Της Μαριλίνας Γερασίμου,
Τελειώνοντας το σχολείο, μια από τις ωραιότερες αναμνήσεις που έχω είναι η συμμετοχή μου στο ρητορικό όμιλο. Είχα την τύχη το σχολείο μου να προσφέρει στους μαθητές του αυτήν την δυνατότητα και έτσι διστακτικά στην αρχή, καθότι στην πρώτη Γυμνασίου ελάχιστα γνώριζα για την τέχνη της ρητορικής, κάθε Τρίτη μεσημέρι μετά το πέρας του σχολείου, ξεκίνησα την πορεία μου στον όμιλο της ρητορικής που κατέληξε να είναι κάτι παραπάνω από πάθος για μένα.
Πέρα από τις υπέροχες φιλίες που αναπτύχθηκαν στη βάση του κοινού ενδιαφέροντος για τη ρητορική, τα αξέχαστα απογεύματα που περνούσα με τους συμμαθητές μου και τα ατελείωτα Σαββατοκύριακα που περνούσαμε σε διοργανώσεις ρητορικών αγώνων, η ενασχόληση μου αυτή με έχει εφοδιάσει με τόσες ικανότητες που δεν μπορώ παρά να αναρωτιέμαι, γιατί η διδασκαλία της ρητορικής στα σχολεία δεν είναι τόσο διαδεδομένη.
Η τέχνη αυτή της ρητορικής που μας έρχεται από την αρχαία εποχή, στις μέρες μας έχει παρεξηγηθεί και έχει φτάσει ακόμα και να κατακρίνεται. Σήμερα, η ρητορική δεν συνυφαίνεται με το επιχείρημα, αλλά περισσότερο με την επίκληση στο συναίσθημα, τη δημαγωγία, την επίθεση στο ήθος του άλλου και το λαϊκισμό. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για την τέχνη της ορθής δόμησης του προφορικού λόγου και της επιχειρηματολογίας, η οποία δεν είναι μόνο θεωρητική γνώση, αλλά και πρακτικό εφόδιο. Ένας ικανός ρήτορας άλλωστε, δεν είναι ο λαοπλάνος πολιτικός ούτε ο ηθοποιός-δικηγόρος· είναι ο απλός άνθρωπος που επιλέγει τη συζήτηση αντί του τσακωμού και την επιχειρηματολογία αντί της προσωπικής επίθεσης, γιατί η εκμάθηση της ρητορικής πέρα από το βασικό της αντικείμενο που είναι η καλλιέργεια του προφορικού λόγου, καλλιεργεί και το ήθος των ομιλητών.
Θα πίστευε κανείς πως οι αναγκαίες αρετές ενός ικανού ομιλητή είναι η γοητεία, η ικανότητα να πείθει και να καθηλώνει το ακροατήριο, η επιβλητική παρουσία και ομιλία. Είναι έκπληξη να αντιλαμβάνεσαι πως για να είσαι ικανός ομιλητής οφείλεις να είσαι και καλός ακροατής, να έχεις υπομονή, να δείχνεις σεβασμό και πνεύμα συνεργατικότητας. Αυτά είναι τα χαρίσματα που αναπτύσσει κάνεις μέσα από την ενασχόληση του με τη ρητορική, τα οποία τον καθορίζουν ως ομιλητή αλλά και ως άνθρωπο. Και το κυριότερο είναι πως μπορεί να μην τα έχεις έμφυτα, αλλά τα αποκτάς στην πορεία σου και στην εξέλιξη σου ως ομιλητή, μέσα από προσωπική προσπάθεια και αυτοπειθαρχία.
Τα ρητορικά αγωνίσματα, στα οποία εξασκούνται οι μαθητές στο πλαίσιο της διδασκαλίας της αντιλογίας είναι είτε ατομικά είτε ομαδικά και έχουν αυστηρούς κανόνες δομής και ανάπτυξης που ο ομιλητής πρέπει να ακολουθήσει. Ο κάθε ομιλητής έχει συγκεκριμένο χρόνο να αναπτύξει την άποψη του, οφείλει να τη δομήσει βάσει λογικών επιχειρημάτων και όχι μέσω επικλήσεων και τυχαίων παραδειγμάτων και παράλληλα στα ομαδικά αγωνίσματα, είναι ζωτικής σημασίας η καλή συνεργασία της ομάδας και η ύπαρξη αμοιβαίου σεβασμού ανάμεσα στα μέλη της. Το κυριότερο όμως είναι πως ο κάθε ομιλητής υποχρεούται να ακούει υπομονετικά τους άλλους προτού αντικρούσει τα λεγόμενά τους, όταν βεβαίως πάρει τη θέση του στο βήμα.
Είναι προφανές πως μόνο οφέλη μπορεί να αποκομίσει ένας νεαρός μαθητής από τη διαδικασία της εκμάθησης της ρητορικής. Η αγωγή του προφορικού λόγου είναι ένα μάθημα που λείπει από τα σχολεία, ένα μάθημα που προσφέρει παιδεία, που διασφαλίζει ότι τα παιδιά θα είναι συνεχιστές της Δημοκρατίας μας. Γιατί η αγωγή του προφορικού λόγου δεν είναι μόνο κομμάτι της προσωπικής πνευματικής καλλιέργειας, είναι και μια κοινωνική αρετή. Τόσο σε επίπεδο καθημερινής επικοινωνίας όσο και σε επίπεδο συζητήσεων στο πλαίσιο της πολιτικής, στις κοινωνίες που οι πολίτες είναι εθισμένοι (με την Αριστοτελική έννοια της λέξης) στο διάλογο και την επιχειρηματολογία, η κοινωνική αλληλεγγύη και η πολιτική σταθερότητα είναι δεδομένες, ενώ η πρόοδος και η αλλαγή εξασφαλίζεται μέσα από γόνιμη αντιπαράθεση και τεκμηριωμένη αμφισβήτηση. Αντιλαμβάνεται βεβαίως κανείς, πως εάν όλοι οι πολιτικοί γνώριζαν αυτές τις βασικές αρχές της αντιλογίας, το τοπίο της δημόσιας πολιτικής συζήτησης θα ήταν τελείως διαφορετικό.
Η ένταξη της διδασκαλίας της ρητορικής στο σχολείο, ουσιαστικά είναι μια επένδυση στο μέλλον των παιδιών αλλά και της κοινωνίας. Είναι αδιαμφισβήτητο πως μόνο κερδισμένος βγαίνει κανείς μέσα από αυτή τη διαδικασία και με βεβαιότητα μπορώ να πω, πως αυτές οι εμπειρίες μένουν αξέχαστες, όπως μου έχουν μείνει και μένα οι Τρίτες μετά το σχολείο!
Γεννημένη το 2001 στην Αθήνα, είναι φοιτήτρια της Νομικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Μεγαλύτερο πάθος της είναι οι αντιλογίες και ένα πράγμα που δε θα μπορούσε να λείπει από τη ζωή της είναι τα ταξίδια. Μετράει συμμετοχές σε μοντέλα προσομοιώσεων και διεθνή συνέδρια, ενώ στο κέντρο των ενδιαφερόντων της βρίσκονται η μουσική, η τέχνη και τα πολιτικά και κοινωνικά θέματα.
