Μονόκερος: Tο εθνικό ζώο της Σκωτίας

Του Απόλλωνα-Δαμιανού Κικίδη,

Η Σκωτία, ενώ έχει ποικίλη πανίδα, ειδικά στην περιοχή των Highlands, όπως το εγχώριο είδος αγελάδας, τα “hairy coos”, έχει επιλέξει για εθνικό της ζώο τοn μυθικό μονόκερο. Κάποιος εύλογα θα αναρωτιόταν γιατί να επιλέξει αυτό το μυθικό πλάσμα και όχι κάποιο αληθινό ζώο, ή έστω ένα μυθικό ζώο στενά δεμένο με το τόπο και τους θρύλους του, όπως η Νέσι το τέρας του Λοχ Νες.

Ο μονόκερος όμως από τον Ύστερο Μεσαίωνα συνδέθηκε με τη Σκωτία και συμβολιζόταν στην εραλδική τους τέχνη. Ο μονόκερος τότε επιλέχτηκε εξαιτίας του συμβολισμού του και της έχθρας των Σκωτσέζων με τους Άγγλους.

Το ζώο αυτό τότε συμβόλιζε πολλά, όπως αγνότητα, ευγένεια, αρρενωπότητα, δύναμη και κουράγιο. Ο φυσικός εχθρός του μάλιστα θεωρούνταν το λιοντάρι, το εθνικό ζώο των Άγγλων, με δεύτερο να έρχεται ο ελέφαντας. Ήταν ένα ζώο που ήταν σχεδόν ακατόρθωτο να νικηθεί και να υποταχθεί, όπως και οι Σκωτσέζοι δεν υποτάσσονταν στους Άγγλους.

Ο μονόκερος θεωρείται πως εμφανίζεται πρώτα σε σφραγίδες της Μεσοποταμίας, έπειτα σε βιβλία φυσικής ιστορίας των αρχαίων Ελλήνων, όχι σαν μυθολογικό όν, αλλά ως ο ινδικός όνος, ένα πραγματικό ζώο. Κάποιοι όπως ο Πλίνιος ο γηραιός έδιναν στον μονόκερο μια μορφή χιμαιρική ενώνοντας κομμάτια πολλών ζώων. Ο Κοσμάς ο Ινδικοπλεύστης τον 6^ο αιώνα μ.Χ. είναι ο πρώτος που μας παρουσιάζει τη θέληση του μονόκερου για ελευθερία και την υπερφυσική του δύναμη. Έγραφε πως το ζώο αυτό είχε όλη του τη δύναμη του στο κέρατο και κανείς δεν θα μπορούσε να το πιάσει ζωντανό. Σε περίπτωση λοιπόν, που κάποιος θα τον κυνήγαγε και τον παγίδευε, ο μονόκερος θα έβρισκε ένα γκρεμό και θα έπεφτε από αυτόν. Θα προσγειωνόταν στο κέρατο και έτσι θα ξέφευγε αλώβητος.

Στον μεσαίωνα οι πηγές για τον μονόκερο απέρρεαν από τις προαναφερθείσες αρχαίες αναφορές, αλλά και τη Βίβλο. Χριστιανικά κείμενα όπως ο Φυσιολόγος του 2^ου αιώνα μ.Χ. έκαναν διάσημο τον μύθο ότι ένας μονόκερος μπορούσε να παγιδευτεί μόνο από μια παρθένα. Διότι, μόλις τη δει το ζώο θα πάει να κοιμηθεί με το κεφάλι του στα πόδια της. Αυτό ήταν μια αλληγορία για τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου με την Παναγία να έχει το ρόλο της Παρθένου και ο Χριστός του Μονόκερου. Υπάρχουν πολλές απεικονίσεις μάλιστα με τον Αρχάγγελο Γαβριήλ ως τον κυνηγό που οδηγεί τον Χριστό σε αυτή.

Η Σύνοδος του Τριδέντου ύστερα απαγόρευσε αυτή την απεικόνιση του Ευαγγελισμού.

Το κέρας των μονόκερων θεωρούνταν πως είχε ιαματικές ιδιότητες. Για αυτό συχνά γινόταν εμπόριο με κέρατα των φαλαινών Νάρβαλ, τα οποία διαφημίζονταν ως κέρατα των μυθικών αυτών πλασμάτων, προς εξαπάτηση ατόμων που έψαχναν ίαση.

Ο μονόκερος ήταν γνωστός ως ένα ζώο που μπορούσε να παγιδευτεί μόνο από απάτη, και ακόμα και τότε θεωρούταν πως θα προτιμούσε να αυτοκτονήσει από το να υποδουλωθεί. Έτσι, ήθελε να διαφημίζει και ο λαός της Σκωτίας ότι θα συμπεριφέρονταν απέναντι στους Άγγλους γείτονές τους. Παρ’ όλα αυτά, απεικόνιζαν τον μονόκερο με ένα στέμμα στο λαιμό του και μια αλυσίδα να περνάει από αυτό ανάμεσα από τα πόδια του. Έτσι έδειχναν πως ο βασιλιάς τους ήταν αρκετά δυνατός για να μπορέσει ακόμα και το ζώο αυτό να θέσει στην υπηρεσία του.

Τον μονόκερο μπορούσαν να εμπεριέχουν τα βασιλικά σύμβολα, και τα σύμβολα επίλεκτων αριστοκρατών ως ένδειξη τιμής έπειτα από άδεια του βασιλιά.

Σήμερα ο μονόκερος στέκει δίπλα στο λιοντάρι στο βασιλικό εθνόσημο. Φοράει όμως στέμμα μόνο στην Σκωτσέζική εκδοχή του.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Browne Thomas, Pseudodoxia Epidemica, Βιβλίο 3, Κεφάλαιο 23, 1646
• Ley Willy, Exotic Zoology, Viking Press, σελ. 13-27
• Nisbet, Alexander, A System of Heraldry, Εδιμβούργο, 1816, σελ. 304-306
• Physiologus, μετάφραση του Michael J. Curley, University Texas Press, Austin&London, 1979, σελ. 51
• The Encyclopædia Britannica: A Dictionary of Arts, Sciences, Literature and General Information, 27, 1911, σελ. 581
• Αριστοτέλης, Περί ζώων μορίων, Βιβλίο 3, Κεφάλαιο 2
• Αριστοτέλης, Περί ζώων ιστορίας, Βιβλίο 2, Κεφάλαιο 1
• Κλαύδιος Αιλιανός, Περί Ζώων Ιδιότητος, Βιβλίο 3, Κεφάλαιο 41 και Βιβλίο 4, Κεφάλαιο 52
• Κοσμάς Ινδικοπλεύστης, Christian Topography, Βιβλίο 11 σελ. 358-373
• Πλίνιος ο Πρεσβύτερος, Φυσική Ιστορία, Βιβλίο 8, Κεφάλαιο 31
• Στράβων, Γεωγραφικά, Βιβλίο 15, Κεφάλαιο 1, μέρος 56
• http://bestiary.ca/beasts/beast140.htm
• https://www.amnh.org/exhibitions/mythic-creatures/land/unicorns-west-and-east
• http://www.jewishencyclopedia.com/articles/14584-unicorn
• https://www.bbc.com/news/uk-scotland-tayside-central-33237947
• https://www.scotsman.com/arts-and-culture/why-unicorn-scotlands-national-animal-1489215
• http://www.universalleonardo.org/work.php?id=438
• https://www.britannica.com/topic/unicorn#ref222310
• https://www.visitscotland.com/about/uniquely-scottish/national-animal-unicorn/
• http://www.bbc.com/travel/story/20190408-what-unicorns-mean-to-scottish-identity