Της Εύας Δημητρίου,
H Κίνα περιτριγυρίζεται από εδαφικές διαμάχες. Από τα Ιμαλάια μέχρι τη Νότια και Ανατολική Σινική θάλασσα, το Πεκίνο είναι αντιμέτωπο με αυξανόμενες εντάσεις στα σύνορά της. Οι συνοριακές διαφορές ήταν ακόμα περισσότερες παλαιότερα. Ωστόσο, οι ηγέτες του Κομμουνιστικού Κόμματος, σε περιόδους που είχαν ανάγκη να αποδράσουν από τη διπλωματική απομόνωση, συναίνεσαν σε συμβιβασμούς, που τους απέφεραν συχνά λιγότερο από το 50% των εδαφών υπό διεκδίκηση. Η σημερινή, όμως, Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας έχει έντονες επεκτατικές βλέψεις και μια αυξανόμενη αυτοπεποίθηση για την υλοποίησή τους.
Στα δυτικά σύνορα, οι συνοριακές διαμάχες μεταξύ Ινδίας και Κίνας χρονολογούνται από την εποχή της αποικιοκρατίας. Έρχονται στην επιφάνεια ανά περιόδους, με πιο πρόσφατη κλιμάκωση τη σύγκρουση του Ιουνίου που στοίχισε τη ζωή σε 20 Ινδούς στρατιώτες. Η Κίνα ισχυρίζεται ότι ποτέ δε συμφώνησε με τους Βρετανούς για την οριοθέτηση των συνόρων, με αποτέλεσμα τα σύνορα που κληροδότησε η Μεγάλη Βρετανία στην Ινδία να αμφισβητούνται εντόνως από την Κινεζική πλευρά. Η Κίνα διεκδικεί κατά βάση την περιοχή Arunachal Pradesh, την οποία αποκαλεί Νότιο Θιβέτ, ενώ η Ινδία την περιοχή του Aksai Chin, ανατολικώς του Κασμίρ. Οι διαφιλονικούμενες περιοχές χωρίζονται από τη Γραμμή Πραγματικού Ελέγχου (Line of Actual Control), κατά μήκος της οποίας, συγκεκριμένα στην κοιλάδα Galwan, διαδραματίστηκαν τα γεγονότα του Ιουνίου. Μετά τον Σινοϊνδικό πόλεμο του 1962, οι σχέσεις των δύο χωρών είναι διαρκώς τεταμένες. Σύντομα επεισόδια έχουν λάβει χώρα από τότε, με την τελευταία αιματηρή σύρραξη να εκτυλίσσεται το 1975. Και ενώ η κατάσταση φαινόταν να λαμβάνει μια σταθερή τροχιά, η σύγκρουση του Ιουνίου έφερε και πάλι στο προσκήνιο την αιώνια διαμάχη.
Στα ανατολικά, η Κίνα είναι αντιμέτωπη με την Ιαπωνία. Η εδαφική διαμάχη αφορά τα νησιά Senkaku (ή Diaoyu για την Κίνα), στην Ανατολική Σινική θάλασσα, τα οποία διεκδικούνται και από τα δύο κράτη. Τα νησιά έχουν ιδιαίτερη γεωστρατηγική σημασία, καθώς δίνουν το πλεονέκτημα επέκτασης της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης στον «ιδιοκτήτη» τους. Το Πεκίνο επικαλείται ιστορικά στοιχεία που χρονολογούνται πριν από τον Σινοϊαπωνικό πόλεμο του 1895 και αποδεικνύουν την κυριαρχία του στις νήσους. Μετά το 1895, και έπειτα από μια έρευνα που έδειξε πως οι ακατοίκητοι νήσοι δεν είναι υπό τον έλεγχο κάποιου κράτους, η Ιαπωνία ενσωμάτωσε τις νήσους και, έκτοτε, ασκεί αποτελεσματικό έλεγχο. Η Κίνα, ωστόσο, ισχυρίζεται πως οι νήσοι δεν ήταν terra nullius, ώστε να τις ενσωματώσει τρίτο κράτος, αλλά απλώς ακατοίκητες, υπό την κυριαρχία του Πεκίνου. Το Τόκιο, από την πλευρά του, θεωρεί πως έχει πλήρη κυριαρχία επί των νήσων, καθώς τις θεωρεί κομμάτι του εδάφους του και υποστηρίζει πως οι κινεζικές διεκδικήσεις εμφανίστηκαν, αφού έγινε γνωστό πως η περιοχή είναι πιθανόν πλούσια σε φυσικούς πόρους.
Σημείο καμπής αποτελεί η απόφαση της Ιαπωνίας να εθνικοποιήσει τρία από τα εν λόγω νησιά, το 2012, τα οποία έως τότε ανήκαν σε ιδιώτες. Η Κίνα κατηγόρησε την Ιαπωνία πως παραβίαζε τη συμφωνία για διατήρηση του καθεστώτος των νήσων. Το 2013, προέβη σε ανακοίνωση Ζώνης Εντοπισμού Αεροπορικής Άμυνας (Air Defence Identification Zone/ ADIZ) πάνω από τα νησιά Senkaku, με σκοπό την αναγνώριση, την τοποθεσία και τον έλεγχο των πολιτικών αεροσκαφών, προς όφελος την εθνικής ασφάλειας. Έκτοτε, η Κίνα δεν αμφισβητεί μόνο την κυριαρχία της Ιαπωνίας επί των Senkaku, αλλά και την ικανότητά της να τα ελέγχει, στέλνοντας συχνά εναέριες και θαλάσσιες περιπόλους. Το 2018, τα δυο κράτη εγκαινίασαν ένα μηχανισμό κοινής επικοινωνίας για ναυτικά και εναέρια θέματα. Ωστόσο, η περιοχή δεν παύει να είναι φορτισμένη. Συχνά παρατηρούνται περιστατικά, όπως η πρόσφατη παρουσία της Κινεζικής ακτοφυλακής στην αιγιαλίτιδα ζώνη των νήσων. Σοβαρές ανησυχίες εγείρονται στην περίπτωση θερμού επεισοδίου, καθώς είναι πιθανή η εμπλοκή και των ΗΠΑ, εξαιτίας των υποχρεώσεων που απορρέουν από την αμοιβαία αμυντική συμφωνία με το Τόκιο.
Μεγαλύτερη ανησυχία προκαλούν οι κινήσεις της αναδυόμενης υπερδύναμης στα νότια σύνορά της. Η Νότια Σινική θάλασσα αποτελεί μια εξαιρετικά δύσκολη περιοχή, όσον αφορά στο διαμοιρασμό των κυριαρχικών δικαιωμάτων ανάμεσα στα ενδιαφερόμενα κράτη: Κίνα, Ταϊβάν, Φιλιππίνες, Βιετνάμ, Μαλαισία, Ινδονησία και Μπρουνέι. Η Κίνα, όμως, διεκδικεί, από τη δεκαετία του 1940, ένα τεράστιο κομμάτι της Νότιας Σινικής θάλασσας, το οποίο οριοθετείται με τη γραμμή των εννέα παυλών (9 dash-line). Η γραμμή περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, και τα αμφισβητούμενα νησιωτικά συμπλέγματα Paracel και Spratly. Συγκεκριμένα, το Πεκίνο ισχυρίζεται πως τα παραπάνω νησιά αποτελούν κομμάτι της επικράτειάς του. Παράλληλα, διεκδικούνται από τη Μαλαισία, το Βιετνάμ και τις Φιλιππίνες. Οι παράλογες διεκδικήσεις της Κίνας, όμως, σταδιακά γίνονται πράξη. Με σκοπό να υποστηρίξει τους ισχυρισμούς της και να εδραιώσει την παρουσία της στην περιοχή, έχει δημιουργήσει τεχνητά νησιωτικά συμπλέγματα πάνω σε υπάρχοντες υφάλους. Και πάνω στους ανυπολόγιστους τόνους στοιβαγμένης άμμου, που συσσώρευσε για να χτίσει, το Πεκίνο έχει κατασκευάσει λιμάνια, αεροδιαδρόμους και στρατιωτικές εγκαταστάσεις. Με λίγα λόγια, μετέτρεψε βράχια σε στρατιωτικές βάσεις. Και καθώς η Κίνα έχει πολλά συμφέροντα στην περιοχή (η Νότια Σινική θάλασσα έχει τεράστια αξία σε φυσικούς πόρους, με τα κοιτάσματα πετρελαίου να ανέρχονται σε 11 δισεκατομμύρια βαρέλια, φιλοξενεί το 10% της παγκόσμιας αλιείας και από τα νερά της διέρχεται το ⅓ του παγκόσμιου εμπορίου), για να συναινέσει σε κάτι λιγότερο από αυτό που διεκδικεί, η διαμάχη δε δύναται να λάβει άλλο δρόμο πέρα από εκείνον της κλιμάκωσης.
«Είμαστε σθεναρά αφοσιωμένοι στη διαφύλαξη της κυριαρχίας και της ασφάλειας της χώρας μας, καθώς και στην υπεράσπιση της εδαφικής μας ακεραιότητας», αναφέρει ο Πρόεδρος Xi Jinping. Ποιος, όμως, ορίζει τη λεπτή γραμμή που διαχωρίζει την υπεράσπιση της κυριαρχίας ενός κράτους από την αυθαίρετη επέκταση των συνόρων του; Η Κίνα, τα τελευταία χρόνια, έχει αποκτήσει έναν ιμπεριαλιστικό χαρακτήρα σε όλους τους τομείς. Να κατακτήσει την θέση της Νο1 εμπορικής και οικονομικής δύναμης στον κόσμο, να κατακτήσει το διάστημα, να εδραιώσει την κυριαρχία στην υψηλή τεχνολογία. Τι, λοιπόν, τη σταματάει από το να κατακτήσει και τους γείτονές της; Ας μην ξεχνάμε και τα ανοιχτά μέτωπα του Χονγκ Κονγκ και της Ταϊβάν. Η Κίνα έχει αποκτήσει μια έντονη αυτοπεποίθηση σχετικά με τις ικανότητές της, καθιστώντας τις πολιτικές της πιο επιθετικές. Οι στρατηγικοί της στόχοι, δηλαδή η εξάπλωση της επιρροής της και η προστασία της κυριαρχίας της, παράλληλα με την ανάγκη της να ελέγχει την περιοχή, την οδηγεί σε έναν ανεξέλεγκτο επεκτατισμό.
Είναι δευτεροετής φοιτήτρια του τμήματος Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών του Παντείου Πανεπιστημίου. Έχει συμμετάσχει σε διάφορες προσομοιώσεις του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών και άλλων περιφερειακών οργανισμών. Μιλάει αγγλικά και γαλλικά και ασχολείται ενεργά με τον εθελοντισμό.
