Της Ανθής Ζωγράφου,
Η μητέρα, το σύμβολο της αγάπης και της θαλπωρής, της υπομονής και της ανιδιοτέλειας. Της αιώνιας αφοσίωσης. Ποιήματα και μυθιστορήματα εξυμνούν τη θέση της στη ζωή των παιδιών και της οικογένειας. Ωστόσο, εκτός από την άνευ όρων μητρική αγάπη, υπάρχει κι εκείνη η μορφή της, η «παραλλαγμένη», η υπερβολική ή αλλιώς η «τοξική», όπως θα μπορούσαμε να τη χαρακτηρίσουμε, η οποία αντί να ωθεί το παιδί προς την εσωτερική του ανάπτυξη και απελευθέρωση, το οδηγεί στην προσκόλλησή του στη μητέρα του σε τέτοιο σημείο που δεν μπορεί -όντας και ενήλικας ακόμη- να επιβιώσει χωρίς την παρουσία της. Κλάδοι της ιατρικής και της ψυχολογίας χρόνια τώρα ασχολούνται με την υπερβολική «φροντίδα» των γονέων προς τα παιδιά τους, οι οποίοι στην προσπάθειά τους να είναι οι «τέλειοι» γονείς ή ακόμη στην προσπάθειά τους να καλύψουν τυχόν δικές τους ανάγκες και συναισθηματικά «κενά» που είχαν ως παιδιά, ωθούν τους εαυτούς τους στα άκρα, κάνοντας δυστυχισμένους τους ίδιους αλλά και τις οικογένειες που δημιουργούν.
Αυτήν ακριβώς την παραλλαγμένη μορφή μητρικής αγάπης παρουσιάζει και η Ρωσίδα φωτογράφος και artworker Anna Radchenko, σε ένα multimedia art project με ονομασία “melancholy rooms”. Οι φωτογραφίες παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά σε έκθεση το 2015 στο Hoxton Gallery στο Λονδίνο και από τότε αναδημοσιεύονται συνεχώς σε πολλά περιοδικά, καθώς είναι ένα επίκαιρο θέμα και διαχρονικό, που αφορά χιλιάδες οικογένειες ανά τον κόσμο. Σήμερα η art designer δημιουργεί όχι μόνο εκθέσεις φωτογραφίας αλλά και βίντεο, εστιάζοντας κυρίως στα ανθρώπινα συναισθήματα και στις κοινωνικές καταστάσεις που τα προκαλούν.
Για να επιστρέψω όμως στο κυρίως θέμα, η καλλιτέχνης μέσα από μια σειρά φωτογραφιών -μεταξύ και άλλων φωτογραφιών με διαφορετική θεματολογία- παρουσιάζει όλες τις εκδοχές της νοσηρής αγάπης μιας μητέρας προς το παιδί της, γεμίζοντας τους θεατές και παρατηρητές της φωτογραφικής της έκθεσης με ποικίλα αισθήματα, άλλοτε θυμού, λύπης, άγχους ίσως και κατανόησης στην προσπάθεια της πρωταγωνίστριας-μητέρας της κάθε φωτογραφίας να προφυλάξει το «θύμα» παιδί της από τον «κακό» κόσμο, δημιουργώντας ωστόσο στη πραγματικότητα ένα πειθήνιο όργανο της ίδιας προς όφελος της, ανήμπορο να αναπτύξει προσωπικότητα και να σταθεί σε ένα κοινωνικό περιβάλλον. Σε άλλες λήψεις η μητέρα εμφανίζεται αδιάφορη, ενώ υπάρχουν και φωτογραφίες που απλώς θεωρεί το παιδί της ως ένα πρόβλημα, από το οποίο πρέπει να απαλλαγεί.
Σε όλα τα φωτογραφικά πλάνα η μητέρα κάθε φορά εμφανίζεται χαρούμενη, ικανοποιημένη, κυρίαρχος, φωτεινή και με ένα διακριτικό χαμόγελο περηφάνιας, ότι πράττει σωστά, σαν να φωνάζει στους θεατές «προσέξτε με, είμαι παράδειγμα». Σε άλλες φωτογραφίες εμφανίζεται βιαστική, αλλά αποφασιστική και γεμάτη με το αίσθημα σιγουριάς αφήνοντας την εντύπωση στο κοινό ότι «ό,τι μπορώ κάνω». Κοινό σε όλες τις φωτογραφίες ωστόσο είναι και το ανέκφραστο κενό και σκοτεινό πλάνο των παιδιών, με το σχεδόν σκυθρωπό πρόσωπο, τα οποία, έχοντας αποδεχθεί πλήρως την πραγματικότητα που βιώνουν και χωρίς καμία προσπάθεια για ανατροπή του τρόπου ζωής τους, υπακούν.
Η ανταγωνιστική συμπεριφορά μιας μητέρας να δείχνει πάντα καλύτερη από το παιδί της εξαναγκάζοντας το τελευταίο να έχει μια συγκεκριμένη εμφάνιση ή τρόπο συμπεριφοράς με σκοπό να μην την «προσπεράσει», η υπερπροστατευτικότητα που επιδεικνύει για να μη πληγωθεί από την κοινωνία μη αφήνοντας το να μεγαλώσει, η προσπάθεια της να εμφυσήσει η μητέρα τα δικά της απραγματοποίητα όνειρα στο παιδί της, η εμμονή της να βρίσκεται πάντα στο πλάι της καθώς και η απαίτηση της να την υπακούει το παιδί της μη φέρνοντας καμία αντίρρηση και αμφιβολία οδηγούν σε εμμονικές σχέσεις καθόλου ωφέλιμες ούτε για τον γονέα-μητέρα στην προκειμένη περίπτωση πόσο μάλλον για το παιδί-θύμα της κατάστασης.
Σε κανέναν γονιό δεν δίνεται οδηγός χρήσης για το πώς να είναι σωστή μητέρα ή πατέρας, καθώς το να έχει καθένας την ευθύνη ενός παιδιού όπως λένε αρκετοί είναι ένα μάθημα που «πρώτα δίνει κανείς εξετάσεις και μετά διαβάζει», καθώς ο γονιός δεν γεννιέται έτοιμος, αλλά μαθαίνει στην πορεία. Όσον αφορά όμως τη λαθεμένη πορεία που μπορεί να πάρει η αγάπη ενός γονιού και της μητέρας πιο συγκεκριμένα, η Anna προσπαθεί να αναδείξει την πραγματικότητα ως έχει, αφυπνίζοντας όχι μόνο τους ήδη γονείς και μελλοντικούς κηδεμόνες, αλλά ίσως και τα παιδιά-θύματα της κατάστασης να πάρουν τη ζωή τους στα χέρια τους και να ξυπνήσουν από τον λήθαργο του «η μαμά τα ξέρει όλα». Γιατί όχι, η «μαμά» ως άνθρωπος με αδυναμίες, δεν τα ξέρει πάντα όλα.
