Του Παναγιώτη Τσελέκη,
Η Τρίτη διαδοχική κυβέρνηση του Κ. Καραμανλή προέκυψε μετά από την εκλογική επιτυχία της ΕΡΕ, στις 17 Μαΐου 1958 και ήταν απαλλαγμένη πλέον από εσωκομματικές αντιπαλότητες και αμφισβητήσεις. Η σταθερή εμμονή στην προάσπιση των εθνικών δικαίων είχε, επί δυόμιση χρόνια, αποτελέσει απαράβατο κανόνα στη διαχείριση του κυπριακού ζητήματος από την Κυβέρνηση του Κ. Καραμανλή. Η σθεναρή εντούτοις στάση της Αθήνας και η απαράμιλλη αυταπάρνηση των Ελληνοκύπριων μαχητών δεν είχαν πάντοτε αποφέρει τους επιθυμητούς καρπούς. Αντίξοες πολιτικές συγκυρίες, συνυφασμένες με τη διεθνή ισορροπία δυνάμεων και αισθητές τόσο σε διακρατικό επίπεδο όσο και στους κόλπους του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, η άκαμπτη εμμονή της Μ. Βρετανίας στην αρνητική της στάση και η ολοένα και πιο έντονη διεμβολή της Άγκυρας στις διπλωματικές ζυμώσεις για την εξεύρεση ενός τελικού διακανονισμού, όχι μόνο είχαν αναστείλει την ευόδωση αλλά και την πάροδο του χρόνου, έτειναν να εκτρέψουν την εθνική υπόθεση προς άκρως επικίνδυνες κατευθύνσεις.
Οι προτάσεις που υπέβαλε ο Βρετανός πρωθυπουργός, Χ. Μακ Μίλαν, περιέκλειαν τους μεγαλύτερους κινδύνους για το μέλλον της Κύπρου. Κι αυτό, γιατί προδίκαζε τη διχοτόμηση, έστω και με μόνη την επιθυμία της μιας πλευράς και σε εφαρμογή των τετελεσμένων γεγονότων που θα είχαν δημιουργηθεί προς την ίδια κατεύθυνση, άλλωστε, θα επενεργούσε και η επάνοδος της Τουρκίας στην Κύπρο υπό μορφή «συνεταίρου», ικανού μελλοντικά να αποκρούσει είτε την Ένωση είτε τη δεσμευμένη ανεξαρτησία. Η απειλή που εγκυμονούσαν οι προτάσεις του Μακ Μίλαν, εντεινόταν από την πρόσθετη εκβιαστική δήλωση του ότι, αν το σχέδιό του απορριπτόταν, θα αναβίωναν οι προγενέστερες βρετανικές δεσμεύσεις υπέρ της διπλής αυτοδιάθεσης –ουσιαστικά και πάλι της διχοτόμησης. Ο Κ. Καραμανλής θα απορρίψει κατηγορηματικά και τη νέα πρόταση του Λονδίνου. Οι διμερείς διαβουλεύσεις, με την παρουσία του ίδιου του Βρετανού πρωθυπουργού στην Αθήνα, θα επιβεβαίωναν τη ριζική διάσταση απόψεων μεταξύ των δύο αντρών.
Με κάθε δυνατό μέσο θα αντιδράσει η ελληνική κυβέρνηση και στην απειλή για μονομερή εφαρμογή του σχεδίου από τη Μ. Βρετανία. Η παρεμβολή, στην κρίσιμη αυτή στιγμή, με την ενθάρρυνση της ελληνικής πλευράς, της διαμεσολαβητικής πρωτοβουλίας του γενικού γραμματέα του ΝΑΤΟ, Π.Α. Σπάακ, παρά την τελική άγονη έκβαση της, θα φέρει στην επιφάνεια το ενδιαφέρον ευρύτερων κύκλων της διεθνούς κοινής γνώμης, για τη σύγκληση μιας πολυμερούς διεθνούς διασκέψεως –ικανής να οδηγήσει στην εξομάλυνση της κρίσης.
Η διεκδίκηση της αυτοδιάθεσης είχε να αντιμετωπίσει εκτός από την αντίδραση της Μ. Βρετανίας και της Τουρκίας, την απροθυμία της πλειοψηφίας των κρατών μελών της διεθνούς κοινωνίας, να την υιοθετήσουν -πράγμα που οδηγούσε σε αδιέξοδο. Ήδη, μετά την παρέλευση τεσσάρων ετών από τη διεθνοποίηση του θέματος, αιωρούταν η άμεση απειλή της μονομερούς εφαρμογής του σχεδίου Μακ Μίλαν, το οποίο και προδιέγραφε τον κίνδυνο της διχοτόμησης της Κύπρου. Ο Κ. Καραμανλής θα εξαντλήσει, τα περιθώρια που προσφέρονταν για την εξεύρεση μιας αποδεκτής λύσης. Το καθεστώς της ανεξαρτησίας δεν ανταποκρινόταν εξολοκλήρου στα ιδεώδη που είχαν εμπνεύσει τον επικό ένοπλο αγώνα των Ελλήνων της Κύπρου και τις σκληρές διπλωματικές προσπάθειες της ελληνικής κυβέρνησης. Παράλληλα, η αναπόφευκτα περίπλοκη διάρθρωση του νέου πολιτεύματος, θα ήταν δυνατό να επιφυλάξει σοβαρές εσωτερικές δυσχέρειες με επικίνδυνο στη διεθνή υπόσταση του νεότευκτου κράτους, εφόσον δεν θα διαφυλάσσονταν οι ευαίσθητες ισορροπίες στις σχέσεις μεταξύ των δύο κοινοτήτων –ελληνικής και τουρκικής.
Οπωσδήποτε, για πρώτη φορά, στη νεότερη ιστορική του διαδρομή, ο ελληνισμός της Μεγαλονήσου αποτίναζε το ζυγό της δουλείας και συνέβαλε στην αναγνώριση της ανεξαρτησίας του. Παράλληλα, η συντριπτική υπεροχή του απέναντι στο σύνοικο μουσουλμανικό στοιχείο, προσφερόταν για να εξουδετερώσει σε σημαντικό βαθμό, ιδίως αν θα διασφαλίζονταν συνθήκες ομαλής και ειρηνικής διαβίωσης. Αναπτύσσοντας σε απόρρητη, με τη συμμετοχή του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, τα κύρια σημεία της επικείμενης συμφωνίας –ο Κ. Καραμανλής υπογράμμιζε ακριβώς ότι η υπεροχή αυτή θα εξασφάλιζε τον πλήρη έλεγχο της ζωής των Ελλήνων και της ελεύθερης δραστηριότητάς τους, πλέον στην Κύπρο.
Ο Ελληνισμός της Μεγαλονήσου θα χαιρετίσει με πανηγυρικές εκδηλώσεις την εξαγγελία της απελευθέρωσης από τον αποικιακό ζυγό και της ανακήρυξης του ανεξάρτητου κυπριακού κράτους. Ο ίδιος ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, έχοντας ξεπεράσει τις επιμέρους επιφυλάξεις που στιγμιαία διατύπωσε πριν συνυπογράψει τη συμφωνία, θα εξαγγείλει, κατά τη θριαμβική υποδοχή του στην Κύπρο, ενώπιον του κυπριακού λαού: «Τα νέφη της δουλείας διελύθησαν και ήλιος ελευθερίας φωτίζει τους κυπριακούς ουρανούς. Νύξ αιώνων παραχωρεί την θέσιν της εις το γλυκό φως της ημέρας και αθάνατον από τα βάθη της Ιστορίας μας αναδύεται το πνεύμα των προγόνων μας, δια να μεταφέρει παντού το μέγα μήνυμα: ‘ΝΕΝΙΚΗΚΑΜΕΝ’».
Έτσι, η πρώτη βασική επιλογή της κυβέρνησης Καραμανλή πήρε σάρκα και οστά με το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα εκείνη τη στιγμή και με βάση τις τότε υπάρχουσες συνθήκες.
Βιβλιογραφία
- Συλλογικό έργο, Ιστορία Ελληνικού Έθνους, Σύγχρονος Ελληνισμός από το 1941 έως το τέλος του αιώνα, τόμος ΙΣΤ΄ (2000), σ. 192, 196-197, 199, 200
- Τ. Σακελλαρόπουλος, Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και η εποχή του, (2007), σ. 74
- Κ. Σβολόπουλος, Αρχείο–Γεγονότα–Κείμενα, Κωνσταντίνος Καραμανλής 50 Χρόνια Πολιτικής Ιστορίας, τόμος 1 (2005), σ. 339, 346, 375
- Κ. Σβολόπουλος, Αρχείο-Γεγονότα–Κείμενα, Κωνσταντίνος Καραμανλής 50 Χρόνια Πολιτικής Ιστορίας, τόμος 3 (2005), σ. 232-233
Γεννήθηκε στην Αθήνα και μεγάλωσε στην Καλαμάτα. Αποφοίτησε το 2018 από το Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Διαχείρισης Πολιτισμικών Αγαθών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Είναι μεταπτυχιακός φοιτητής του Τμήματος Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Διαχείρισης Πολιτισμικών Αγαθών στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών με τίτλο «Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία: Νέες θεωρήσεις και προοπτικές, ενώ παράλληλα ολοκληρώνει και το δεύτερο πτυχίο του σε προπτυχιακό επίπεδο στο Τμήμα Πολιτικών επιστημών και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Έχει συμμετάσχει σε πλήθος σεμιναρίων, ημερίδων και συνεδρίων με θέματα που άπτονται του ενδιαφέροντός του.
