Της Γεωργίας Παγιαβλά,
Το καλοκαίρι πλησιάζει στο τέλος του και με το βλέμμα στραμμένο στη νέα ακαδημαϊκή χρόνια, είναι καιρός για έναν απολογισμό. Θα ήθελα να μοιραστώ ορισμένα βιβλία που με συντρόφευσαν αυτούς τους τέσσερις μήνες, τα οποία θεωρώ ότι αξίζουν μια ευκαιρία να αναγνωστούν και από άλλους. Η ιεράρχηση των βιβλίων έγινε με χρονολογική σειρά, από το παλαιότερο στο πιο πρόσφατο.
- Πώς πετυχαίνουν τα έθνη – Δέκα κανόνες για έναν κόσμο σε Κρίση του Ρουσίρ Σάρμα
Ο Ρουσίρ Σάρμα είναι οικονομικός αναλυτής της Morgan Stanley, ο οποίος το 2015 ονομάστηκε από τις Bloomber Markets ένας από του 50 ανθρώπους με τη μεγαλύτερη επιρροή σε παγκόσμιο επίπεδο. Το βιβλίο που τον ανέδειξε ως έναν από τους παγκόσμιους “thinkers” είναι το πρώτο του βιβλίο Breakout Nations (2012), που επικεντρώνεται στις αναδυόμενες οικονομίες. Στο δεύτερο βιβλίο του, Πώς Πετυχαίνουν τα Έθνη (2017), αποκρυσταλλώνει την 25ετή πορεία του ως οικονομολόγος μέσα σε 10 κανόνες. Προσπαθεί να συμπυκνώσει ανάμεσα από χιλιάδες παράγοντες, εκείνους που δίνουν τα σημάδια ότι μια οικονομία είναι σε καλό δρόμο. Ως επενδυτής και αναλυτής, σκοπός του είναι να μπορεί να «προβλέπει» πότε θα έρθει η αλλαγή, ποια σημάδια δηλαδή προμηνύουν την ακμή ή παρακμή μιας χώρας. Η δημογραφία, η τάση του ηγέτη για μεταρρυθμίσεις, το είδος των δισεκατομμυριούχων, η παρεμβατικότητα του κράτους, η γεωγραφική θέση, οι επενδύσεις ως ποσοστό του ΑΕΠ, το ύψος του πληθωρισμού, το αν θεωρείται φτωχή ή πλούσια μια χώρα, η σχέση του ιδιωτικού χρέους με το ρυθμό μεγέθυνσης και η κάλυψη των ΜΜΕ της οικονομίας είναι τα σημεία που, αν μελετηθούν συνδυαστικά, πιθανότατα να δείξουν μια εικόνα για το μέλλον μιας χώρας.
- Economics in the Time of Covid-19 των Baldin & Mauro (επιμέλεια). Συλλογικό
Το συγκεκριμένο συλλογικό έργο το διάβασα τέλη Μαρτίου, αρχές Απριλίου. Από τότε, υπάρχουν περισσότερα διαθέσιμα δεδομένα και πιο διεξοδικές μελέτες. Παρ’ όλα αυτά, το Economics in the Time of Covid-19 (2020), παραμένει χρήσιμο καθώς συγκεντρώνει απόψεις από οικονομολόγους και ορισμένες πρώτες οικονομικές ενδείξεις για θέματα που αφορούν τη διεθνή οικονομική μετάδοση της πανδημίας στο εμπόριο, στις κεφαλαιουχικές ροές και στις προσδοκίες και την επίδραση σε τοπικό επίπεδο. Βέβαια, τα επιμέρους κεφάλαια επεκτείνονται και σε θέματα που αφορούν την πολιτική οικονομία, το λαϊκισμό, το εισόδημα και την φυλετική ισότητα και πολλά ακόμα. Είναι διαθέσιμο στο διαδίκτυο δωρεάν και προσφέρεται από το Centre for Economic Policy Research (CEPR).
- Ευρωπατριωτισμός ή Εθνοκεντρισμοί του Δημήτρη Τσιόδρα
Ο Δημήτρης Τσιόρδας είναι δημοσιογράφος και η προσέγγιση του βιβλίου Ευρωπατριωτιμός ή Εθνοκεντρισμοί (2017) είναι από τις πολιτικές επιστήμες. Ο τίτλος δίνει έμφαση στους εθνικούς ανταγωνισμούς και στα όρια συνεργασίας που λαμβάνουν χώρα σε όλη τη πορεία της ΕΕ. Ο «Ευρωπατριωτισμός» είναι ένας νεολογισμός και σημαίνει ότι τα συμφέροντα κάθε χώρας και των πολιτών της υπηρετούνται μέσα από την κοινή πορεία, ενώ ο «Εθνοκεντρισμός» σημαίνει ότι προωθείται ο ανταγωνισμός, το κλείσιμο των συνόρων και η αντιπαλότητα. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί εργαλεία από τη θεωρία των διεθνών σχέσεων. Συγκεκριμένα, αναλύει τα προβλήματα της ιστορίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέσα από τις δύο σημαντικότερες θεωρίες των ρεαλιστών και των φιλελεύθερων και από το ρόλο της Γαλλίας και της Γερμανίας. Ο βασικός σκοπός του βιβλίου είναι να διαπιστωθούν τα όρια του έθνους-κράτους, έτσι ώστε να κατανοηθεί η ανάγκη της πολιτικής ενοποίησης στην ΕΕ. Με άλλα λόγια, προωθείται η ενίσχυση της ευρωπαϊκής προοπτικής, μέσα σε μια ήπειρο που χαρακτηρίζεται από άνοδο του λαϊκισμού και του ευρωσκεπτικισμού.
- Το αίνιγμα του Κεφαλαίου του Ντέιβιντ Χάρβεϊ
O Ντέιβιντ Χάρβεϊ ξεκίνησε την ακαδημαϊκή πορεία του ως θετικιστικής, ακολουθώντας την τάση των κοινωνικών επιστημών να χρησιμοποιούνται οι ποσοτικές μέθοδοι. Όμως, μερικά χρόνια αργότερα εντάσσει στο πεδίο ανάλυσής του (τη γεωγραφία) αρχές της φιλοσοφίας της επιστήμης. Το ενδιαφέρον του είχε μετατοπιστεί σε θέματα που αφορούν την κοινωνική αδικία και τη φύση του καπιταλιστικού συστήματος. Στο Αίνιγμα του Κεφαλαίου (2011), επιδιώκει να κατανοηθεί η ροή του κεφαλαίου, το οποίο χαρακτηρίζει ως το «αίμα» που ρέει στο πολιτικό σώμα όλων των κοινωνιών και εξαπλώνεται άλλοτε στάλα στάλα και άλλοτε σαν πλημμύρα. Όσο συνεχίζεται η ροή του κεφαλαίου, παράγεται πλούτος. Όταν διακόπτεται ή ακόμα χειρότερα όταν αναστέλλεται η ροή, ο καπιταλισμός βρίσκεται σε κρίση, οδηγώντας έθνη και λαούς στον κίνδυνο να χάσουν τα πάντα. Ο καπιταλισμός, παρά τις κρίσεις του, έχει καταφέρει να κυριαρχήσει τους τελευταίου τρεις αιώνες. Ο συγγραφέας τονίζει ότι οι κρίσεις όχι μόνο είναι αναπόφευκτες, αλλά και ουσιώδεις για την επιβίωση του καπιταλισμού. Έτσι, προσπαθεί να ανοίξει ένα νέο δρόμο προς μια βιώσιμη κοινωνική τάξη πραγμάτων που θα είναι δίκαιη, υπεύθυνη και ανθρώπινη.
- Τέχνη και Μαζική Κουλτούρα των Χέρμπερτ Μαρκούζε, Τέοντορ Αντόρνο, Μαξ Χορκχάιμερ, Λίο Λόουενταλ
Οι συγγραφείς και εκπρόσωποι της Σχολής της Φρανκφούρτης προσπαθούν να απαντήσουν με ριζοσπαστική σκέψη για θέματα που αφορούν τη μαζική κουλτούρα, η οποία στηρίζει και χαρακτηρίζει το δυτικό «πολιτισμένο» κόσμο, τον κόσμο της υλικής αφθονίας και της ιδεολογικής αποτελμάτωσης. Η ανάγνωση μπεστ σέλλερ, αμφίβολων τηλεοπτικών εκπομπών, σίριαλ και κινηματογραφικών ταινιών είναι ο τρόπος που γεμίζει τον ελεύθερο χρόνο του ο σύγχρονος άνθρωπος, ανεξαρτήτως κοινωνικής κατηγορίας και ιδεολογικής πεποίθησης. Στο Τέχνη και Μαζική Κουλτούρα (1984), ορισμένα από τα ερωτήματα που πραγματεύονται είναι το πώς εμφανίστηκε και επικράτησε η μαζική κατανάλωση αυτών και το ρόλο της μαζικής κουλτούρας στη σημερινή κοινωνική οργάνωση.
- Μεταποικιακή θεωρία του Ρόμπερτ Γιανγκ
Ο Ρόμπερτ Γιανγκ είναι θεωρητικός, ιστορικός και κριτικός πολιτισμού. Αν και η αποικιοκρατία στις περισσότερες περιοχές του πλανήτη έχει τερματιστεί, εξακολουθούν να υφίστανται την δυτική άσκηση εξουσίας μέσω των βοηθητικών θεσμών και της ιδεολογίας. Ο συγγραφέας μελετά τους όρους αποικιοκρατία, ιμπεριαλισμός, ηγεμονία, αυτοκρατορία, νεοαποικιοκρατία, χωρίς να ταυτίζει τους δύο πρώτους εστιάζοντας στο κοινό τους σημείο ότι είναι μια διαδικασία αιώνων επιβολής και επέκτασης της δυτικής κυριαρχίας. Η Μεταποικιακή θεωρία (2007), περιλαμβάνει την πολιτική ανάλυση της πολιτισμικής ιστορίας της αποικιοκρατίας και μελετά της σύγχρονες επιπτώσεις της στο πολιτισμό, τόσο της Δύσης όσο και των Λαών των τριών Ηπείρων, συσχετίζοντας εκείνη την εποχή με τις πολιτικές εξελίξεις του παρόντος. Ο μαρξισμός είναι το πλαίσιο της μεταποικιακής θεωρίας και κριτικής, η οποία δεν ενδιαφέρεται μόνο για την ιστορία της αποικιοκρατίας, αλλά και για τον λαϊκό αγώνα ενάντια στην αποικιοκρατία και τις επιπτώσεις στους λαούς που την υπέστησαν. Με άλλα λόγια, σύμφωνα με τη σύνοψη του βιβλίου, είναι μια μορφή ακτιβιστικής γραφής που βλέπει πίσω στην πολιτική δέσμευση των αντιαποικιακών απελευθερωτικών κινημάτων και εμπνέεται από αυτά, ενώ ταυτόχρονα αναγνωρίζει ότι συχνά αυτά λειτούργησαν υπό συνθήκες πολύ διαφορετικές από εκείνες που επικρατούν σήμερα.
6+1. Καλόγρια του Ντιντερό
Για μένα η επιστήμη και η λογοτεχνία είναι αλληλένδετες, καθώς η μία επηρεάζεται από την άλλη. Το πιο σημαντικό, όμως, είναι ότι και οι δύο επηρεάζουν τη ζωή μας. Ένα βιβλίο που ξεχώρισα είναι η Καλόγρια, γραμμένο το 1760. Η υπόθεση ακολουθεί τη ζωή μιας νεαρής κοπέλας που δεν θέλει να ακολουθήσει τη μοναστική ζωή. Μέσα από τις σελίδες του σκιαγραφείται η ψευτιά και ανηθικότητα της «καλής» κοινωνίας και η διαφθορά που κρύβεται στα «ράσα» της εποχής και αποκαλύπτεται μια κοινωνία/εκκλησία που πνίγουν κάθε επιθυμία για ελευθερία. Το μήνυμα του Ντιντερό, ως γνήσια φυσιογνωμία του Διαφωτισμού, αφορά τη διανοητική χειραφέτηση από τις δεδομένες αυθεντίες (θρησκευτικές, πολιτικές και κοινωνικές) με στόχο το γενικότερο κοινωνικό συμφέρον.
Ξεκίνησε την πορεία της ως μαθήτρια στα «Εκπαιδευτήρια Νέα Γενιά Ζηρίδη», συνέχισε ως φοιτήτρια στο Τμήμα Οικονομικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και ως μεταπτυχιακή στο University of Glasgow με ειδίκευση Economic Development. Παρακολούθησε δεύτερο μεταπτυχιακό στα Οικονομικά στο «Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών», ενώ παράλληλα ήταν βοηθός ερευνήτρια στο «Ινστιτούτο Περιφερειακής Ανάπτυξης». Αυτή τη περίοδο απασχολείται σε μια αστική ΜΚΟ και παράλληλα συνεχίζει τις σπουδές της σε διδακτορικό επίπεδο. Χόμπυ της η Λογοτεχνία και οι περίπατοι στην Αθήνα.
