Της Αθανασίας Πολυζοπούλου,
«Όμως εγώ σκέφτομαι με τον δικό μου τρόπο. Και τούτο λέω: Ένα ιμαρέτ είναι η γη. Το ιμαρέτ του Θεού. Κι εμείς οι φτωχοί, τα ορφανά και οι ταξιδιώτες της ζωής, που μας φιλοξενεί.»
Ο Γιάννης Καλπούζος είναι ένας Έλληνας συγγραφέας που δεν χρειάζεται πολλές συστάσεις. Η μεστή πένα του, η ενδελεχής ιστορική του έρευνα, η οποία ενισχύει την ήδη γλαφυρή αφήγησή του, καθώς και η ολοκληρωμένη αποτύπωση των γεγονότων και των χαρακτήρων των έργων του, αποτελούν τα χαρακτηριστικά στοιχεία, που τον ξεχωρίζουν μεταξύ των ομοτέχνων του. Ομολογώ ότι, πριν την ανάγνωση των βιβλίων του, ήμουν αρκετά προκατειλημμένη απέναντι στους Έλληνες και τις Ελληνίδες συγγραφείς. Ωστόσο, ο Καλπούζος κατάφερε να με βοηθήσει να αναθεωρήσω πολλές από τις προηγούμενες απόψεις μου. Παρά την εμφανή μου αδυναμία στον συγκεκριμένο συγγραφέα, θα προσπαθήσω να αποτυπώσω, όσο το δυνατόν πιο αμερόληπτα, τις σκέψεις μου σχετικά με το Ιμαρέτ, ένα από τα γνωστότερα έργα του, το οποίο ήδη μετρά αναγνωστικά βραβεία και πολλές χιλιάδες αντίτυπα.
Η υπόθεση του βιβλίου μεταφέρει τον αναγνώστη στην τουρκοκρατούμενη Άρτα του 1854, όπου η συνύπαρξη Χριστιανών, Μουσουλμάνων και Εβραίων αποτελούσε ένα ακόμα στοιχείο της καθημερινής ζωής. Η ιστορία ξεδιπλώνεται μέσα από την εναλλασσόμενη αφήγηση μεταξύ των δύο βασικών ηρώων, του Έλληνα Λιόντου και του Οσμανλή Νετζίπ. Τους δύο φίλους ενώνει ένας ιδιαίτερος δεσμός, ήδη από τα γεννοφάσκια τους, ενώ η σχέση τους ωριμάζει χρόνο με τον χρόνο, καταφέρνοντας να υπερισχύσει απέναντι στις αντιξοότητες της ζωής του καθενός.
Ξετυλίγοντας το κουβάρι του χρόνου μέχρι και το τέλος του 19ου αιώνα, ο αναγνώστης έρχεται σε επαφή με σημαντικά γεγονότα της εποχής, ορισμένα από αυτά ορόσημα, όπως η προσάρτηση της Άρτας στο ελληνικό κράτος το 1881, καθώς και στοιχεία σχετικά με τον διαφορετικό χαρακτήρα της οθωμανικής και της ελληνικής διακυβέρνησης, τον ρόλο των ξένων δυνάμεων στον σχηματισμό του ελληνικού κράτους και, γενικότερα, τις καθοριστικές πολιτικές αποφάσεις, που λαμβάνονταν από μακρινά κέντρα εξουσίας, οι οποίες, όμως, είχαν τη δυνατότητα να διαταράσσουν την καθημερινότητα των απλών ανθρώπων, δίνοντας υπόσταση σε ενδόμυχες σκέψεις και πόθους για δύναμη, εξουσία και ισχύ. Αξίζει να σημειωθεί η απουσία οποιασδήποτε παρέμβασης του συγγραφέα, καθώς είναι φανερό ότι σκοπός του δεν είναι να πάρει θέση και να ασκήσει κριτική, αλλά, αντιθέτως, να περιγράψει τα γεγονότα αυτά καθ’ αυτά, μέσα από τα μάτια των ηρώων.
Ωστόσο, το Ιμαρέτ δεν αποτελεί μονάχα ένα ακόμη ιστορικό μυθιστόρημα. Οι περιγραφές των προσώπων που πλαισιώνουν τους ήρωες, οι οποίοι δεν διαφέρουν πολύ από τους σημερινούς, αφού χαρακτηρίζονται από κοινά πάθη, αδυναμίες, αξίες και ιδανικά, η γνωριμία με τα ήθη, τα έθιμα, τις νοοτροπίες και τις θρησκευτικές δοξασίες εκείνης της εποχής, καθώς και η γνωριμία με τους ισχυρούς τσιφλικάδες, τους αδύναμους κολίγους, τους θαυμαστές του δυτικού πολιτισμού και τους καθημερινούς βιοπαλαιστές, αποτελούν εκείνα τα στοιχεία που συνθέτουν μια ιδιαίτερη ατμόσφαιρα ενός μακρινού παρελθόντος, το οποίο όμως είναι ταυτόχρονα οικείο και γνώριμο. Παράλληλα, οι ζωντανές εικόνες, που δημιουργούνται μέσα από τις λεπτομερείς, αλλά συνάμα όχι κουραστικές, περιγραφές των γεγονότων και του Ηπειρωτικού τοπίου, η εναλλαγή της αφήγησης από την σκοπιά των δύο ηρώων, τα αποφθέγματα και τα μαθήματα ζωής από τον παππού Ισμαήλ, το κενό και τα αναπάντητα ερωτήματα σχετικά με τον θάνατο του πατέρα του Λιόντου, οι έρωτες, οι απογοητεύσεις και, φυσικά, η απαραίτητη, για κάθε μυθιστόρημα που σέβεται τον εαυτό του, ανατροπή των γεγονότων διαμορφώνουν μια πλοκή που είναι συνάμα απλή, αλλά και δυνατή, καθηλώνοντας τους αναγνώστες στις σελίδες του βιβλίου.
Εν κατακλείδι, το Ιμαρέτ αποτελεί έναν φόρο τιμής στην πολυτάραχη σχέση των δύο λαών, δημιουργώντας ανάμεικτα συναισθήματα και προσφέροντας τροφή για σκέψη σε όποιον και όποια αποφασίσει να βυθιστεί στην ανάγνωση αυτού του βιβλίου. Ο Καλπούζος καταφέρνει, για άλλη μια φορά, να συνδυάσει την ιστορική έρευνα με την εκφραστική του λογοτεχνική αφήγηση, συνθέτοντας ένα ιδιαίτερα ξεχωριστό έργο, το οποίο αξίζει να διαβαστεί.
