Του Αυγέρη Αυγέρη,
Το TikTok είναι μια πλατφόρμα που δεν χρειάζεται συστάσεις, αφού μπήκε στην καθημερινότητα και των Ελλήνων χρηστών δυναμικά το τελευταίο διάστημα. Από τη στιγμή, όμως, που η εφαρμογή ξεκίνησε την παγκόσμια εξάπλωσή της, άρχισε να σκορπά τον φόβο σε νομοθέτες και σε μέλη της κοινότητας πληροφοριών ανά την υφήλιο. Γιατί; Επειδή η ιδιοκτήτρια εταιρεία, ByteDance, εδράζεται στο Πεκίνο. Ας εξετάσουμε, λοιπόν, αν οι ανησυχίες για παρακολούθηση και υποκλοπή πληροφοριών, με παράλληλη παραχώρησή των στην κινέζικη κυβέρνηση, κατηγορίες που αποδίδονται στην πλατφόρμα, είναι βάσιμες ή αν το TikTok είναι ένα ακόμα θύμα, μια παράπλευρη απώλεια στην αναδυόμενη σινοαμερικανική σύγκρουση.
Το ξεκίνημα και οι πρώτοι τριγμοί
Το 2017, η ByteDance, η εταιρεία του «Κινέζου Zuckerberg», Zhang Yiming, αποφάσισε να λανσάρει το ιδιαίτερα επιτυχημένο στο εσωτερικό της Λαϊκής Δημοκρατίας προϊόν της, ονόματι Douyin, σε όλον τον κόσμο. Το TikTok, όπως ονομάστηκε το νέο προϊόν, θα ήταν κάτι σαν alter ego της αρχικής πλατφόρμας, με τη διαφορά όμως ότι το νέο δίκτυο δεν θα είχε ως έδρα την Κίνα και αυτό με σκοπό να μην υποχρεώνεται η εταιρεία να συμμορφώνεται με νόμους της χώρας, που θέλουν τα social media να μοιράζονται ανά πάσα στιγμή και χωρίς εξήγηση ή ένταλμα όσα στοιχεία τους ζητηθούν με τη κομμουνιστική κυβέρνηση. Το TikTok γνώρισε από την πρώτη στιγμή της κυκλοφορίας του τεράστια επιτυχία. Το μεγάλο βήμα, ωστόσο, έγινε μόλις τον Αύγουστο του 2018, όταν συγχωνεύτηκε με το musical.ly, μια παρόμοια, αλλά λιγότερο επιτυχημένη, πλατφόρμα και άρχισε να κυκλοφορεί σε πολλές δυτικές χώρες, μεταξύ των οποίων και στις Η.Π.Α.
Την στιγμή που η εφαρμογή εξαπλώνονταν και αποκόμιζε όλο και περισσότερους χρήστες, το μοντέλο λειτουργίας της άρχισε να περνά κάτω από το μικροσκόπιο δυτικών αναλυτών. Ολόκληρο το concept του TikTok βασίζεται σε έναν αλγόριθμο, που μαθαίνει τις προτιμήσεις του χρήστη μέσα από τον τρόπο που συμπεριφέρεται, όταν το χρησιμοποιεί και του προτείνει νέο και σχεδόν ατελείωτο υλικό, με βάση τα συλλεγόμενα αυτά στοιχεία. Δεν είναι τυχαίο ότι η πλατφόρμα συνδέθηκε με κρούσματα εθισμού στο (ανησυχητικά) νεαρό κοινό της. Το μοντέλο της δομήθηκε, ώστε να είναι προσωπικό, ώστε να είναι εθιστικό. Αυτό που κέντρισε την προσοχή των αναλυτών, όμως, ήταν η σχεδόν μανιώδης συγκέντρωση στοιχείων και διάφορων (φαινομενικά άσχετων με το TikTok) πληροφοριών από αυτό. Αν κάναμε τον συνήγορο του διαβόλου, βέβαια, θα τονίζαμε τις πολιτικές και άλλων παρόμοιων εταιριών (Instagram, Snapchat κ.α.), καθώς και σκάνδαλα, όπως αυτό της Cambridge Analytica, η οποία προμηθεύονταν τα στοιχεία της από το Facebook. Αυτό που διαφοροποιεί το TikTok, ωστόσο, είναι ένα νέφος αδιαφάνειας, που περικλείει τη διαδικασία συλλογής και αυτό το γεγονός είναι που ώθησε πολλούς να το περιγράψουν ως «Δούρειο Ίππο» -το κατασκοπευτικό εργαλείο που χρησιμοποιεί η Κίνα, για να εισβάλει υποχθόνια στην καθημερινότητα απροστάτευτων Δυτικών. Μια τέτοια πρόκληση (;) δεν θα έμενε αναπάντητη.
Η αντίδραση των αγανακτισμένων
Σύντομα, μία μετά την άλλη, πολλές κυβερνήσεις και κυβερνητικές υπηρεσίες ξεκίνησαν να χρησιμοποιούν ιδιαίτερα επιθετική ρητορική απέναντι στο TikTok. Συλλογή πληροφοριών, παραχώρηση αυτών στην κυβέρνηση της ΛΔΚ, εξάπλωση της κινεζικής προπαγάνδας και ούτω καθεξής. Η απαγόρευση λειτουργίας σε αμερικανικό έδαφος, που επιβλήθηκε στη Huawei, καθώς και η άρση δυνατότητας συνεργασίας με αμερικανικές εταιρείες, δικαιολογείται στη βάση ενός ανταγωνισμού για επικράτηση στην εγκατάσταση και διαχείριση των δικτύων 5G, στα οποία η εταιρεία πρωτοπορεί. Ποιος θα αναλάβει το πέρασμα στη νέα εποχή τηλεπικοινωνιών, οι Η.Π.Α. ή η Κίνα; Η αμερικανική κυβέρνηση δεν έκρυψε τις προθέσεις της.
Το TikTok, όμως, δεν επιχορηγείται από την Κίνα, δεν φαίνεται να πουλά αρχεία στη χώρα και δεν έχει βλέψεις για επέκταση στις τηλεπικοινωνίες. Άρα, γιατί βρίσκεται στο στόχαστρο; Η απάντηση δεν μπορεί να δοθεί εύκολα και για να την εντοπίσουμε πρέπει πρώτα να εξετάσουμε τις σχέσεις Washington-Πεκίνου, τον μεταξύ τους μαινόμενο εμπορικό πόλεμο, καθώς και την τωρινή αμερικανική ηγεσία. Οι δύο σύγχρονες υπερδυνάμεις άρχισαν να χτίζουν για πρώτη φορά καλές σχέσεις το 1972, όταν ο πρόεδρος Nixon επισκέφθηκε επίσημα τον «κοιμισμένο γίγαντα». Ο Nixon συνειδητοποίησε τα οικονομικά και διπλωματικά οφέλη, που θα επέφερε μια φιλική προσέγγιση στην Κίνα και εγκαινίασε ένα ιδιαίτερο «δόγμα»: μη χαλάτε χατίρι στους Κινέζους. Οι αμερικανικές εταιρείες θα είχαν ελεύθερη πρόσβαση στη γιγαντιαία κινεζική αγορά, με αντάλλαγμα οι Η.Π.Α. να μην παρεμβαίνουν στο εσωτερικό της και να κάνουν τα στραβά μάτια, όταν η Κίνα παραβίαζε, παραδείγματος χάριν, ανθρώπινα δικαιώματα μειονοτικών ομάδων.
Αυτή η ανίερη συμφωνία ξεκίνησε, όμως, να φθίνει, να ξεφτίζει και να παραπαίει. Όταν η Κίνα απείλησε την αμερικανική ηγεμονία, κατάφερε να ξυπνήσει τα αντανακλαστικά της ηγέτιδας, ένα ένστικτο επιβίωσης, στους Αμερικανούς πολιτικούς και πολίτες, πρωτόγονο. Κάτι έπρεπε να γίνει. Η εκλογή του Donald Trump σήμανε την αλλαγή πορείας της χώρας του απέναντι στη Κίνα. Ο νέος πρόεδρος σύντομα προκάλεσε έναν εμπορικό πόλεμο με τον αναδυόμενο ασιατικό παράγοντα. Οι κλιμακωτά αυξανόμενοι δασμοί σήμαναν, όμως, και την αλλαγή ρητορικής. Η νέα ρεπουμπλικανική ηγεσία ήταν διατεθειμένη να προκαλέσει την κομμουνιστική κυβέρνηση και το έπραξε. Ο Trump έφερε τις σινοαμερικανικές σχέσεις στο προσκήνιο και τις έβαλε μπουρλότο. Αμερικανικοί φορείς άρχισαν να ανοίγουν φακέλους ερευνών για κινεζικές εταιρείες και να κάνουν λόγο για αθέμιτες τακτικές από μεριάς Πεκίνου. Η Δύση άλλαξε στρατηγική και το διατυμπάνισε στη Κίνα.
#savetiktok or not?
Όλα αυτά μας οδηγούν και πάλι στο TikTok. Η κρίση, που η πλατφόρμα περνά αυτήν την περίοδο, με λουκέτα σε χώρες, όπως η Ινδία, με απειλές και αιχμές από την Αυστραλία, την Ευρώπη και την Αμερική μάς κάνουν να αναρωτιόμαστε: είναι, τελικά, το TikTok τόσο κακό όσο θέλουν να μας πείσουν ή είναι το θύμα της υπόθεσης; Η απάντηση είναι ότι ισχύουν και τα δύο. Από τη μια, οι αδίστακτες τακτικές συγκέντρωσης δεδομένων και η άγνωστη μοίρα των αρχείων αυτών συνιστούν ότι η εταιρεία χρειάζεται οπωσδήποτε μια εκ βάθρων αλλαγή πορείας προς τη διαφάνεια. Από την άλλη, όμως, βλέπουμε ότι το TikTok είναι μια δημοφιλής οντότητα, που προσαρμόστηκε γρήγορα στα πρότυπα άλλων εταιρειών του χώρου. Ξεχωρίζοντας το κινεζικό από το παγκόσμιο σκέλος παρατηρούμε τη διάθεση της ByteDance να τηρεί τους όρους και τις προϋποθέσεις, που θέτουν οι δυτικές χώρες, για να παίξει τίμια.
Για την ώρα, η μοίρα του TikTok είναι αβέβαιη στις Η.Π.Α. Αν και ο Trump εξήγγειλε αυτό που όλοι ανέμεναν, κυρίως λόγω των αλλεπάλληλων εξετάσεων στην εταιρεία από διάφορους φορείς των Η.Π.Α., και υπέγραψε διατάγματα που θα απαγορέψουν στην εταιρεία να λειτουργεί σε αμερικανικό έδαφος μετά τις 20 Σεπτεμβρίου, συμβιβάστηκε και δέχτηκε να μην «σκοτώσει» το TikTok, εφόσον αγοραστεί από κάποια αμερικανική επιχείρηση, ένας συμβιβασμός που θα μπορούσε να αποδοθεί στο γεγονός ότι οι προεδρικές εκλογές πλησιάζουν. Ενδιαφέρον, μάλιστα, προκαλεί ότι η Microsoft έδειξε να θέλει να επενδύσει στην πλατφόρμα, κάτι που ακόμα δεν εγγυάται την επιβίωσή της. Το μόνο σίγουρο είναι ότι ο αμερικανικός κολοσσός έχει διορία μέχρι τον Σεπτέμβριο, να αποφασίσει, αν θα εισέλθει στον χώρο των social media μέσω του TikTok ή όχι.
Όσο για την κυβέρνηση Trump, το μήνυμα που ήθελε να στείλει στην ασιατική υπερδύναμη μάλλον ελήφθη. Αν εμβαθύνουμε, όμως, λίγο, θα δούμε ότι ο Πρόεδρος δεν περιορίστηκε σε συμβολισμούς και σε κούφιες απειλές και αυτό ίσως να οφείλεται όχι τόσο στη διάθεσή του για την προάσπιση των αμερικανικών συμφερόντων, αλλά στην εξυπηρέτηση των ιδίων. Το TikTok Ban είναι ένα μήνυμα και σε εγχώριες εταιρείες, όπως το Twitter, το οποίο τόλμησε να σηκώσει ανάστημα και να κάνει fact-check στις αναρτήσεις του προέδρου, γεγονός που τον εξόργισε, ωθώντας τον στην αντεπίθεση. Ο Trump έριξε όλο το βάρος του γραφείου του στο TikTok και ξεκαθάρισε έμμεσα σε τρίτους τι μπορεί να κάνει. Αν θα κάνει κάτι, είναι αμφίβολο. Αλλά το μήνυμα δεν παύει να έχει σταλεί.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Trump threatens Tik Tok ban unless U.S. gets ‘substantial portion’ of operations sales price, Global News, https://globalnews.ca/news/7248226/trump-tik-tok-operations-sales-price/
- Trump Reverses Course on TikTok Opening Door to Microsoft Bid, The New York Times, https://www.nytimes.com/2020/08/03/technology/trump-tiktok-microsoft.html
- Trump says TikTok sale can go through but only if the US gets a cut, CNN, https://edition.cnn.com/2020/08/03/tech/tiktok-acquisition-trump-treasury/index.html
- Is This the Real Reason Why Trump Wants To Ban TikTok?, Forbes, https://www.forbes.com/sites/abrambrown/2020/08/01/is-this-the-real-reason-why-trump-wants-to-ban-tiktok/
Γεννήθηκε στη Γερμανία το 2001 από Έλληνες μετανάστες, αλλά μεγάλωσε στις Σέρρες. Είναι προπτυχιακός φοιτητής στο τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ και ενδιαφέρεται για την πολιτική ανάλυση, τη συγκριτική πολιτική σκέψη, τις διεθνείς σχέσεις και την ιστορία. Μιλάει αγγλικά και γερμανικά και στον ελεύθερο του χρόνο του αρέσει να παίζει και να ακούει μουσική, όπως και να διαβάζει λογοτεχνία.
