Της Μαρίας Φράγκου,
Στην Ευρώπη, επικρατεί αναβρασμός. Ύστερα από σχεδόν έναν ολόκληρο αιώνα, αφότου ολοκληρώθηκαν οι διαφορές του 1815-1871 μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας, δυνατή σύγκρουση έρχεται, για να ταράξει και πάλι τη Γηραιά ήπειρο. Η οικονομική ανάπτυξη, που επικρατεί, σε συνδυασμό με την εκβιομηχάνιση και τις ιμπεριαλιστικές τάσεις των ευρωπαϊκών κρατών, οξύνει τον ανταγωνισμό ανάμεσά τους. Κατά το ξέσπασμα όλων αυτών των συμφερόντων, στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο (1914-1918), ηγέτης της Ελλάδας είναι ο Ελευθέριος Βενιζέλος, που τάσσεται εξαρχής υπέρ της συμμετοχής της χώρας σε αυτόν.
Τα αίτια του πολέμου είναι ποικίλα, δυσχεραίνοντας ακόμα περισσότερο την αντιμετώπιση της κατάστασης. Αρχικά, η έντονη εκβιομηχάνιση της Γερμανίας όξυνε τη σχέση της με την Αγγλία, που ως τότε ηγείτο των διεθνών αγορών. Την ίδια περίοδο, η Γαλλία σκόπευε να ανακτήσει την Αλσατία και τη Λωρραίνη, ενώ, ταυτόχρονα, η Ρωσία και η Αυστροουγγαρία βρίσκονταν σε αντιπαράθεση για το ποια θα επικρατήσει στα Βαλκάνια. Παράλληλα, η Τουρκία αρνούνταν την παραχώρηση των νησιών του ανατολικού Αιγαίου στην Ελλάδα, διατηρώντας την κυριαρχία της, ενώ το κίνημα των Νεότουρκων δημιουργούσε αρνητικό κλίμα εναντίον των μειονοτήτων. Για την αντιμετώπιση όλων των παραπάνω, αναγκαία ήταν η παρουσία ενός δυναμικού ηγέτη, που θα υπερασπιζόταν τα συμφέροντα της Ελλάδας στον πόλεμο.
Ο ηγέτης αυτός υπήρξε ο Ελευθέριος Βενιζέλος (23/08/1864-18/03/1936). Όντας δικηγόρος, δημοσιογράφος, συγγραφέας, μεταφραστής και ικανός πολιτικός, υπήρξε κυβερνήτης της Κρητικής Πολιτείας και επτά φορές πρωθυπουργός της Ελλάδας. Ήταν εκπρόσωπος του κόμματος των Φιλελευθέρων και από την αρχή τόνισε τα οφέλη, που θα είχε η Ελλάδα με την είσοδό της στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ (Μεγάλη Βρετανία, Γαλλία, Ρωσία). Κύριος στόχος του ήταν η επέκταση των ελληνικών συνόρων, ενσωματώνοντας, αρχικά, τη Σμύρνη, έχοντας και την έγκριση των συμμάχων. Άλλωστε, για τον λόγο αυτό, επικροτούσε την παραχώρηση της Δράμας και της Καβάλας στη Βουλγαρία, με σκοπό την εξασφάλιση ουδετερότητας, μέχρι να προσαρτηθεί η Σμύρνη στην Ελλάδα.
Με τις κινήσεις του αυτές, ο Βενιζέλος αποσκοπούσε, κυρίως, στην υλοποίηση του οράματος της Μεγάλης Ιδέας (πολιτική, που αποσκοπούσε στην προσάρτηση περιοχών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που έμεναν μεγάλοι ελληνικοί πληθυσμοί. Αποτέλεσε κυρίαρχη ιδέα στην Ελλάδα έως και τη Μικρασιατική Καταστροφή), ιδέα που αντιτίθετο στα σχέδια του τότε βασιλιά, Κωνσταντίνου Α΄ (2/08/1868-11/01/1923), ο οποίος είχε φιλογερμανικές αντιλήψεις. Η επιμονή του βασιλιά στην εθνική ουδετερότητα δημιούργησε διένεξη ανάμεσα στα τότε πιο επιφανή πολιτικά πρόσωπα της χώρας. Ο Βενιζέλος παραιτείται, ενώ, λίγο αργότερα, παρακολουθεί, από τη Μυτιλήνη, τις εκλογές, στις 31/05/1915, όταν το κόμμα του κερδίζει την πλειοψηφία και σχηματίζει κυβέρνηση. Ακολουθούν οι εκλογές στις 6/12/1915, όταν οι Φιλελεύθεροι δεν παίρνουν μέρος, ενώ, τον Αύγουστο του 1916, ο Βενιζέλος δημιουργεί το «Κίνημα Εθνικής Αμύνης» και ιδρύει στη Θεσσαλονίκη την «Προσωρινή Κυβέρνηση Εθνικής Άμυνας», μαζί με τον ναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη και τον στρατηγό Παναγιώτη Δαγκλή (περίοδος εθνικού διχασμού). Μάλιστα, πολύ σύντομα, θα ταχθεί στο πλευρό του και η Κρήτη, καθώς κι εκείνη διαφωνεί με την πολιτική του βασιλιά.
Δεν άργησαν να φτάσουν στην έδρα της νέας κυβέρνησης και τα αγγλογαλλικά στρατεύματα. Αν και ήταν ήδη φιλικά προσκείμενοι προς τον Βενιζέλο, από τότε που τάχθηκε υπέρ της συμμετοχής της Ελλάδας στην εκστρατεία των Δαρδανελλίων (25/04/1915-09/01/1916, πρόκειται για την κατάληψη της Καλλίπολης διά θαλάσσης, ώστε να πέσει η Κωνσταντινούπολη και να αποδυναμωθεί η Οθωμανική Αυτοκρατορία), ύστερα και από την προσχώρηση της Βουλγαρίας στις Κεντρικές δυνάμεις, ήταν η ώρα τους, να αποβιβαστούν στη Θεσσαλονίκη, μετά από πρόσκληση του Βενιζέλου, υπό τον Γάλλο στρατηγό Σαράιγ και να ταχθούν εναντίον της παραμονής του βασιλιά στη χώρα. Άλλωστε, αντιλαμβάνεται κανείς ότι, μετά την αποτυχία των συμμάχων να συγκροτήσουν μια βαλκανική ένωση, που θα αποτελούσε στήριγμά τους στον πόλεμο, η συμμαχία με τον Βενιζέλο αποτέλεσε πολύτιμη βοήθεια.
Έπειτα, λοιπόν, από οδυνηρές αιματοχυσίες, διωγμούς Χριστιανών στην Τουρκία και μια καταπονημένη Ελλάδα, που, όμως, είχε ταχθεί στο πλευρό των νικητών, ακολούθησε η Συνθήκη του Μούδρου (17-30/10/1918, υπογραφή: 18-31/10/1918), που έληξε τον πόλεμο. Ακολούθησαν οι Συνθήκες του Νεϊγύ (27/11/1919) και των Σεβρών (28/07-10/08/1920), με την τελευταία να αποτελεί και μεγάλη διπλωματική επιτυχία του Βενιζέλου. Η Ελλάδα προσάρτησε την Ανατολική Θράκη έως και τη γραμμή της Τσατάλτζας, την Τένεδο και την Ίμβρο, ενώ η Σμύρνη θα είχε Έλληνα αρμοστή και θα μπορούσε να ενσωματωθεί στην Ελλάδα με δημοψήφισμα, ύστερα από μια πενταετία.
Καταλήγοντας, σίγουρα, πρόκειται για έναν ικανό και διορατικό πολιτικό, αφού, με τη διπλωματική του στάση και την πολιτική του μαεστρία, κατάφερε να εξασφαλίσει τα μέγιστα δυνατά οφέλη για το ελληνικό κράτος. Εκμεταλλευόταν άμεσα και εύστοχα τις ευκαιρίες, που του παρουσιάζονταν, με γνώμονα πάντα την αύξηση των συνόρων και του γοήτρου του ελληνικού κράτους. Το κύρος του έχει μείνει ζωντανό, έως και σήμερα, ενώ δεν είναι λίγες οι οδοί και οι πλατείες, που φέρουν τιμητικά το όνομά του. Δίκαια, λοιπόν, καταμετράται ως ένας από τους πιο σημαντικούς πολιτικούς της Ελλάδας.
Βιβλιογραφία
- JAMES JOLL, Η Ευρώπη 1870-1970, Θεσσαλονίκη, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΒΑΝΙΑΣ/ΣΕΙΡΑ ΙΣΤΩΡ, 2006, σελ. 113, 273-277
- Β. Σκουλάτου, Ν. Δημακοπούλου, Σ. Κόνδη, Ιστορία νεότερη και σύγχρονη, Αθήνα, ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΕΚΔΟΣΕΩΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ, 2002, σελ. 21, 49, 53-56, 69-70, 74-78, 80-84
