Πρώτες Βοήθειες… για τα καλοκαιρινά απρόοπτα (Μέρος Β’)

Της Χριστίνας Υφαντή,

Το καλοκαίρι πλησιάζει σταδιακά στο τέλος του, ωστόσο πολλοί από εμάς βρίσκουν την ευκαιρία να συνεχίσουν ανέμελα τις καλοκαιρινές διακοπές τους. Παρ’ όλα αυτά, οι κίνδυνοι που μπορεί να παρουσιαστούν μπροστά μας ανά πάσα στιγμή είτε έχουμε επιλέξει διακοπές στο βουνό είτε στη θάλασσα ποικίλουν και χρήζουν άμεσης αντιμετώπισης από τον καθένα μας μέσω της ορθής εφαρμογής βασικών χειρισμών πρώτων βοηθειών. Ως συνέχεια των περιστατικών που αναλύθηκαν σε προηγούμενο άρθρο, τα παρακάτω περιστατικά μέσω της διαδικασίας της ενσυναίσθησης προσομοιώνουν επείγουσες καταστάσεις που ο απλός πολίτης καλείται να αντιμετωπίσει. Διαθέτοντας την απαραίτητη πρακτική γνώση πρώτων βοηθειών καλείται να ενεργήσει με τρόπο τέτοιο, ώστε να διευκολύνει την άσκηση της Επείγουσας Ιατρικής και πρωτίστως να σώσει τη ζωή του συνανθρώπου του. Ας αναλύσουμε μερικές ακόμη περιπτώσεις για άλλη μια φορά, μαθαίνοντας πώς μπορούμε να αποφύγουμε τα καλοκαιρινά απρόοπτα.

Χαλαρώνοντας αμέριμνοι σε ένα τουριστικό παραλιακό θέρετρο

Έστω ότι έχετε πάρει άδεια από την εργασία σας για λίγες μέρες τον Αύγουστο και κανονίζετε με τον/την σύντροφό σας να ταξιδέψετε στο πανέμορφο νησί της Ρόδου, επιλέγοντας την πιο μαγευτική παραλία του νησιού για ξεκούραση. Είναι 3 το μεσημέρι και οι δείκτες θερμοκρασίας οριακά αγγίζουν τους 40 βαθμούς, εσείς αράζετε στην ξαπλώστρα σας απολαμβάνοντας το δροσερό κοκτέιλ σας και κάνοντας ηλιοθεραπεία κάτω από τον καυτό καλοκαιρινό ήλιου του καταμεσήμερου, χωρίς κανέναν απολύτως ενδοιασμό, μιας και νιώθετε πλήρως προστατευμένοι από το αντηλιακό λάδι με δείκτη προστασίας 5 το οποίο και εφαρμόσατε λίγο πριν τη βουτιά σας στη θάλασσα περίπου στις 12 το μεσημέρι.

Την ίδια ακριβώς στιγμή, ο/ η σύντροφός σας νιώθει την ανάγκη να βουτήξει στα καταγάλανα νερά της θάλασσας. 10 λεπτά αργότερα, μια κραυγή ακούγεται και σηκώνεστε απότομα από την ξαπλώστρα σας, αντικρίζοντας τον/την σύντροφό σας να κείτεται στην αμμουδιά με έντονο οίδημα και πόνο στο μεγάλο δάχτυλο του ποδιού του/της που αντανακλά στο μήκος του κάτω άκρου του. Πώς θα δρούσατε εκείνη την στιγμή;

Η παραπάνω περιγραφή παραπέμπει σε ένα πιθανό τσίμπημα από δηλητηριώδες ψάρι.

• Ζητάτε τη βοήθεια κάποιου τουρίστα, ώστε να μεταφέρεται με ασφάλεια τον/την πάσχοντα σύντροφό σας μέχρι την ξαπλώστρα σας και στη συνέχεια ειδοποιείτε κάποιον υπάλληλο του beach bar, ώστε να σας φέρει ένα δοχείο ή λεκάνη με ζεστό νερό.
• Για περίπου 30 λεπτά βυθίζετε το τραυματισμένο πόδι στο ζεστό νερό και φροντίζετε τακτικά να αντικαθιστάτε το νερό που συνεχώς κρυώνει με ζεστό.
• Κάνετε μια επάλειψη με αντιισταμινική ή κορτιζονούχο αλοιφή την οποία φροντίζετε να διαθέτετε μαζί σας στο φαρμακείο σας.
• Εάν κρίνετε ότι η κατάσταση είναι σοβαρή, μεταφέρετε τον/ την σύντροφό σας μέχρι το κέντρο υγείας του νησιού.

Οφείλουμε να γνωρίζουμε ότι τα κατεξοχήν δηλητηριώδη ψάρια που συναντάμε στις θάλασσες της Ελλάδας είναι η δράκαινα και η σκορπίνα. Στο συγκεκριμένο περιστατικό, χρησιμοποιήθηκε ως κύριο μέσο αντιμετώπισης η εμβύθιση του τραυματισμένου ποδιού σε ζεστό και όχι κρύο νερό, καθώς η τοξίνη του δηλητηριώδους ψαριού είναι θερμοευαίσθητη και καταστρέφεται στις υψηλές θερμοκρασίες του νερού.

Λίγη ώρα μετά, αποφασίζετε να αποχωρήσετε από την παραλία και κατευθύνεστε με το αυτοκίνητό σας μέχρι το ξενοδοχείο για τη μεσημεριανή σιέστα σας. Μόλις ετοιμάζεστε να ξαπλώσετε, παρατηρείτε μια γενικευμένη ερυθρότητα στο δέρμα σας και σε αρκετές περιοχές αισθάνεστε αφόρητο άλγος που δεν σας επιτρέπει να ξαπλώσετε ούτε σε ύπτια ούτε σε πρηνή θέση. Οδεύετε μέχρι τον καθρέπτη του δωματίου και παρατηρείτε ιδιαίτερα στη ράχη, τους ώμους, τον αυχένα και τους βραχίονές σας την ερυθρότητα να εντείνεται, να έχει αναπτυχθεί οίδημα αλλά και φυσαλίδες σε αρκετά σημεία του δέρματός σας αυτών των περιοχών. Πώς δράτε σε αυτή την στιγμή;

Τα παραπάνω συμπτώματα και σημεία εύλογα μας οδηγούν στη σκέψη ότι πρόκειται για ένα έγκαυμα λόγω της ηλιακής θερμότητας και της απροφύλακτης και παρατεταμένης έκθεσής μας στον ήλιο.

• Δροσίστε τις εγκαυματικές επιφάνειες με δροσερό νερό της βρύσης, ώστε να ανακουφιστείτε άμεσα από τον πόνο και να μειώσετε τη θερμότητα και το οίδημα στις περιοχές αυτές.
• Μη χρησιμοποιήσετε παγωμένο νερό ή πάγο, ώστε να αποφύγετε τον κίνδυνο υποθερμίας των περιοχών αυτών.
• Απομακρύνετε από πάνω σας οποιαδήποτε μεταλλικά κοσμήματα.
• Εκτιμήστε τον βαθμό του εγκαύματος και εφαρμόστε τα κατάλληλα μέτρα για την περιποίηση του δέρματος.

Είναι απολύτως αναγκαία η ορθή αξιολόγηση και εκτίμηση του βαθμού εγκαύματος, καθώς η βαρύτητα της βλάβης είναι συνάρτηση της έντασης της θερμοκρασίας και της χρονικής διάρκειας έκθεσής μας και επίδρασης του βλαπτικού παράγοντα στο δέρμα μας. Τα εγκαύματα 1ου βαθμού (μερικού πάχους-επιφανειακά εγκαύματα) εκτείνονται σε βάθος μέχρι και την επιδερμίδα και σε αυτά παρατηρείται ερυθρότητα, άλγος και ελάχιστο έως και ανύπαρκτο οίδημα, ενώ επουλώνονται μέσα σε 12-15 ημέρες. Τα εγκαύματα 2ου βαθμού (μερικού πάχους-βαθιά εγκαύματα) εκτείνονται μέχρι την επιδερμίδα, αλλά και το υποκείμενο επιφανειακό στρώμα του χορίου, παρατηρείται ερυθρότητα, άλγος, οίδημα, καθώς και η ανάπτυξη φυσαλίδων, με τη διάρκεια επούλωσής τους να μην υπερβαίνει τις 20-30 ημέρες. Τέλος, στα εγκαύματα 3ου βαθμού (ολικού πάχους) έχουν καταστραφεί όλες οι στιβάδες του δέρματος και οι υποκείμενοι ιστοί και το δέρμα παρουσιάζεται λευκό, με απανθρακωμένη όψη, ενώ ο πόνος απουσιάζει λόγω της καταστροφής των νευρικών απολήξεων. Η επούλωσή τους καθυστερεί αρκετά, ενώ δημιουργούνται μόνιμες ουλές και κινητικές και αισθητικές διαταραχές που δεν υποχωρούν.

Στο συγκεκριμένο παράδειγμα, θα μπορούσαμε να πούμε ότι εγκαυματικές επιφάνειες 1ου βαθμού παρατηρούνται γενικευμένα σε αρκετές περιοχές του δέρματος, ενώ το παθογνωμονικό στοιχείο της ύπαρξης διάσπαρτων φυσαλίδων στη ράχη, τους ώμους, τον αυχένα και τους βραχίονες μας παραπέμπει σε έγκαυμα 2ου βαθμού στις περιοχές αυτές.

Έτσι, λοιπόν, στις εγκαυματικές επιφάνειες 1ου βαθμού:

• Στεγνώστε αυτές τις περιοχές με ένα καθαρό πανί ή μία γάζα εγκαυμάτων.
• Επαλείψτε τις περιοχές αυτές με αλοιφή για εγκαύματα.

Στις εγκαυματικές επιφάνειες 2ου βαθμού:

• Στεγνώστε αυτές τις περιοχές με ένα καθαρό πανί ή μία γάζα εγκαυμάτων.
• Επαλείψτε τις περιοχές αυτές με αντισηπτικό.
• Καλύψτε τις φυσαλίδες με γάζα για να τις προστατεύσετε και μην επιχειρήσετε σε καμία περίπτωση να τις σπάσετε.
• Σε περίπτωση ρήξης των φυσαλίδων, καλύψτε τες με γάζα εγκαυμάτων και από πάνω τοποθετήστε μια αποστειρωμένη γάζα.
• Σε περίπτωση που οι φυσαλίδες καταλαμβάνουν αθροιστικά έκταση μεγαλύτερη από την παλάμη του/της τραυματισμένου/-ης, καταφύγετε σε ιατρική βοήθεια

Αναρρίχηση στο βουνό απολαμβάνοντας τη θέα από ψηλά

Ένα δροσερό πρωινό του Σεπτεμβρίου ως μέλος μιας εθελοντικής ομάδας ορειβασίας-αναρρίχησης συμμετέχετε μαζί με δέκα συνοδοιπόρους σας σε μια δοκιμασία ανάβασης του Ψηλορείτη. Έχοντας εξοπλιστεί με τα κατάλληλα ρούχα και παπούτσια, φορτωμένοι με το σακίδιό σας και κρατώντας το μπαστούνι ορειβασίας, ξεκινάτε, ακολουθώντας με προσοχή τα σημάδια ανάβασης μέχρι τη βουνοκορφή. Όσο το υψόμετρο αυξάνεται, τόσο περισσότερο νιώθετε την κυριαρχία της αδρεναλίνης να σας διακατέχει και συνεχίζετε ατρόμητοι ο ένας πίσω από τον άλλο την πορεία σας μέχρι το υψηλότερο σημείο, εκεί που η κορυφή συναντά τον ουρανό και η απόλυτη ελευθερία γίνεται κεκτημένο αγαθό.

Ξαφνικά, ο προπορευόμενός σας, έχοντας διαβεί με επιτυχία ένα αρκετά ξηρό και πετρώδες μονοπάτι αναρρίχησης, νιώθει έναν καυστικό πόνο στον δεξιό μηρό του και ταυτόχρονα απευθύνεται προς εσάς. Παρατηρείτε ότι η πάσχουσα περιοχή στον δεξιό μηρό είναι ερυθρή και οιδηματώδης, ενώ ο συνοδοιπόρος σας φαίνεται ανήσυχος, έχει ναυτία, σιελόρροια και έντονο μούδιασμα. Παρ’ όλα αυτά, δεν παρουσιάζει σπασμούς, αναπνευστική δυσχέρεια ούτε και σημεία που να υποδηλώνουν πιθανή αλλεργική αντίδραση, οπότε και εκτιμάτε ότι η κατάστασή του είναι διαχειρίσιμη, χωρίς την απαραίτητη μεταφορά του στο νοσοκομείο. Τι θα κάνατε;

Εφόσον βρίσκεστε σε άγονο και πετρώδες μέρος και με την παρούσα κλινική εικόνα, υποπτεύεστε ένα ενδεχόμενο τσίμπημα από σκορπιό, καθώς ο σκορπιός ενδημεί σε τέτοιο έδαφος και το τσίμπημά του είναι αρκετά επώδυνο με το δηλητήριό του να προσβάλλει τις νευρικές απολήξεις πόνου.

• Ρίξτε νερό, πλύνετε, καθαρίστε και περιποιηθείτε το τραύμα.
• Τοποθετήστε ψυχρά επιθέματα ή ένα πανί με πάγο πάνω στο τσίμπημα και κρατήστε το για 10 περίπου λεπτά.
• Κάντε μια επάλειψη με αντισταμινική αλοιφή.

Μετά την επιτυχή αντιμετώπιση του τσιμπήματος σκορπιού και δεδομένου του γεγονότος ότι η κατάσταση υγείας του συνοδοιπόρου σας βελτιώνεται, παίρνετε την απόφαση ως ομάδα να συνεχίσετε την ανάβαση σε μεγαλύτερο υψόμετρο ακολουθώντας έναν ακόμη πιο επικίνδυνο και βραχώδη δρόμο. Ξαφνικά ο δεύτερος στη σειρά αναβάτης παραπατάει σε έναν βράχο, με συνέπεια την επακόλουθη πτώση του σε χαμηλότερο επίπεδο και την προσγείωσή του με στήριγμα στον αριστερό πήχη του. Συνειδητοποιεί αυτομάτως ότι έχει προκληθεί ένα κλειστό κάταγμα στην αριστερή κερκίδα του, δηλαδή μια λύση της συνέχειας του οστού χωρίς κάποιο ανοιχτό τραύμα. Ο αναβάτης που τον ακολουθούσε παραπατάει και αυτός και προσγειώνεται ελαφρώς πιο ομαλά στο ίδιο επίπεδο με τον προπορευόμενο συντραυματία του, έχοντας υποστεί διάστρεμμα στην αστραγαλοκνημιαία άρθρωση. Τέλος, ο τρίτος τραυματίας που βρισκόταν ακριβώς πίσω από τον τραυματία με το διάστρεμμα ακουμπά με την παλάμη του ένα κοφτερό συρματόπλεγμα και έτσι προκαλούνται εκδορές και μια τομή στο εσωτερικό της παλάμης του που αιμορραγεί και με κίνδυνο μια πιθανή μόλυνση του τραύματος. Πώς θα δράσετε άμεσα;

Στην περίπτωση του κλειστού κατάγματος, παρατηρείται ισχυρό άλγος, οίδημα, εκχύμωση, παραμόρφωση, βράχυνση, αδυναμία κίνησης και κριγμός στο αριστερό άνω άκρο του ορειβάτη.

• Ακινητοποιείτε πλήρως το αριστερό άνω άκρο και αν χρειαστεί, χρησιμοποιείτε τον κορμό του σώματος ως νάρθηκα για ακόμη πιο ασφαλή ακινητοποίηση
• Τοποθετείτε κρύες κομπρέσες.
• Καλείτε οπωσδήποτε βοήθεια από κάποια ομάδα διάσωσης.

Στην περίπτωση του διαστρέμματος, παρατηρείται άλγος, οίδημα, εκχύμωση και δυσκινησία στην περιοχή της αστραγαλοκνημιαίας άρθρωσης. Πρόκειται για κάκωση μιας άρθρωσης. Τα διαστρέμματα διακρίνονται σε τρεις βαθμούς. Στα διαστρέμματα 1ου βαθμού, συμβαίνει απότομη διάταση του αρθρικού θυλάκου και των συνδέσμων της άρθρωσης, στα διαστρέμματα 2ου βαθμού γίνεται ρήξη του θυλάκου και των συνδέσμων, ενώ στα διαστρέμματα 3ου βαθμού τα οποία είναι αρκετά σοβαρά και πρέπει να αντιμετωπίζονται ως κατάγματα, ο θύλακος και οι σύνδεσμοι στην άρθρωση έχουν υποστεί πλήρη ρήξη.

• Για περίπου 10 λεπτά, τοποθετείτε πάγο καλυμμένο με ύφασμα ή ψυχρά επιθέματα, με σκοπό τη μείωση του άλγους και του αιματώματος.
• Περιδέστε με έναν ελαστικό επίδεσμο την περιοχή της άρθρωσης όχι με σφιχτό, αλλά με σταθερό τρόπο, ώστε λόγω της ελαφριάς πίεσης που ασκείται να αποφευχθεί η επιδείνωση.
• Ανυψώστε το κάτω άκρο και τοποθετήστε το πάνω σε ένα μαξιλάρι, με σκοπό την ξεκούραση του μέλους.
• Καλέστε οπωσδήποτε βοήθεια από κάποια ομάδα διάσωσης.

Στην περίπτωση του τραύματος, δηλαδή της λύσης της συνέχειας του δέρματος ή και των υποκείμενων ιστών ακολουθήστε τα παρακάτω βήματα.

• Φορέστε γάντια για προστασία.
• Δροσίστε και καθαρίστε το τραύμα με άφθονο νερό.
• Τοποθετήστε πάνω στο τραύμα μια αποστειρωμένη γάζα και στεγνώστε το ή και καλύψτε το τραύμα με αποστειρωμένη γάζα ή τραυμαπλαστ.
• Χορηγήστε αντιβιοτικό και αντιτετανικό ορό σε περίπτωση που το τραύμα είναι ρυπαρό.

Αξίζει, λοιπόν, να εκπαιδευτούμε κατάλληλα, ώστε να παρέχουμε αποτελεσματικά πρώτες βοήθειες στους πάσχοντες; Αξίζει τελικά να διευκολύνουμε το έργο των επαγγελματιών υγείας, ενεργώντας με τους ορθούς χειρισμούς και προασπίζοντας την υγεία και τη ζωή των συνανθρώπων μας; Εάν όλοι εκείνοι οι μάρτυρες που έτυχε να παρευρίσκονται σε επείγουσες καταστάσεις γνώριζαν πρώτες βοήθειες, χιλιάδες ζωές θα είχαν σωθεί.