Του Πέτρου-Ορέστη Κατσούλα,
Στις νοτιοδυτικές πελοποννησιακές ακτές του Ιονίου, δεσπόζει η σύγχρονη παραθαλάσσια κωμόπολη της Πύλου, που αποτελεί το μεγαλύτερο φυσικό λιμάνι της Πελοποννήσου, ένας εμβληματικός ιστορικός τόπος από τους αρχαίους χρόνους ως τη νεότερη εποχή και ταυτοχρόνως ένας από τους πιο ενδιαφέροντες τουριστικούς προορισμούς της χώρας. Η στενόμακρη νησίδα Σφακτηρία απλώνεται στην είσοδο του όρμου που λειτουργεί ως φυσικός κυματοθραύστης, με αποτέλεσμα ο κόλπος του Ναβαρίνου και το λιμάνι της Πύλου να θεωρείται ως ένα από τα πλέον ασφαλή αγκυροβόλια στη Μεσόγειο. Η Πύλος είναι σήμερα η έδρα του Καλλικρατικού Δήμου Πύλου-Νέστωρος, που υπάγεται στην Περιφερειακή Ενότητα Μεσσηνίας, η οποία συστάθηκε το 2011 με το Πρόγραμμα Καλλικράτης. Το λιμάνι της Πύλου αποτελεί επίσης ένα σημαντικό ναυτιλιακό κέντρο της δυτικής περιοχής της Μεσσηνίας με ανοδική εμπορική και επιβατική/τουριστική ανάπτυξη.
Σύμφωνα με τις αναφορές του Παυσανία, ο οικισμός της Πύλου ιδρύθηκε από τον Πύλα, βασιλέα των Μεγάρων, γιο του Κλήσωνα. Μάλιστα, σε άλλα εδάφια του έργου του Ελλάδος περιήγησις-Μεσσηνιακά, ο Παυσανίας αναφέρει την περιοχή της Πυλίας ως Κορυφάσιον (άκρα Κορυφάσιον), ονομασία που διατηρείται έως σήμερα και που προσδιορίζει ωστόσο έναν γειτονικό της Πύλου μικρό οικισμό. Από αναφορές του Θουκυδίδη πληροφορούμαστε ότι το όνομα Κορυφάσιον χρησιμοποείτο από τους Λακεδαιμόνιους. Η ευρύτερη πριοχή της Πυλίας ήταν γνωστή εξάλλου και ως Νηλίον, όνομα που οφείλει στον πατέρα του βασιλέα Νέστορα, τον Νηλέα. Το όνομα Πύλος θα διατηρηθεί και κατά τους πρωτοβυζαντινούς χρόνους, ωστόσο αργότερα, και ιδίως μετά την κατάκτηση τους από τους Φράγκους όσο και κατά τη βενετική περίοδο θα γίνει περισσότερο γνωστή ως Ναυαρίνο ή Αβαρίνο. Ειδικότερα ο όρος «Ναβαρίνο», που σήμερα περιγράφει περισσότερο την ευρύτερη περιοχή του φυσικού κόλπου που σχηματίζεται, φαίνεται να σχετίζεται με την κατάληψη της περιοχής από τους Αβάρους τον 6ο αιώνα μ.Χ., αποτελεί μετεξέλιξη των όρων «Αβαρηνό» ή «Αναβαρίνο.
Η ίδρυση της Πύλου ανατρέχει με βάση τα ιστορικά τεκμήρια στη νεολιθική εποχή, κατά την οποία απαντάται στην περιοχή γεωργική και κτηνοτροφική δραστηριότητα καθώς και ανάπτυξη της κεραμοτεχνίας. Ανασκαφές που έχουν πραγματοποιηθεί καταδεικνύουν ανθρώπινη παρουσία και γειτονικά τοπωνύμια όπως η Βοϊδοκοιλιά ή το Σπήλαιον του Νέστορα. Η περιοχή θα γνωρίσει τη μεγαλύτερη οικονομική και καλλιτεχνική ανάπτυξη κατά τους μυκηναϊκούς χρόνου, με την ίδρυση του μυκηναϊκού βασιλείου της Πύλου (1600-1100 π.Χ.). Αρχαιολογικοί θησαυροί μεγάλης αξίας όπως πήλινες επιγραφές, μυκηναϊκά αγγεία, κτερίσματα, δάπεδα και επιγραφές αποκαλύφθηκαν στις αρχαιολογικές ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν κατά τον 20ο αιώνα. Η μεγαλύτερη ανακάλυψη υπήρξε ωστόσο το ανάκτορο του Νέστορα, σε απόσταση εννέα χιλιομέτρων βορειοανατολικά του κόλπου της Πύλου. Το ανάκτορο αυτό, το οποίο σε μεγάλο βαθμό καταστράφηκε από πυρκαγιά περί τα 1200, είναι σήμερα επισκέψιμο και αποτελεί μάλιστα, εκτός από έναν ιδιαίτερης αξίας αρχαιολογικό χώρο, τόπο διοργάνωσης μουσικών συναυλιών. Σήμερα, σώζονται κάποια ερείπια από το μέγαρο του βασιλέα και της βασίλισσας. Πινακίδες που αποκαλύφθηκαν στην περιοχή μαρτυρούν έντονη οικονομική και εμπορική δραστηριότητα. Η περιοχή θα παρακμάσει κατά τη διάρκεια των αποκαλούμενων «σκοτεινών χρόνων», ενώ στη συνέχεια θα περάσει στον έλεγχο της Σπάρτης.
Κατά τους κλασικούς χρόνους, η Πύλος και η ευρύτερη περιοχή της θα παραμείνει χωρίς ιδιαίτερη εμβέλεια, οπότε και ο οικισμός θα μετατοπιστεί πλησίον της νήσου Σφακτηρίας, σε απόσταση «τετρακοσίων σταδίων από την Αρχαία Σπάρτη» σύμφωνα με τον Θουδυδίδη. Για τέσσερα έτη η Πύλος θα περάσει στον έλεγχο των Αθηναίων, μετά την αποκαλούμενη ως ναυμαχία της Πύλου και της Σφακτηρίας (425 π.Χ.). Η περιοχή θα παραμείνει σε παρακμή και κατά τους βυζαντινούς χρόνους μέχρι και τον 12ο αιώνα, οπότε θα καταστεί σημαντικός κόμβος του Πριγκιπάτου της Αχαΐας μαζί την καστροπολιτεία της Μεθώνης. Κατά την περίοδο αυτή θα οικοδομηθεί από τον επικεφαλής Φλαμανδό Σταυροφόρο, Νικόλαο Β΄ Σαιντομέρ (Saint-Omer) το επάκτιο κάστρο του Παλαιόκαστρου Ναυαρίνου, πάνω στο σημείο των αρχαίων οχυρώσεων. Το φρούριο διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο κατά τη Ναυμαχία της Σαπιέντζας μεταξύ Βενετίας και Γένοβας το 1354. Για ένα μικρό διάστημα τριάντα περίπου χρόνων η Πύλος θα τεθεί (1330-1360) υπό τον έλεγχο του Δεσποτάτου του Μυστρά, ενώ από τον Μάϊο του 1460 θα περάσει στην κυριαρχία των Οθωμανών, εκτός από το κάστρο του Ναβαρίνου το οποίο θα παραμείνει μαζί με κάποια ακόμη κάστρα της Πελοποννήσου υπό βενετική κυριαρχία ως το 1501, οπότε θα καταληφθεί από τους Οθωμανούς στη διάρκεια των πολεμικών επιχειρήσεων του δεύτερου Οθωμανο-βενετικού πολέμου (1499-1503).
Η σημερινή Πύλος οικοδομήθηκε γύρω από το νεότερο κάστρο που έχτισαν οι Οθωμανοί το 1573 μ.Χ, μετά τη ναυμαχία της Ναυπάκτου (1571), για τον έλεγχο της νότιας εισόδου στον όρμο του Ναβαρίνου. Το νέο κάστρο κατασκευάστηκε κατ’ εντολή του αρχιναυάρχου (kapudanpaşa) του οθωμανικού στόλου, Κιλίτζ Αλή πασά (Kilic Ali paşa), στα νοτιοδυτικά του κόλπου της Πύλου και ονομάστηκε «Νεόκαστρο/Νιόκαστρο» σε αντιδιαστολή με το «Παλαιόκαστρο/Παλιόκαστρο», το παλαιότερο φρούριο που έλεγχε τη βόρεια είσοδο του όρμου. Ο οικισμός, που ονομάστηκε από τους Οθωμανούς Αναβαρίν ή Άβαρνα (Anavarin ή Avarna) ως παραφθορά του αντίστοιχου λατινικού τοπωνυμίου, χρησιμοποιήθηκε ως ναυτική βάση για πειρατικές επιδρομές και θαλάσσιες πολεμικές επιχειρήσεις προς τις ακτές του Ιονίου και της Αδριατικής.
Κατά τη διάρκεια του έκτου βενετο-οθωμανικού πολέμου οι Βενετοί υπό τον Φρανσέσκο Μοροζίνι (Francesco Morosini 1619-1694) κατέλαβαν εκ νέου το Ναβαρίνο, το οποίο διατήρησαν ως το τέλος της δεύτερης βενετοκρατίας της Πελοποννήσου (1715), οπότε η περιοχή ανακαταλήφθηκε από τους Οθωμανούς και το Ναβαρίνο (Anavarin) αποτέλεσε έδρα του ομώνυμου οθωμανικού καζά. Κατά τη διάρκεια των Ορλωφικών στις 10 Απριλίου 1770, το νέο κάστρο του Ναβαρίνου, μετά από πολιορκία έξι ημερών, παραδόθηκε στους Ρώσους. Ωστόσο, στις αρχές Ιουνίου 1770 οι Ρωσικές δυνάμεις υπό τους αδελφούς Ορλώφ έφυγαν από το κάστρο, εγκαταλείποντας την περιοχή, όπως και ολόκληρη την Πελοπόννησο, στο έλεος των οθωμανικών αντιποίνων και των Αλβανών ατάκτων. Ο πληθυσμός του Ναβαρίνου, που είχε δραπετεύσει στην κοντινή νήσο Σφακτηρία, σφαγιάστηκε κατά το μεγαλύτερο μέρος του από τους Αλβανούς μισθοφόρους των Οθωμανών.
Το Ναβαρίνο συμμετείχε στο μεγάλο ξεσηκωμό στο πλαίσιο της Επανάστασης του 1821, ενώ στις 9 Αυγούστου του ίδιου έτους το Νιόκαστρο παραδόθηκε στις επαναστατικές δυνάμεις, οι οποίοι το διατήρησαν ως 6 Μαϊου 1825, οπότε το κατέλαβε ο Ιμπραήμ πασάς της Αιγύπτου. Η γνωστή Ναυμαχία του Ναβαρίνου μεταξύ των αγγλο-γαλλο-ρωσικών και του οθωμανο-αιγυπτιακών ναυτικών δυνάμεων που διεξήχθη στις 20 Οκτωβρίου 1827 και οδήγησε στην κατά κράτος νίκη των πρώτων και στη συντριβή των τελευταίων, αποτέλεσε ένα γεγονός μεγάλης ιστορικής σημασίας, που καθόρισε ουσιαστικά την έκβαση της Ελληνικής Επανάστασης και τη δημιουργία του σύγχρονου Ελληνικού Κράτους. Το όνομα Πύλος αποδόθηκε στον σημερινό οικισμό μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας στο πλαίσιο του προγράμματος αντικατάστασης τοπωνυμίων του ελληνικού κράτους που σχετίζονταν με το οθωμανικό παρελθόν με τα αντίστοιχα αρχαιοελληνικής προέλευσης.
Ο επισκέπτης σήμερα δίπλα στην προκυμαία και τους υπεραιωνόβιους πλάτανους, όπου δεσπόζει το επιβλητικό μνημείο των τριών ναυάρχων Εδουάρδου Κόδριγκτον (Sir Edward Codrington), Ανρύ Δεριγνύ (Comte Henri de Rigny) και Λογγίνου Χέυντεν (Longin Petrovich Heyden), στην ομώνυμη πλατεία της σύγχρονης Πύλου, μπορεί να αισθανθεί την ιστορικότητα αυτής της όμορφης μικρής πόλης, με την τόσο σημαντική ιστορική διαδρομή στη διάρκεια των αιώνων. Το κολύμπι στα καταγάλανα νερά της Βοϊδοκοιλιάς, μιας από τις ομορφότερες παραλίες της Μεσογείου, του Διβαρίου απέναντι από τη Σφακτηρία, στον ίσκιο του Παλαιόκαστρου αποτελεί μια μοναδική εμπειρία πολλαπλών συγκινήσεων, που συνδυάζει την αναψυχή, την ιστορική αναζήτηση και το ενδιαφέρον για περιβαλλοντικές εξερευνήσεις. Σημειώνεται ότι η λιμνοθάλασσα στης Γιάλοβας έχει χαρακτηριστεί περιοχή Natura 2000. Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν επίσης το Αρχαιολογικό Μουσείο της Πύλου, που στεγάζεται από τον Αύγουστο του 2018 στο ανακαινισμένο κτήριο Μαιζώνος, εντός του Νεόκαστρου, το οθωμανικό υδραγωγείο της Πύλου, το οποίο κατασκευάστηκε τον 16ο αιώνα στην περιοχή Παλαιό Νερό, το Μυκηναϊκό ανάκτορο της εποχής του Χαλκού, γνωστό ως «Ανάκτορο του Νέστορα», στον πλησίον οικισμό Χώρα του Δήμου Πύλου-Νέστωρος και το ανάλογου ενδιαφέροντος αρχαιολογικό Μουσείο Χώρας, όπου φυλάσσονται ευρήματα από τις ανασκαφές του 1939, καθώς και το μοντέρνο και πολύ ενδιαφέρον Μουσείο Ενάλιων Αρχαιοτήτων της Πύλου στο κτήριο Πασά στο Νεόκαστρο, με σημαντικά εκθέματα από ναυάγια της ευρύτερης θαλάσσιας περιοχής.
Είναι υποψήφιος διδάκτωρ συγκριτικού, δημοσίου και ευρωπαϊκού δικαίου (Πανεπιστήμιο Paris II Panthéon-Assas). Πτυχιούχος της Νομικής σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών στο Δημόσιο Δίκαιο του Πανεπιστημίου Paris II Panthéon-Assas, με ισχυρή βάση στο ευρωπαϊκό δίκαιο, το δημόσιο δίκαιο και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Φέρει δικηγορική εμπειρία σε αντικείμενα δημοσίου δικαίου αλλά και πολιτικής και διοικητικής δικονομίας, από άσκηση στο Νομικό Συμβούλιο του Κράτους. Κατά το παρελθόν είχε ενεργή συμμετοχή στην ELSA ως πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου, συμμετοχή σε προσομοιώσεις οργανισμών και πρακτική άσκηση στο Υπουργείο Εξωτερικών.
