Του Συμεών Κωνσταντίνου,
Σύμφωνα με το άρθρο 77 παρ. 1 του ν. 4548/2018, την εταιρεία διοικεί το διοικητικό συμβούλιο. Κατά την άσκηση των καθηκόντων του, το διοικητικό συμβούλιο (ΔΣ) οφείλει να κινείται στα πλαίσια του νόμου, του καταστατικού αλλά και των αποφάσεων της γενικής συνέλευσης. Ο νόμος, με σκοπό την προστασία της εταιρικής περιουσίας έχει προβλέψει σύστημα ευθύνης των μελών του ΔΣ σε περίπτωση παράβασης των υποχρεώσεών τους. Με βάση την υποχρέωση πίστης, η οποία εξειδικεύεται στην υποχρέωση εχεμύθειας για τις εταιρικές υποθέσεις και στην υποχρέωση μη επιδίωξης ιδίων συμφερόντων, η ευθύνη του ΔΣ καταστρώνεται στα άρθρα 96 επ. του ν. 4548/2018.
Η εν λόγω ευθύνη υφίσταται έναντι της εταιρείας και άρα σε περίπτωση κατάφασης ευθύνης, η αξίωση αποζημίωσης ανήκει στην εταιρεία. Τη συγκεκριμένη αξίωση μετουσιώνει η εταιρική αγωγή, για την οποία κάνει λόγο το άρθρο 103.
Ειδικότερα: «Το διοικητικό συμβούλιο έχει την υποχρέωση έγκαιρης, πλήρους και επιμελούς άσκησης των αξιώσεων της εταιρείας κατά των προσώπων που έχουν ευθύνη, σύμφωνα με το άρθρο 102, σταθμίζοντας το εταιρικό συμφέρον. Το διοικητικό συμβούλιο οφείλει να παρέχει στους μετόχους εξηγήσεις για την τυχόν μη άσκηση των αξιώσεων».
Ωστόσο, ποια είναι η σπουδαιότητα αυτής της αγωγής; Όπως έχει ήδη αναφερθεί, ο σκοπός της καθιέρωσης της ευθύνης του ΔΣ βρίσκεται στη μέριμνα του νόμου για την προστασία της εταιρικής περιουσίας. Μία ενδεχόμενη ζημία της εταιρείας έχει αντίκτυπο τόσο στη μετοχική ιδιοκτησία (λ.χ. μέσω της μείωσης του ποσοστού μερίσματος που θα λάβουν οι μέτοχοι), όσο και στην προστασία των τρίτων δανειστών. Μέσω της μείωσης της εταιρικής περιουσίας, ενδέχεται να θιγούν τα συμφέροντά τους σε σημείο να μην μπορούν να ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις τους. Η παραπάνω ζημία των μετόχων και των δανειστών χαρακτηρίζεται ως έμμεση, καθώς η ζημία προκαλείται έναντι της εταιρείας.
Δεδομένης της έμμεσης αυτής ζημίας, δημιουργείται το ερώτημα γιατί το άρθρο 103 αναθέτει στο ΔΣ την άσκηση της εταιρικής αγωγής και όχι στους μετόχους ή στους δανειστές. Η απάντηση πρέπει να αναζητηθεί στην κεφαλαιώδη αρχή του δικαίου των ανωνύμων εταιρειών, την αρχή του χωρισμού, όπως αυτή αποτυπώνεται στο πρώτο άρθρο του ν. 4548/2018. Με τον τρόπο αυτό, η εταιρική αγωγή ασκείται μόνο από την εταιρεία δια των αρμοδίων οργάνων της.
Το ΔΣ ως διαχειριστικό όργανο έχει τη συγκεκριμένη υποχρέωση. Είναι ωστόσο λογικό , το ΔΣ να μην θέλει να ασκήσει την αγωγή είτε για λόγους που αφορούν το ίδιο, είτε τους μετόχους, όπως για παράδειγμα όταν το ευθυνόμενο πρόσωπο χαίρει της εκτίμησης της πλειοψηφίας των μετόχων. Έχοντας προνοήσει για την αδράνεια του ΔΣ, ο νόμος στο άρθρο 104 προβλέπει τη δυνατότητα άσκησης των αξιώσεων της εταιρείας ύστερα από αίτημα της μειοψηφίας. Με γνώμονα την προστασία των δικαιωμάτων της μειοψηφίας, δίνεται το δικαίωμα στους μετόχους που εκπροσωπούν το ένα εικοστό του καταβεβλημένου μετοχικού κεφαλαίου, να υποβάλουν εγγράφως αίτηση προς το ΔΣ με αντικείμενο της άσκηση των αξιώσεων της εταιρείας κατά το άρθρο 103 (αρ.104 παρ.1). Το ΔΣ είναι υποχρεωμένο να ασκήσει την αγωγή, εάν στην αίτηση προβαίνει η πλειοψηφία των μετόχων (παρ.4 αρ 104). Προβλέπεται επίσης, στο άρθρο 105 η δυνατότητα ειδικού εκπροσώπου για την άσκηση της αγωγής σε περίπτωση αδράνειας του ΔΣ.
Παρατηρείται από το παραπάνω σύστημα η σημασία που δίνει το νομικό σύστημα στη διατήρηση της εταιρικής περιουσίας, αλλά και στη σημασία της αρχής του χωρισμού. Ο μέτοχος παρότι αποτελεί το πρόσωπο το οποίο έχει επενδύσει τα χρήματά του στην εταιρεία, απομακρύνεται από την άμεση αποκατάσταση της ζημίας της εταιρείας και μόνο έμμεσα, μέσω του ΔΣ μπορεί να αποκαταστήσει την προκληθείσα στην εταιρεία ζημία. Η εταιρεία από τη στιγμή της απόκτησης νομικής προσωπικότητας, διαδραματίζει δικό της εξατομικευμένο πλέον ρόλο στον νομικό και οικονομικό κόσμο. Συναλλαγές, συμβιβασμοί και νομικές διενέξεις ανήκουν πλέον στην ίδια. Πάντως, πρέπει να τονιστεί ότι η ενδεχόμενη ζημία του μετόχου προσωπικά από μέλος του ΔΣ είναι άλλο ζήτημα που εκφεύγει του πλαισίου του εταιρικού δικαίου και τότε εφαρμόζονται οι διατάξεις για τις αδικοπραξίες.
Πηγές
- Ν. Ρόκας, Εμπορικές Εταιρίες, 9η Έκδοση, 2019, Εκδόσεις Σάκκουλα
- Νομική βάση “Ισοκράτης”
- Νομική βάση “ΝΟΜΟΣ”
- Προσωπικές σημειώσεις από παραδόσεις μαθημάτων
Γεννήθηκε στην Αθήνα όπου και κατοικεί τα τελευταία χρόνια. Είναι απόφοιτος της Νομικής σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Εργάζεται ως ασκούμενος δικηγόρος και οι τομείς ενδιαφέροντός του είναι το Αστικό και Εμπορικό Δίκαιο. Στον ελεύθερο του χρόνο ασχολείται με τη γυμναστική και του αρέσουν τα ταξίδια.
