Του Κωνσταντίνου Πίχλιαβα,
Στο σημερινό μας άρθρο θα ασχοληθούμε με την δυναστεία των Σεβήρων, η οποία ήλεγχε τα ρωμαϊκά πράγματα από το 193 μέχρι και το 235 μ.Χ. Μέλη της δυναστείας αυτής είναι οι αυτοκράτορες: Σεπτίμιος Σεβήρος, Καρακάλλας (Marcus Aurelius Severus Antoninus Pius Augustus), Γέτας (Publius Septimius Geta Augustus), Μακρίνος, Ελαγάβαλος (Marcus Aurelius Antoninus Elagabalus) και Αλέξανδρος Σεβήρος (Marcus Aurelius Severus Alexander). Το τέλος της δυναστείας σηματοδοτεί το πέρασμα στην ασταθή περίοδο της Πεντηκονταετίας (235-284), η οποία θα τερματιστεί από τον Διοκλητιανό.
Για άλλη μια φορά στην ρωμαϊκή Ιστορία, μια δυναστεία, αυτή των Αντωνίνων, τελείωσε με την δολοφονία του διαδόχου του Μάρκου Αυρηλίου, Κομμόδου, τον χειμώνα του 192. Ο εκλεγείς από την Σύγκλητο διάδοχός του, Περτίνακας (Publius Helvius Pertinax), δολοφονήθηκε από τους Πραιτοριανούς, οι οποίοι δημοπράτησαν το αυτοκρατορικό αξίωμα. Αυτή τους η πράξη οδήγησε στην έκρηξη εμφυλίου πολέμου μεταξύ του «νομίμου» αυτοκράτορα Διδίου Ιουλιανού (Marcus Didius Salvius Iulianus) και τριών ανταπαιτητών (Κλόδιος Αλβίνος, Πεσκέννιος Νίγηρ και Σεπτίμιος Σεβήρος). Επικράτησε τελικά, ο διοικητής της Παννονίας Σεπτίμιος Σεβήρος, ο ιδρυτής της υπό εξέτασιν δυναστείας.
Ο νέος αυτοκράτορας ήταν μία αρκετά ενδιαφέρουσα περίπτωση ανθρώπου. Εν αντιθέσει, με τους άμεσους προκατόχους του, γόνους οικογενειών με απώτερη ιταλική καταγωγή, ο Σεπτίμιος Σεβήρος γεννήθηκε στην Μεγάλη Λέπτη (Leptis Magna) στην επαρχία της Ανθυπατικής Αφρικής και η προφορά του πρόδιδε την σημιτική του καταγωγή. Προκειμένου να καθιερώσει την εξουσία του, παρουσιάστηκε αρχικά, ως εκδικητής του δολοφονημένου Περτίνακα, αργότερα, παρουσίασε εαυτόν ως υιό του Μάρκου Αυρηλίου και μετονόμασε τον πρωτότοκο υιό του, Βασσιανό (ο μελλοντικός Καρακάλλας) σε Μάρκο Αυρήλιο Αντωνίνο. Με τον τρόπο αυτό προέβαλε την «δυναστική νομιμότητα» του οίκου του, περιβάλλοντάς τον με την αίγλη των «Πέντε καλών Αυτοκρατόρων».
Αντίστοιχου δυναμισμού προσωπικότητα ήταν και η αυτοκρατορική σύζυγος, Ιουλία Δόμνα. Η Ιουλία Δόμνα ήταν γόνος της ιερατικής δυναστείας, που ήλεγχε την πόλη της Έμεσας (η σημερινή Χομς της Συρίας) και του Ναού του Ελ-Γκαμπάλ (Ηλιογάβαλου στα ελληνικά). Η οικογένειά της απέκτησε πολιτικά δικαιώματα στα χρόνια των Ιουλίων-Κλαυδίων και η αρχιερατεία τους ήταν κληρονομική. Η ίδια έλαβε λαμπρή μόρφωση, ήταν μάλιστα η πάτρωνας του βίου του Απολλώνιου του Τυανέως, τον οποίο συνέγραψε ο Φιλόστρατος. Με την Ιουλία Δόμνα εγκαινιάζεται μία σειρά δυναμικών γυναικών της οικογένειας, οι οποίες θα παίξουν κρίσιμο ρόλο στα γεγονότα, που θα ακολουθήσουν.
Πρώτη δράση του νέου αυτοκράτορα ήταν μια εκστρατεία κατά των Πάρθων στην Ανατολή. Η εξέγερση του Κλοδίου Αλβίνου (οι δύο ανταπαιτητές του θρόνου είχαν συμφωνήσει σε ένα σχήμα με αυτοκράτορα τον Σεπτίμιο και καίσαρα τον Αλβίνο), όπου ανάγκασε τον Αυτοκράτορα να στρέψει αλλού την προσοχή του. Με την κατανίκηση του Αλβίνου, ο αυτοκράτορας επανήλθε δριμύτερος και κατέλαβε την Βαβυλώνα και (προσωρινά) την πρωτεύουσα των Πάρθων, Κτησιφώντα. Τότε ιδρύθηκε η επαρχία της Μεσοποταμίας. Επιστρέφοντας στην Ρώμη, πέρασε από την Αίγυπτο, όπου παραχώρησε καθεστώς αυτοδιοίκησης στις μεγάλες πόλεις (μητροπόλεις) και στην Αλεξάνδρεια, η οποία από την εποχή των Πτολεμαίων ακόμα στερούταν Βουλής. Την περίοδο αυτή, εντάχθηκαν και οι πρώτοι «Αιγύπτιοι» στην Σύγκλητο. Τέλος, αξιοσημείωτη ήταν η γνωμοδοτική δράση του αυτοκράτορα, ο οποίος περιστοιχιζόταν από λαμπρούς νομικούς, ενώ, και ο ίδιος διέθετε νομική παιδεία.
Η διαδοχή του Σεπτιμίου Σεβήρου ήταν ένα αρκετά ακανθώδες ζήτημα, καθώς οι σχέσεις μεταξύ των δύο αδερφών, Καρακάλλα και Γέτα, δεν ήταν οι καλύτερες. Το 198 ο Καρακάλλας προβιβάστηκε σε συναυτοκράτορα, ενώ ο μικρότερος (και αγαπημένος της Ιουλίας Δόμνας) Γέτας έλαβε τον τίτλο του Καίσαρα, όλα έδειχναν ότι οι δύο αδερφοί θα συγκυβερνήσουν. Κατά την διάρκεια εκστρατείας κατά των Πίκτων στην Βρετανία (208-211), ο Γέτας ανακηρύχτηκε συνάρχοντας του πατέρα και του αδερφού του. Ο Σεπτίμιος Σεβήρος αρρώστησε τον Φεβρουάριο του 211 και πέθανε λίγο αργότερα, με τα τελευταία λόγια προς τους υιούς του να ήταν τα εξής: ὁμονοεῖτε, τοὺς στρατιώτας πλουτίζετε, τῶν ἄλλων πάντων καταφρονεῖτε. Λόγια ενδεικτικά της μεταστροφής της αυτοκρατορικής εξουσίας επί τω αυταρχικότερω.
Η συναρχία των δύο αδερφών, που ακολούθησε, υπήρξε εξαιρετικά σύντομη. Τον Φεβρουάριο του 212, ο Καρακάλλας εκτέλεσε τον αδερφό του με την κατηγορία συνωμοσίας εναντίων του. Η μνήμη του, συστηματικά διεγράφη με την επιβολή της damnatio memoriae. O επιζήσας αυτοκράτορας ήταν μία αξιοσημείωτη προσωπικότητα. Είναι ο μόνος αυτοκράτορας (μαζί με τον Καλιγούλα), του οποίου το προσωνύμιο έμεινε στην ιστορία. Του δόθηκε από τους στρατιώτες, εξαιτίας της προτίμησής του σε ένα κελτικής προέλευσης πανωφόρι με κουκούλα (caracalus), κατάλληλο για την στρατιωτική ζωή. Ως νέος, ο Καρακάλλας έλαβε αξιόλογη μόρφωση, τον διακατείχε όμως, αγάπη για τον ιππόδρομο και τις μονομαχίες, καθώς και αποστροφή προς την Σύγκλητο. Ίσως, στο τελευταίο οφείλεται και η αρνητική φόρτιση του ονόματός του.
Ακόμα λέγεται, πως θεωρούσε εαυτόν μετεμψύχωση του Μεγάλου Αλεξάνδρου και ως εκ τούτου επέτρεψε την ένταξη Σπαρτιατών και Μακεδόνων στο στράτευμα με την συγκρότηση των κοόρτεων Laconica και Macedonica. Γνωρίζοντας την αντιπάθεια, που έτρεφαν προς το πρόσωπό του οι συγκλητικοί, αύξησε τον μισθό των στρατιωτών και παρέσχε με διάταγμά του (Constitutio Antoniniana, 212 μ.Χ.) την ρωμαϊκή πολιτεία (πολιτικά δικαιώματα) σε κάθε ελεύθερο πολίτης της Αυτοκρατορίας.
Παρά την στήριξη των πολιτών εξ αιτίας αυτής του της πράξης, η αντιπαλότητα με την Σύγκλητο θα επιφέρει την πτώση του. Το 216, ο Καρακάλλας κήρυξε τον πόλεμο κατά των Πάρθων (216-217), οι επιχειρήσεις συνεχίστηκαν καθ’ όλη την διάρκεια του 217, μέχρις ότου, ο έπαρχος του Πραιτωρίου, Μακρίνος, τον δολοφόνησε και ανακηρύχτηκε αυτοκράτορας. Ωστόσο, η μνήμη του ποτέ δεν καταδικάστηκε από την Σύγκλητο, δείγμα της υψηλής δημοτικότητάς του.
Με τον τρόπο αυτό, ολοκληρώσαμε την παρουσίαση των δύο πρώτων ηγεμόνων της δυναστείας των Σεβήρων. Στο επόμενό μας άρθρο, θα ακολουθήσουν ο σφετεριστής Μακρίνος και οι βασιλείες του Ηλιογάβαλου και του Αλέξανδρου Σεβήρου, του τελευταίου της δυναστείας.
Βιβλιογραφία
- Ακτσέλη Δήμητρα, Σεπτίμιος Σεβήρος (193-211 μ.Χ.), Βιογραφίες Αυτοκρατόρων, Ρωμαϊκή Θεσσαλονίκη, Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, Τ.Α.Π., Θεσσαλονίκη 2003, σ. 64-65
- Mackay Ch., Εμφύλιος Πόλεμος και η Δυναστεία των Σεβήρων, 193-235 μ.Χ., Αρχαία Ρώμη Στρατιωτική και πολιτική Ιστορία, Παπαδήμας, Αθήνα 2014, σ. 318-328
- Μπουραζέλης Κ., Oι τρόφιμοι της Λύκαινας, ΜΙΕΤ, Αθήνα 2015, σ. 321-330
- Rostovtseff M., Ρωμαϊκή Ιστορία, Οxford 1960, μετάφραση Κάλφογλου Βασιλική, Εκδόσεις Παπαζήση, 1984, σ. 302-304, 311
- Σακελαρίου Μ., Η εποχή των Σεβήρων και της Αναρχίας (193-284 μ.Χ.), Ελληνισμός και Ρώμη, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. 14, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 2015, σ. 99-105
