Του Νικόλα Λιαροδήμου,
Φέτος, προφανώς, Αύγουστος δεν σημαίνει απαραίτητα χωριό. Αυτό γιατί η πανδημία έχει αλλάξει πολλά, ακόμα και τις «δεδομένες» συνήθειές μας. Γενικότερα όμως, Αύγουστος σημαίνει χωριό. Χωριό όμως χωρίς το καφενείο, γίνεται;
Είναι το σημείο που μαζευόμασταν από τότε που θυμόμαστε τους εαυτούς μας, εκεί που οι παγωμένες πορτοκαλάδες ήταν το καλύτερο «φάρμακο» στη ζέστη,και τα παγωτά το καλύτερο «αντίδοτο» στον καύσωνα. Είναι το μέρος όπου οι μεγαλύτεροι έβρισκαν αντίδοτα στο κρύο, τα τσίπουρα και τα κονιάκ. Καφενείο, όμως, δεν είναι μόνο τα παγωτά, τα τσίπουρα και οι πορτοκαλάδες, είναι πολλά περισσότερα που κατά βάση δεν θεωρούνται υλικά αγαθά! Θα μιλήσουμε για τα καφενεία της επαρχίας, θα εστιάσουμε σε αυτά των μικρών οικισμών, ορεινών και μη, και θα αναδειχθεί η ανάγκη να πριμοδοτείται η διατήρησή τους.
Επιστρέφουμε στην αρχική εικόνα και στο βασικό ερώτημα. Πώς το καφενείο του χωριού μπορεί να χωρέσει στη στήλη Οικονομία & Ανάπτυξη ενός σύγχρονου ηλεκτρονικού περιοδικού; Το 2020, λοιπόν, ένα καφενείο στην επαρχία, παραμένει το σημείο συνάντησης, η «τεμπελόραχη», όπως θα πούμε χαρακτηριστικά στην ιδιαίτερη πατρίδα μου. Δεν είναι μόνον τα προϊόντα που θα βρει ο πελάτης, αλλά πολύ περισσότερο το σημείο συνάντησης. Χαρακτηριστικότατο συστατικό της ελληνικής παράδοσης στη σύγχρονη εποχή, η διατήρηση του σημείου συνάντησης, ειδικά στην επαρχία που εξετάζουμε και κυρίως στα μικρά χωριά, είναι αναγκαία.
Η αναγκαιότητα αυτή προκύπτει από την αστικοποίηση που το σύγχρονο κράτος ενθάρρυνε από τα τέλη της δεκαετίας του 1980 και ύστερα, αφήνοντας την παραγωγική επαρχία αποδυναμωμένη. Η διατήρηση, κι αργότερα η ανάπτυξη, των μικρών οικισμών που εμβόλισε η φυγή του πληθυσμού, περνά μέσα από απλές, μα ουσιαστικές παρεμβάσεις. Μία εξ αυτών είναι η ύπαρξη του σημείου συγκέντρωσης. Τις Κυριακές είναι ο ναός, με την ελπίδα να διακονεί εκεί ιερέας, μα πάντοτε το καφενείο.
Επί της ουσίας, λοιπόν, είτε θα αποτελέσει την παρηγοριά των ηλικιωμένων του χωριού, είτε το διάλειμμα από την αγροτική, συνήθως, ρουτίνα των νεότερων, είτε την εμπειρία για τους επισκέπτες από τις πόλεις, σε κάθε περίπτωση το μαγαζί είναι αναγκαίο. Η διατήρησή του αποδεικνύει την «ύπαρξη» ζωής. Είναι ζωτικής σημασίας για μικρούς οικισμούς να υπάρχει μία κοινωνικοοικονομική, ας την χαρακτηρίσουμε έτσι, δραστηριότητα. Δεν πρόκειται για μεγάλο περιθώριο κέρδους, γι’ αυτό θεωρώ τη δραστηριότητα κοινωνική κυρίως, διότι το όφελος είναι σπουδαιότερο του οικονομικού. Η συνάντηση, η συνδιαλλαγή μεταξύ κατοίκων ορεινών και μη, κυρίως μικρών οικισμών, είναι προϋπόθεση για καλή ψυχολογία. Επιδρά θετικά στην καθημερινότητα των «αποκλεισμένων», των ανθρώπων εκείνων που κρατάνε τις Θερμοπύλες της διατήρησης της ζωής, στερούμενοι τις ανέσεις.
Δεδομένης, άρα, της θετικής, και μόνον, επίδρασης του παραδοσιακού καφενείου στους μικρούς οικισμούς, θεωρώ τη λειτουργία του ως έναν από τους βασικούς πυλώνες αν όχι ύπαρξης, τότε της διατήρησης ζωής. Στο πλαίσιο της αποκέντρωσης, το ενδιαφέρον πέρα από την ορθά στοχευμένη κατεύθυνση της χρηματοδότησης, εθνικής και κοινοτικής, πρέπει να εστιαστεί και στις απλές δομές, που έχουν περισσότερο συμβολική αξία παρά οικονομική.
Στο πλαίσιο αυτό, έχοντας γεννηθεί, μεγαλώσει και γαλουχηθεί στην επαρχία κι έχοντας ζήσει από κοντά την αναγκαιότητα που εκφράζω, θεωρώ πως είναι υποχρέωση της πολιτείας να εξετάσει το ζήτημα με ιδιαίτερη προσοχή. Δεν νοείται ένα μικρό καφενείο, σε ένα μικρό χωριό με λίγους, κάτω από 100, μόνιμους κατοίκους, να εμπίπτει στο ίδιο φορολογικό καθεστώς με ένα καφενείο κεντρικής πλατείας μίας μεγάλης πόλης. Είναι αναγκαία η κατηγοριοποίησή τους και η διαστρωμάτωση των φορολογικών απαιτήσεων. Αναλογικά με τον πληθυσμό, επομένως, και με ιδιαίτερη προσοχή στους οικισμούς κάτω των 100 κατοίκων, είναι σχεδόν απαραίτητο η φορολογία να είναι χαμηλή έως ελάχιστη. Τα κίνητρα που θα μπορούσαν να δοθούν, πέραν της πολύ χαμηλής φορολογίας, θα ήταν η ενθάρρυνση από το ίδιο το κράτος της ίδρυσης και λειτουργίας με όρους και αυστηρές προϋποθέσεις αγαθών και όριο κέρδους. Η δυνατότητα σε νέους αγρότες και γενικότερα ηλικιακά νέους ανθρώπους να μπορούν να διατηρούν καφενεία, χωρίς να χάνουν τα προνόμια των αγροτικών εκμεταλλεύσεων ή των κύριων επαγγελμάτων τους θα λειτουργούσε καταλυτικά προς το σκοπό της ενδυνάμωσης του θεσμού. Ναι θεσμού, γιατί όχι. Με τον τρόπο αυτό, μία νέα αγροτική οικογένεια που θα αποφασίζει να δραστηριοποιηθεί στην επαρχία, θα μπορεί να έχει ένα επιπλέον μικρό εισόδημα, γιατί πραγματικά το κέρδος είναι μικρό στους μικρούς οικισμούς. Πολύ περισσότερο, όμως, θα συμβάλει στην αναγκαιότητα διατήρησης του σημείου συνάντησης, του καφενείου, που όπως ανέφερα λειτουργεί θετικά στη διατήρηση της ζωής!
Στην ίδια κατεύθυνση, η ελαστικότητα για την αδειοδότηση λειτουργίας σε μικρούς οικισμούς, θα μπορούσε να περιλαμβάνει και τη διάθεση ειδών πρώτης ανάγκης, καθώς και βασικών ειδών οικιακής χρήσης. Η ανάγκη για μία κάψουλα κοινωνικής συναναστροφής, ήπιας οικονομικής δραστηριότητας, ενός ζωοδόχου σημείου στους μικρούς οικισμούς, είναι επιτακτική.
Είναι υποχρέωση σε αυτούς που μένουν και κρατούν την ύπαιθρο ζωντανή, σε εκείνους που έρχονται και θέλουν να γνωρίσουν την αυθεντική Ελλάδα, και στους διαβάτες που θέλουν, απλώς, να «ξεδιψάσουν»…
Γεννήθηκε το 1996 στην Πάτρα και μεγάλωσε στο Μάνεσι Τριταίας. Σπούδασε οικονομικά, με την παραγωγική οικονομία να του κεντρίζει το ενδιαφέρον. Πιστεύει στη δύναμη του Έλληνα να παράγει και να καινοτομεί έχοντας αδυναμία στον πρωτογενή τομέα, στα σπλάχνα του οποίου ενηλικιώθηκε.
