίσεις, σύμφωνα με τη διατύπωση του εδαφίου β’ της παραγράφου 1 του άρθρου 22. Όπως και στην περίπτωση του πρώτου εδαφίου, έτσι και εδώ η διάταξη αφορά τους απασχολούμενους με σύμβαση εξαρτημένης εργασίας, ενώ η αντίστοιχη ισότητα για τους απασχολούμενους με σχέση δημοσίου δικαίου κατοχυρώνεται από το άρθρο 4 παρ. 1 στη βάση της γενικότερης αρχής της ισότητας. Αξιοσημείωτο το γεγονός ότι, παρά τη σύντομη διατύπωση του εδ. β’ παρ.1 του άρθρου 22 Συντάγματος, βάσει του οποίου: «Όλοι οι εργαζόμενοι, ανεξάρτητα από φύλο ή άλλη διάκριση, έχουν δικαίωμα ίσης αμοιβής για παρεχόμενη εργασία ίσης αξίας», ερμηνευτικά συνάγεται ότι η απαγόρευση διακρίσεων εκτείνεται πέραν του φύλου σε διακρίσεις άμεσες και έμμεσες, σχετικές με πολιτικές και ιδεολογικές πεποιθήσεις, με εθνική καταγωγή, με θρησκευτική πίστη, με χρώμα, με γλώσσα, με ηλικία κ.ο.κ.
Εξίσου βαρυσήμαντη συνταγματική απαγόρευση σχετική με την προστασία της εργασίας είναι η απαγόρευση της οποιασδήποτε μορφής αναγκαστικής εργασίας. Όπως γίνεται αντιληπτό από τη διατύπωση του εδ. α’ παρ. 4 του άρθρου 22: «Οποιαδήποτε μορφή αναγκαστικής εργασίας απαγορεύεται», κανένας απολύτως άνθρωπος είτε Έλληνας πολίτης είτε αλλοδαπός, ελεύθερος επαγγελματίας ή απασχολούμενος με σχέση εξαρτημένης εργασίας, άνεργος ή άεργος δεν επιτρέπεται να εξαναγκαστεί σε παροχή εργασίας. Ο εξαναγκασμός αυτός δύναται να συνίσταται σε άμεση βιαιοπραγία ή απειλή χρήσης βίας ή σε επιβολή ή απειλή διοικητικών, ποινικών και οικονομικών κυρώσεων.
Καταληκτικά, η συνταγματική προστασία του δικαιώματος της εργασίας ενισχύεται, αλλά και συμπληρώνεται από επιμέρους νομοθετήματα αλλά και από την ενωσιακή νομοθεσία, καθώς και διεθνείς συμβάσεις στις οποίες έχει συμβληθεί η Ελλάδα και καθίστανται αναπόσπαστο μέρος της εσωτερικής της έννομης τάξης.
ΠΗΓΕΣ
- Σπύρος Βλαχόπουλος, «Θεμελιώδη Δικαιώματα», Νομική Βιβλιοθήκη, 2017.
- Κώστας Μαυριάς, «Συνταγματικό Δίκαιο», 5η Έκδοση, Εκδόσεις Π.Ν. Σάκκουλα, 2014.
Γεννήθηκε στην Αθήνα όπου και κατοικεί τα τελευταία χρόνια. Είναι απόφοιτος της Νομικής σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Εργάζεται ως ασκούμενος δικηγόρος και οι τομείς ενδιαφέροντός του είναι το Αστικό και Εμπορικό Δίκαιο. Στον ελεύθερο του χρόνο ασχολείται με τη γυμναστική και του αρέσουν τα ταξίδια.
