Του Παναγιώτη Παναγιωτακόπουλου,
Όπως είναι γνωστό, από την απαρχή της οργανωμένης οικονομικής δραστηριότητας, μια επιχείρηση, μια εταιρεία, ένας οργανισμός, ακόμα και στην πιο απλοϊκή μορφή, αποτελεί μια ύπαρξη πολυδιάστατη. Ευρισκόμενοι στο 2020, οι οικονομικές μελέτες και θεωρίες είναι, πλέον, σε πολύ προχωρημένο στάδιο και έτσι, αποτελούν αντικείμενο συζήτησης στοιχεία από όλο το φάσμα της επιρροής που μπορεί να ασκεί, με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο, μία εταιρεία ή ακόμα καλύτερα ένας όμιλος εταρειών.
Όλη αυτή η εισαγωγή, έρχεται για να «ρίξει στο τραπέζι» το κομμάτι της ηθικής μέσα στον κόσμο των επιχειρήσεων. Είναι γεγονός πως απώτερος σκοπός όλων των οικονομικών δραστηριοτήτων είναι η απόκτηση κέρδους. Αξίζει, όμως, να αναζητήσουμε κατά πόσο αυτό γίνεται με χρήση θεμιτών, που είναι και το ζητούμενο, ή αθέμιτων μέσων, κάτι που, φυσικά, είναι απευκταίο. Κατά καιρούς, έχουν απασχολήσει την επικαιρότητα επιχειρηματίες, οι οποίοι στο βωμό του κέρδους ήταν διατεθειμένοι να θυσιάσουν τα πάντα. Άθλιες εργασιακές συνθήκες, εκπτώσεις στην ποιότητα των πρώτων υλών, απόλυση εργατικού δυναμικού, αθέτηση υποχρεώσεων απέναντι σε συνεργάτες και θεσμούς είναι μερικά μόνο από τα πολυάριθμα παραδείγματα περιστατικών που έχουν δει το φως της δημοσιότητας και σίγουρα υπάρχουν ακόμα περισσότερα που τα «έφαγε» το σκοτάδι.
Ύστερα από ενδελεχή παρουσίαση των δεδομένων της υπόθεσης, που στην χώρα μας τουλάχιστον, αναμένει εκδίκαση, που προηγήθηκε στο χθεσινό άρθρο, θα προσπαθήσουμε σήμερα να εξάγουμε ένα γενικότερο συμπέρασμα γύρω από την επιχειρηματικότητα και την ηθική. Ως υπενθύμιση, να σημειωθεί πως η Novartis είναι μία τεραστίων διαστάσεων φαρμακευτική εταιρεία, που στο παρελθόν έχει κατηγορηθεί και καταδικαστεί κυρίως και δωροδοκία ιατρών και κρατικών υπαλλήλων. Στην Ελλάδα, εκκρεμούν κατηγορίες τόσο για δωροδοκία ιατρών και νοσοκομειακού προσωπικού, όσο και για χρηματισμό υψηλά ιστάμενων πολιτικών προσώπων με στόχο την ευνοϊκή μεταχείριση σε όλα τα επίπεδα.
Εμβαθύνοντας στον κλάδο της βιομηχανίας φαρμάκων, είναι αυτονόητο πως η αποκόμιση κερδών είναι ένας συνδυασμός από την αποτελεσματικότητα της χρήσης των προϊόντων, αλλά και φυσικά τον τζίρο απέναντι στον ανταγωνισμό σε κάθε επίπεδο. Ένα πολύ απλό παράδειγμα μπορεί να είναι τα αντιπυρετικά, όπου οι επιλογές των ασθενών μπορούν να είναι πάρα πολλές σε παρόμοια επίπεδα τιμών και με παρεμφερή αποτελέσματα. Προφανώς, πρόκειται για προϊόντα διαφορετικών εταιρειών και επομένως ο νικητής της κατηγορίας προκύπτει από τις τεχνικές marketing και τις διάφορες προωθητικές ενέργειες που ακολουθεί κάθε όμιλος. Ως εδώ όλα καλά, θεμιτός ανταγωνισμός που εξυπηρετεί την διαρκή έρευνα για την αναβάθμιση των προϊόντων προς όφελος των ασθενών/καταναλωτών.
Αναμενόμενα, λοιπόν, η συνταγογράφηση από πλευράς επιστημόνων γινόταν με βάση την δράση και τα επιθυμητά αποτελέσματα σε κάθε περιστατικό. Είναι ποτέ δυνατόν ένας γιατρός να καταπατά τους όρκους του και προκειμένου να επωφεληθεί χρηματικά να προωθεί φάρμακα που είτε δεν ανταποκρίνονταν κατάλληλα, είτε χρειάζονταν σε μικρότερες ποσότητες; Όσο και να πονάει, η απάντηση, δυστυχώς, είναι ναι! Έχει γίνει επανειλημμένες φορές στο παρελθόν και πιθανώς συνεχίζει να γίνεται. Για τον ασθενή που δεν βλέπει βελτίωση της κατάστασης του ούτε λόγος και αν τυχόν κάποιος έχει το θάρρος να ρωτήσει τι συμβαίνει η εξήγηση είναι πως χρειάζεται περισσότερη χρήση για να έχει τα επιθυμητά αποτελέσματα και έτσι το κύκλωμα τροφοδοτείται διαρκώς.
Πολύτιμος σύμμαχος στην τακτική που προαναφέρθηκε θα μπορούσε να είναι ένα συντηρούμενο υψηλό επίπεδο τιμών των προϊόντων μίας φίρμας, με στόχο ο τζίρος να διατηρείται στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο. Μόνο με πολιτική παρέμβαση θα μπορούσε να διασφαλιστεί κάτι τέτοιο και εδώ είναι που εμπίπτουν οι κατηγορίες περί χρηματισμού πολιτικών προσώπων. Αχ και να ήταν από μια μεριά ο Ιπποκράτης και απλά να διάβαζε τα σενάρια που πλανώνται γύρω από την υπόθεση της Novartis. Ο υγιής ανταγωνισμός έχει πάει περίπατο και, σαν να μην έφτανε αυτό, η διαστροφή είναι σε τέτοιο επίπεδο που δεν παύει ούτε όταν γίνεται λόγος για ανθρώπινες ζωές. Αξίζουν ένα μάτσο δολάρια περισσότερο από την ίαση ασθενών; Για κάποιους ναι!
Αξίζει, συνεπώς, να αναρωτηθούμε σε τι κόσμο ζούμε ή θα θέλαμε να ζούμε εμείς και τα παιδιά μας. Ποιες είναι οι αρχές και ποια η ηθική που μπορούν να μας οδηγήσουν στην μακροπρόθεσμη ευημερία οικονομική και μη. Όσοι έμειναν στην ιστορία, και μιλάμε για την θετική της πλευρά, μνημονεύονται για την προσφορά τους στην ανθρωπότητα και όχι για τα χρήματα που έκρυβαν κάτω από το στρώμα τους. Φυσικά, για να μην υπάρχουν παρεξηγήσεις, η προσφορά μπορεί να συνδυαστεί με κέρδη, όμως τα κέρδη αυτά αποκτούν ουσιαστική αξία όταν είναι προϊόν σκληρής, πραγματικής δουλειάς και όχι όταν για την απόκτηση τους έχουν καταπατηθεί κώδικες δεοντολογίας, ανθρώπινα δικαιώματα, ηθικοί φραγμοί και κάθε άλλου είδους κανόνες και περιορισμοί.
Κλείνοντας, καταδικάζουμε τις κακές πρακτικές της Novartis σε ό,τι αφορά τις αθέμιτες τακτικές που ακολουθούσε για χρόνια, κάτι για το οποίο καταδικάστηκε από την Αμερικανική Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς και το FBI. Ακόμα και αν ένα χρηματικό πρόστιμο, έστω και το υψηλότερο δυνατό, δεν μπορεί να απαλύνει τον πόνο που ίσως έχει προκληθεί σε ασθενείς και συγγενείς αυτών, είναι μια σφαλιάρα στο κατεστημένο και το απυρόβλητο που βρισκόταν για χρόνια η εταιρεία και ο κλάδος γενικότερα. Σχετικά με τις κατηγορίες που βαραίνουν πρόσωπα της ελληνικής πραγματικότητας, δεν είναι στο χέρι μας να αποφασίσουμε ή να λάβουμε θέση. Θεωρούμε πως οι αρχές που έχτισαν οι «αρχαίοι ημών πρόγονοι» εξακολουθούν και σήμερα να υπάρχουν και πως φαινόμενα διαφθοράς σε κάθε επίπεδο δεν χωρούν. Έτσι δεν έχει αποδειχτεί και σε άλλες περιπτώσεις στο παρελθόν, ή μήπως όχι;
