Ulysses S. Grant, ένας Πρόεδρος πριν την εποχή του

Του Ηλία Κοντού,

Τα τελευταία χρόνια, η κοινότητα των ιστορικών δείχνει θερμό ενδιαφέρον για τον 18^ο Πρόεδρο των Η.Π.Α. κι ας ήταν χαμηλά στην υπόληψή τους μέχρι τώρα. Ο ήρωας του Εμφυλίου Πολέμου και ιδρυτής του Eθνικού Πάρκου του Yellowstone ήταν πολλά περισσότερα από ένας στρατιωτικός.

Πριν την εκλογή

Γεννημένος το 1822 στο Ohio, με πατέρα βυρσοδέψη, ο Hiram Ulysses Grant έδειξε από νωρίς την απέχθειά του για το επάγγελμα του πατέρα του. Ασχολήθηκε με το οικογενειακό κτήμα και το πάθος του, την ιππασία, μέχρι την ηλικία των 17 ετών, όταν εντάχθηκε κάπως απρόθυμα στη στρατιωτική ακαδημία του West Point. Παρεμπιπτόντως, ο δημοκρατικός βουλευτής, που πρότεινε τον Grant στην ακαδημία, τον ανέφερε ως U.S.Grant, αρχικά, που ο ίδιος υιοθέτησε, για να μην έχει προβλήματα κατά την εγγραφή του και τον συνόδευσαν στην υπόλοιπη ζωή του. Το S. δεν ανταποκρινόταν στα πραγματικά του αρχικά, αλλά οι σύντροφοί του θα αρχίσουν να τον φωνάζουν Θείο Σαμ (Uncle Sam).

Η στρατιωτική ζωή θα τον κερδίσει: αποφοίτησε με μέτριες συστάσεις από το West Point, αλλά έδειξε την πραγματική του αξία στον Αμερικανικό-Μεξικανικό πόλεμο (1846-1848). Η απομάκρυνση από τη γυναίκα και τους δύο γιους, που είχε αποκτήσει μέχρι τότε, τον οδήγησε στο αλκοόλ και εν τέλει στην παραίτηση από τον στρατό, το 1854. Η σχέση του με το αλκοόλ, παρ’ ότι δεν αποδείχθηκε ποτέ, ήταν σημαντικό όπλο στη φαρέτρα των πολιτικών του αντιπάλων, τις δεκαετίες που ακολούθησαν.

Η περίοδος αυτή διαμόρφωσε τον χαρακτήρα του νεαρού Grant. Απέκτησε ηγετικές τάσεις, μελέτησε την στρατιωτική τακτική και ήρθε σε επαφή με τους ιθαγενείς Αμερικάνους, την θέση των οποίων ενστερνίστηκε, έχοντας γίνει μάρτυρας σε πολλά περιστατικά βίας εναντίον τους από τους λευκούς. Η επαφή του με τις φρικαλεότητες του πολέμου απέναντι σε υποδεέστερους εχθρούς, όπως οι Μεξικανοί, θα σημαδέψουν τη μετέπειτα προεδρία του. Ο ίδιος, στα απομνημονεύματά του, δήλωσε πως «Ο εμφύλιος πόλεμος, Θεία Δίκη για τις ενέργειες των Αμερικανών κατά των Μεξικανών». Ίσως αν οι σημερινοί ηγέτες είχαν ανάλογες εμπειρίες, να ήταν πιο διστακτικοί απέναντι στον πόλεμο.

Μετά από πολλές αποτυχημένες επιχειρηματικές απόπειρες, ο πατριωτισμός θα ξυπνήσει μέσα του το 1861, με τον Εμφύλιο Πόλεμο. H προηγούμενη εμπειρία του, αλλά και οι άμεσες επιτυχίες του, θα οδηγήσουν στην ταχύτατη ανέλιξή του. Η μεγάλη νίκη, που πέτυχε για τους Βόρειους, στη μάχη του Fort Donelson, με την περίφημη «άνευ όρων παράδοση», θα τον κάνει ήρωα. Το 1865, ο στρατηγός πλέον και αρχηγός του στρατού των Βορείων Grant θα πολιορκήσει το Petersburg και θα νικήσει τον στρατηγό Robert Edward Lee της Συνομοσπονδίας. Δείχνοντας μεγαλοψυχία και σεβασμό στον αντίπαλο, θα αφήσει τους ηττημένους να διαφύγουν προς τις οικίες τους και θα υποστηρίξει την αμνηστία για τους ηγέτες των Νοτίων, κατά τη διάρκεια της θητείας του ως Πρόεδρος.

Η διένεξη, που ακολούθησε, με τον Δημοκρατικό Πρόεδρο, Andrew Johnson (1865-1869), τον ώθησε προς τους Ριζοσπάστες Ρεπουμπλικάνους. Άπειρος πολιτικά και απρόθυμος, όταν του προτάθηκε το χρίσμα, αναγκάστηκε να δεχθεί, λυγίζοντας από την πίεση, που του ασκούσε ο αμερικανικός λαός. Ο ήρωας του Εμφυλίου Πολέμου, στα μάτια της κοινής γνώμης, ήταν η φυσική επιλογή για τη θέση του Προέδρου.

Προεδρία (1869-1877)

Η νίκη του Grant έναντι του Δημοκρατικού Horatio Seymour, με 214 εκλέκτορες έναντι 80, ήταν φυσικό επόμενο. Μόλις στα 46 του, ήταν ο νεότερος, μέχρι τότε, Πρόεδρος των Η.Π.Α., κατά τη στιγμή της εκλογής του (πλέον 4^ος , μετά τον Theodore Roosevelt, τον John Kennedy και τον Bill Clinton).

Τα ιδανικά του Grant φάνηκαν ευθύς εξαρχής. Έχοντας μπροστά του το δύσκολο έργο της Ανασυγκρότησης, της ανασύστασης δηλαδή των Η.Π.Α. ως ενιαίο κράτος, δεν δίστασε να υποστηρίξει αμφιλεγόμενες για την εποχή επιλογές. Η 15^η τροπολογία έδινε δικαίωμα ψήφου στους έγχρωμους άνδρες (όχι, βέβαια, σε γυναίκες, οι οποίες έπρεπε να περιμένουν άλλα 50 χρόνια, μέχρι το 1920, προκειμένου να ψηφίσουν), ενώ η Πράξη περί Ιθαγένειας του 1870 έδινε δικαίωμα αμερικανικής ιθαγένειας σε Αφρικανούς γεννημένους στις Η.Π.Α. (αλλά όχι σε Ασιάτες). Στην πραγματικότητα, όμως, οι νότιες Πολιτείες, και όχι μόνο, έβρισκαν τρόπους να εφαρμόσουν τον φυλετικό διαχωρισμό, για τουλάχιστον έναν αιώνα ακόμα.

Επιχείρησε, ακόμα, να αλλάξει ριζικά τον τρόπο που η αμερικανική κοινωνία έβλεπε τους ιθαγενείς. Στόχευε στην σταδιακή ενσωμάτωσή τους. Η Πολιτική του περί Αυτόχθονων Αμερικανών μεταφράστηκε στον διορισμό του Ely S. Parker, με καταγωγή από τη φυλή Seneca, ως υπευθύνου για τις Ινδιάνικες Υποθέσεις και στη σύσταση επιτροπής για σχετικά ζητήματα. Ίδρυσε, ακόμα, το Υπουργείο Δικαιοσύνης, με σκοπό τη δίωξη της Ku Klux Klan, ενίοτε με στρατιωτικά μέσα, πετυχαίνοντας την υποχώρησή τους, μέχρι τη δυναμική επάνοδό τους, τη δεκαετία του 1910.

Η Συνθήκη της Washington (1871) ήταν η μεγαλύτερη επιτυχία στην εξωτερική πολιτική της θητείας του Grant, δίνοντας τέλος στη διαμάχη με τη Μ. Βρετανία για την κατασκευή του USS Alabama για χάρη των Νοτίων, κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου. Η κυβέρνηση του Grant κράτησε χαμηλό προφίλ στον δεκαετή πόλεμο Κούβας–Ισπανίας (1868-1878) και κέρδισε την αποζημίωση από τη δεύτερη για τη σύλληψη και εκτέλεση του αμερικανικού πληρώματος του πλοίου Virginius. Η προσπάθεια του, όμως, να προσαρτήσουν οι Η.Π.Α. τον Άγιο Δομίνικο (σημερινή Δομινικανή Δημοκρατία), προσβλέποντας σε οικονομικά οφέλη, έπεσε στο κενό. Το Κογκρέσο θα αρνηθεί την πρόταση του Προέδρου, καθοδηγούμενο από τον Charles Sumner, μέχρι πρότινος σύμμαχο του Grant, προς μεγάλη έκπληξη του ίδιου του Grant. Το επιχειρηματικό του δαιμόνιο θα δώσει το έναυσμα, πάντως, σε μελλοντικό Πρόεδρο των Η.Π.Α. να ζητήσει την αγορά της… Γροιλανδίας (βλ. Donald Trump).

O Ulysses S. Grant κέρδισε την επανεκλογή του στις εκλογές του 1872. Αντίπαλός του ο Horace Greeley, πρώην εκδότης της New York Tribune. Παρά την υποστήριξη του τελευταίου από Δημοκρατικούς και Φιλελευθέρους Ρεπουμπλικάνους εξίσου, ο Grant θα πετύχει συντριπτική νίκη, με 286 εκλέκτορες έναντι 66 του αντιπάλου του.

Η 2^η θητεία του Grant, όμως, σημαδεύτηκε από σκάνδαλα. Με εξαίρεση, ίσως, τον Hamilton Fish, τον ικανότατο υπουργό Εξωτερικών, ο Grant κατηγορήθηκε για την επιλογή και την πίστη του σε συνεργάτες που μπλέχτηκαν σε ουκ ολίγα σκάνδαλα. Κυριότερο το “Whiskey Ring”, μια εγκληματική οργάνωση, που κέρδιζε εκατομμύρια, αποφεύγοντας να αποδώσει φόρους στο κράτος για το εμπόριο αλκοόλ. Όταν στους κατηγορούμενους συμπεριλήφθηκε ο Orville Babcock, προσωπικός βοηθός του Grant, εκείνος κατέθεσε υπέρ του, προκαλώντας την αθώωσή του, με μόνο όρο την παραίτηση από την κυβερνητική θέση.

Εξάλλου, έξι χρόνια νωρίτερα, το 1869, ο Grant είχε πέσει θύμα δύο επιτήδειων, του Jay Gould και του James Fisk. Χρησιμοποιώντας κοντινό πρόσωπο του Προέδρου, οι δύο τους κατάφεραν να επηρεάσουν την αγορά χρυσού, προκειμένου να βγάλουν κέρδος. Ο Grant το αντιλήφθηκε τελευταία στιγμή και διέταξε την άμεση πώληση χρυσού αξίας 4 εκατομμυρίων δολαρίων. Το σχέδιο των Gould και Fisk ανετράπη, αλλά η αμερικανική οικονομία αντιμετώπισε τις συνέπειες. Η απόφαση αυτή του Grant ελήφθη την Παρασκευή, 24 Σεπτεμβρίου 1869, ημέρα που ονομάστηκε “Black Friday”.

Παρά τα σκάνδαλα, η εντιμότητα του ίδιου του Grant δεν αμφισβητήθηκε ποτέ. Ήταν, όπως θεωρήθηκε, σφάλματα κρίσης και όχι θέμα πρόθεσης.

Παρακαταθήκη

Αντιμέτωπος με τον οικονομικό πανικό του 1873, ο Πρόεδρος Grant αρνήθηκε την περαιτέρω έκδοση χρήματος χωρίς αντίκρισμα σε κρατικό απόθεμα χρυσού ή ασημιού (greenbacks), πρακτική που ξεκίνησε κατά τη διάρκεια του πολέμου, φοβούμενος μείωση της αξίας του δολαρίου. Το βέτο του Προέδρου, σε αυτό που ονομάστηκε Πληθωριστικός Νόμος, αλλά και η μετέπειτα στροφή του στο περιορισμό των “greenbacks” και στην έκδοση χρήματος βασισμένου αποκλειστικά στον χρυσό, έθεσε τις βάσεις για τον οικονομικό συντηρητισμό, που χαρακτηρίζει το Ρεπουμπλικανικό κόμμα μέχρι σήμερα.

Μετά τη θητεία του, ο Grant γνώρισε άλλη μια επιχειρηματική αποτυχία, που κατέληξε σε οικονομική κατάρρευση για τον ίδιο. Καπνιστής, διεγνώσθη με καρκίνο του φάρυγγα, το 1884. Αποφασισμένος να βοηθήσει οικονομικά την οικογένειά του, έγραψε τα «Απομνημονεύματά» του, τα οποία εκδόθηκαν από τον προσωπικό του φίλο, Mark Twain. Λίγες μέρες αφού τελείωσε τη συγγραφή, απεβίωσε. Στο Μαυσωλείο, που τοποθετήθηκαν η σορός η δική του και της γυναίκας του, ενός από τα μεγαλύτερα στον κόσμο, με ύψος 45 μέτρων, θα βρει κανείς την επιγραφή με τη ρήση του “Let us have peace”. Ας έχουμε ειρήνη.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• Ulysses S. Grant, The White House (official website), https://www.whitehouse.gov/about-the-white-house/presidents/ulysses-s-grant/
• ULYSSES S. GRANT, MILLER CENTER, https://millercenter.org/president/grant
• Ulysses Simpson Grant, U.S. Army Center Of Military History, https://history.army.mil/html/faq/grant.html
• Ulysses S. Grant, Biography, https://www.biography.com/us-president/ulysses-s-grant

Ηλίας Κοντός

Γεννήθηκε το 1992 και μεγάλωσε στο Πέραμα Αττικής. Είναι απόφοιτος του τμήματος Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών του Παντείου Πανεπιστημίου. Επιστημονικά τον ιντριγκάρει η διεθνής πολιτική και η ιστορία. Τα ενδιαφέροντα του περιλαμβάνουν τον αθλητισμό, τα ταξίδια και την λογοτεχνία.