Της Μαρίας Καλαμπόκα,
Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, η Κίνα έχει αναδειχθεί ως σημαντική δύναμη στο διεθνές γίγνεσθαι, καθώς με τις πρωτοβουλίες της κατόρθωσε να μετατοπίσει τη θέση της από την περιφέρεια στο επίκεντρο του διεθνούς πεδίου. Διαθέτει μια ισχυρή οικονομία, εξέχουσα πολιτιστική κληρονομιά, διευρύνει την παρουσία της στο εξωτερικό και, μάλιστα, η επενδυτική της πολιτική στην Ανατολική Ευρώπη κέρδισε τις εντυπώσεις, καθώς οι εμπορικές συνεργασίες αυξήθηκαν βαθμιαία.
Το ενδιαφέρον της Κίνας για την Ανατολική Ευρώπη δεν είναι τυχαίο, διότι, μέσω του περιφερειακού διαχωρισμού, αποκτάται η δυνατότητα να εξυπηρετηθούν κινεζικά συμφέροντα, ενώ, ακόμη, υπάρχει ιστορικό υπόβαθρο, ήδη από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου. Όταν σημειώθηκε η σινοσοβιετική ρήξη το 1969, οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης τάχθηκαν στο πλευρό της Σοβιετικής Ένωσης λόγω επιρροής, ενώ η βελτίωση των σχέσεων μεταξύ Κίνας και Ανατολικής Ευρώπης παρατηρείται την περίοδο του 1990. Η Κίνα θεωρούσε τη διμερή συνεργασία ως εφαλτήριο για καλύτερη πρόσβαση σε τεχνολογίες και προϊόντα, τα οποία ήταν δύσκολο να αποκτηθούν από την Κίνα, εξαιτίας του Ψυχρού Πολέμου.
Η περιφερειακή διπλωματία της Κίνας με την Ανατολική Ευρώπη συνδέεται επίσης με το γεγονός ότι η ίδια η Ευρώπη διακατέχεται από τέτοια δυναμική που προσφέρει αναπτυγμένες και λιγότερο κορεσμένες οικονομίες, συμβάλλει στην προώθηση εξαγωγών και διαθέτει, παράλληλα, εν μέρει φθηνή, αλλά εξειδεικευμένη εργασία. Αξίζει να τονιστεί ότι οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, λόγω του ανταγωνισμού και της εξάρτησής τους από τη Δυτική Ευρώπη, έκριναν ότι επικείμενες συνεργασίες με κινεζικές εταιρείες θα προσέφεραν την ευκαιρία για ελευθερία κινήσεων και κερδοφόρα αποτελέσματα στην οικονομία τους. Η Κίνα επέλεξε τη διπλωματική προσέγγιση, μεταξύ Κινέζων και Ευρωπαίων ηγετών, στοχεύοντας στη σύσφιξη σχέσεων, στη δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης και εύρεση νέων μεθόδων συνεργασίας.
Από το 2013, η Κίνα παρουσίασε στην Ευρώπη ένα πρωτοποριακό και αρκετά φιλόδοξο πρόγραμμα συνεργασίας, περιλαμβάνοντας καινοτόμα σχέδια υποδομής, συμβάλλοντας σε μια ακόμη πιο ποιοτική σύνδεση των ήδη σχεδιασμένων υποδομών αυτοκινητοδρόμων, λιμένων, σιδηροδρόμων και αεροδρομίων. Εντούτοις, θα δημιουργούνταν ειδικά νέα προγράμματα για τις τηλεπικοινωνίες και παροχές ενέργειας. Πρόκειται για μια ενδιαφέρουσα στρατηγική που φαίνεται να συνδέει την Ασία με την Αφρική και την Ευρώπη μέσω θαλάσσιων και χερσαίων δικτύων, με βασικό σκοπό την ενδυνάμωση της περιφερειακής παρουσίας, την τόνωση του εμπορίου και, φυσικά, την οικονομική ανάπτυξη. Το φιλόδοξο αυτό πρόγραμμα είναι γνωστό ως “Belt and Road Initiative” (BRI) ή ως “One Belt One Road” (OBOR) και προτάθηκε επισήμως από τον Κινέζο Πρόεδρο, Xi Jinping. Με τη φόρμουλα του Πεκίνου 16/17+1, αυτό που ουσιαστικά επιδιώκεται είναι η εγκαθίδρυση νέων περιφερειακών ομάδων στο ανατολικό περιφερειακό μπλοκ. Οι κινεζικές πρωτοβουλίες για ανάπτυξη και επενδύσεις αυξάνουν ραγδαία την οικονομική και πολιτική επιρροή της χώρας στην Ανατολική Ευρώπη, προκαλώντας συνάμα σχέση αλληλεξάρτησης, καθιστώντας την κινεζική συμβολή απαραίτητη.
Επί παραδείγματι, η κατασκευή γεφυρών στο Βελιγράδι και στην Κροατία, η δημιουργία δρόμων στη Βουλγαρία και στη Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας, η ιδιωτικοποίηση του λιμένα του Πειραιά, η ανάπτυξη των βιομηχανικών πάρκων στη Λευκορωσία, η ανάπτυξη του δικτύου 5G στην Ουγγαρία, Σερβία, Ουκρανία και σε άλλες χώρες είναι προγράμματα που εξελίχθηκαν σε γρήγορους ρυθμούς, με βάση τις κινεζικές επενδύσεις. Πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης άσκησαν βαριά κριτική για την παρεμβατική πολιτική της Κίνας και την εξάρτηση των κρατών της ευρωπαϊκής περιφέρειας από εκείνη, θεωρώντας πως φαλκιδεύεται η ευρωπαϊκή ενότητα και δημιουργούνται ανησυχίες, ενισχύοντας την δυσπιστία. Πολλοί παρατηρητές διαπίστωσαν ότι η αυξανόμενη δύναμη της Κίνας οφείλεται στα πρωτοποριακά προγράμματά της, παρομοιάζοντάς τα με «Δούρειο Ίππο», που τονώνουν την περιφερειακή ανάπτυξη και το στρατιωτικό εξοπλισμό στην Ασία.
Αυτό που επιδιώκει η Κίνα, μέσω του BRI, είναι γεωπολιτικά και οικονομικά κίνητρα, αποδυναμώνοντας όχι μόνο την ΕΕ, αλλά «στριμώχνοντας» ουσιαστικά την Αμερική. Η Ανατολική Ευρώπη και η Κίνα είχαν υπογράψει συνθήκη ειρηνικής συνύπαρξης (Five Principle of Peaceful Coexistence), η οποία ορίζει πως οποιαδήποτε παρεμβατική πολιτική ή άσκηση κριτικής για εσωτερικές υποθέσεις δεν είναι αποδεκτή. Η Κίνα ζήτησε από τα ευρωπαϊκά κράτη να μην αναγνωρίσουν την Ταιβάν ως κυρίαρχο κράτος και ξεκαθάρισε πως τα θέματα του Θιβέτ αφορούν αποκλειστικά εκείνη. Χώρες όπως η Πολωνία και η Τσεχία, που κατέκριναν την στάση της Κίνας για τα ανθρώπινα δικαιώματα, αντιμετώπισαν προβλήματα ως προς τις κινεζικές επενδύσεις, ενώ η Ρουμανία και η Κροατία παρατήρησαν πως η Σερβία, η Βουλγαρία, η Ουγγαρία, η Ουκρανία και η Λευκορωσία έχουν επωφεληθεί οικονομικά πολύ περισσότερο.
Είναι προφανές ότι τα αναπτυξιακά προγράμματα της Κίνας προσέλκυσαν τις ευρωπαϊκές χώρες, καθιερώνοντας οικονομική και πολιτική αλληλεξάρτηση μεταξύ τους, θεμελιώνοντας την παρουσία της Κίνας, μέσω της περιφερειακής διπλωματίας. Η προσπάθεια της Κίνας για κυριαρχία είναι εμφανής, δημιουργώντας κλίμα δυσπιστίας και καχυποψίας, όχι μόνο για τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης, αλλά εξίσου και για τις χώρες της Ανατολικής. Ενώ η παροχή φθηνών προϊόντων από την Κίνα και οι επενδύσεις της υπόσχονταν ελπιδοφόρα αποτελέσματα, επικράτησε η οικονομική αβεβαιότητα. Η στρατηγική του «Διαίρει και Βασίλευε», που έχει υιοθετήσει η Κίνα, οδήγησε τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης στο ρυθμό των επενδύσεων και συνεργασιών με την έριδα να αποκτά γερές βάσεις. Δεδομένου ότι ορισμένα κράτη έχουν επωφεληθεί περισσότερο ενώ άλλα λιγότερο από τα κινεζικά δάνεια και τις χορηγήσεις, η σύγκριση γίνεται ολοένα και πιο αισθητή, ο ανταγωνισμός αυξάνεται και η οικονομική εξάρτηση από την Κίνα θεωρείται μονόδρομος.
Μεταπτυχιακή φοιτήτρια του Πανεπιστήμιου Νεάπολις, στην Πάφο της Κύπρου, στο τμήμα Διεθνών Σχέσεων, Στρατηγικής και Ασφάλειας. Απόφοιτη του τμήματος Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Τα ενδιαφέροντά της αφορούν την Ιστορία και τα Διεθνή Ζητήματα, με έμφαση στην Ασφάλεια. Ομιλεί αγγλικά και ρωσικά.
